Böryən rayonu

Rayon
Böryən rayonu
Бөрйән районы
Bayraq^[d] Gerb
53°06′ şm. e. 57°26′ ş. u.^HGYO
Ölkə	Rusiya
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	20 avqust 1930
Sahəsi	4.442 km²
Saat qurşağı	Yekaterinburq vaxtı^[d] UTC+05:00
Əhalisi
Əhalisi	17.582 nəf. (2021)[1]
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Böryən rayonu (başq. Бөрйән районы) — Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.

Rayonun inzibati mərkəzi Starosubxanqul kəndidir. Yaşayış məntəqəsi Ufadan 340 km aralıda yerləşir.

Coğrafiyası

Böryən rayonu Cənubi Uralın mərkəzində yerləşir. 4442 km² əraziyə sahibdir. Rayonun ərazisi şərqdə su ayırıcı Uraltau, qərbdə isə Kalu silsiləsi əhatələnir. Ərazisindən Ağidel, Nuquş çayları axır. Barit, tikinti daşları, dam örtükləri, kərpic xammallı, qum, dolomit, maqnezit yataqları geoloji cəhətdən kifayət qədər dədqiq öyrənilməmişdir.

Tarix

Böryən rayonu 20 avqust 1930-cu ildə Başqırd Muxtar Sovet Sosialist Respublikası kantonları ləğv edərək yerində 48 rayon təşkil etməsi ilə təsis edilmişdir. 1954-cü ildə rayon təşkil olunmayan Magnitogorsk vilayətinə qatılmalı idi.

Əhali

Əhalinin sayı

2002[2]	2008[3]	2009[4]	2010[5]	2012	2013[6]
16 839	▲17 755	▲17 920	▼16 698	▼16 641	▼16 636
2014[7]	2015[8]	2016[9]	2017[10]
▼16 536	▼16 465	▲16 489	▲16 559

Milli tərkib

Ümumrusiya siyahıya alınmasına görə Başqırdıstan Respublikası Böryən rayonu ərazisin milli tərkibi: başqırdlar — 96,2 %, ruslar — 2,1 %, tatarlar 1,3 %, digər millər — 0,4 %^[11].

Demoqrafiya

2010-cu ildə Böryən rayonu Başqırdıstan Respublikasında təbii artıma görə birinci yeri tutmuşdur. Hər 1000 nəfərə 10,9 nəfər düşürdü.

İnzibati-ətazi vahidləri

Ziançurinski ayonunda 13 kənd inzibati vahidliyinə 34 yaşayış məntəqəsi daxildir^[12].

İqtisadiyyat

Relyefi səbəbindən əazisinin 41,3 min ha əkinə yararlıdır (rayon ərazisinin 9,3 %). Yem tədarükü və arıçılıq sahələri inkişaf etmişdir. 208,1 min ha ərazisi meşələrdən ibarətdir. Rayonun ərazisinin əhəmiyyətli hissəsini Başqırd qoruğu və "Şulqan-Taş" tutur.

Sosial sfera

Rayon ərazisində 34 ümumtəhsil mərkəzi, 17 orta məktəb, incəsənət məktəbi, peşə uçilişi, 23 kütləvi kitabxana, 20 klub, 3 xəstəxana fəaliyyət göstərir. Burada başqırd dilində «Tan» adlı qəzet buraxılır.

Tanınmış sakinləri

• Samat Maqadeeviç Qabidullin — tanınmış şair, jurnalist.
• Əhməd Muxametvaleeviç Süleymanov — Başqırd alimi və folklorşünas.
• Bayazıt Baynazarov - Başqırdıstan Respublikası əməkdar artisti.
• Rayman İşbayev — Başqırdıstan Respublikası əməkdar artisti.

İstinadlar

1. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
2. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более Arxivləşdirilib 2017-10-25 at the Wayback Machine (rus.). 3 fevral 2012 tarixində.
3. Подготовка к проведению всероссийской переписи населения на территории городского округа г. Уфа Arxivləşdirilib 2017-05-17 at the Wayback Machine  (rus.)
4. Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года Arxivləşdirilib 2019-05-13 at the Wayback Machine  (rus.). 2 yanvar 2014 tarixində yoxlanılmışdır. 2 yanvar 2014 tarixində Arxivləşdirilmişdir.
5. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан Arxivləşdirilib 2018-10-01 at the Wayback Machine (rus.). 20 avqust 2014 tarixində yoxlanılmışdır. 20 avqust 2014 tarixində.
6. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов) Arxivləşdirilib 2020-04-28 at the Wayback Machine (rus.). 16 noyabr 2013 tarixində yoxlanılmışdır. 16 noyabr 2013 tarixində.
7. Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года Arxivləşdirilib 2020-04-27 at the Wayback Machine (rus.). 2 avqust 2014 tarixində yoxlanılmışdır. 2 avqust 2014 tarixində.
8. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года Arxivləşdirilib 2020-05-14 at the Wayback Machine (rus.). 6 avqust 2015 tarixində yoxlanılmışdır. 6 avqust 2015 tarixində.
9. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года  (rus.)
10. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (31 iyul 2017). 31 iyul 2017 tarixində yoxlanıldı. 31 iyul 2017 tarixində Arxivləşdirildi.
11. "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-05.
12. "Закон Республики Башкортостан «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населенных пунктов» (Принят Государственным Собранием — Курултаем Республики Башкортостан 18 ноября 2008 года)". 2014-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-20.

Mənbə

• RAYONUN RƏSMİ SAYTI