Anime və manqa terminləri

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Anime – yapon üslubunda cizgi filmlər, xüsusən, Qərblilərin Yaponiyada istehsal olunan bütün cizgi filmlərə verdiyi ad. Digər tərəfdən, bu termin Yapon dilində bütün cizgi filmlərə aid edilir.
• AMV (Anime Music Video) – Anime Musiqi Videosu – ən az bir anime seriyasının arxada verilən musiqi parçasına uyğunlaşdırıldığı video kliplər
• Aniparo – hərfi mənada “anime parodiyası” – pərəstişkarların anime obrazlarını parodiya etməsi
• Anime mövsümləri – Yaponiyada anime seriallar həftəlik yayımlanır. İlin hər rübündə müəyyən tarixdə bir neçə anime sonlanır, yeniləri ekrana gəlir. Bu səbəbdən ilin həmin rübü mövsüm adlanır (qış, yaz, yay, payız) və həftədə yayımlanan anime seriyasının sayına görə serialın davametmə müddəti müəyyənləşir. Animelər adətən, 3 tipik uzunluğa malikdir: 1 mövsümlük anime adətən 12-14 seriyalı, 2 mövsümlü animelər 24-26 seriyalı, 4 mövsümlük animelər isə 52 seriyadan ibarət olur. Yarım mövsümlük anime (6 seriyalı) çox nadirdir, digər bir qeyri-adi halsa animenin 100-dən çox seriya davam etməsidir. Bu uzun seriallar, adətən, daha böyük izləyici kütləsi olan və daha çox xarici lisenziya və yayımı hədəfləyən animelərdir. Auditoriya və müəlliflər serialla maraqlandığı müddətcə bu animelər yayımlanmağa davam edir.

B

• BGM (background music) – arxa fonda çalınan musiqi. Anime saundtreki olan və ya anime boyunca çalınan musiqi.
• Bi – gözəlliyə işarə edən prefiksdir.
• Bişoco (bishoujo) – hərfi mənada “qəşəng qız” deməkdi. Hər hansı gənc cazibədar qadını təsvir etmək üçün istifadə edilir. Bişoco
• Bişonen (bishonen) – “gözəl oğlan” – yaponlarda ideal gözəl kişinin estetik konsepti. Androgin, qadınsayağı gözəlliyə və zərifliyə malik kişi. Yaponiyada belə xarakteristikaya malik gənclərə də eyni ad verilir, lakin Qərbdə bu termin bütün yaşlardan cazibədar androgin kişilər üçün istifadə edilir.
• Bişi – bişounenin qısaldılmış forması.

C

• Comiket – Comics Market (Komikku Māketto)— Docinşi istehsalçılarının və pərəstişkarları üçün Yaponiyanın Tokyo şəhərində yarım ildə bir dəfə keçirilən dünyanın ən böyük komiks hadisəsi
• Con (Convention) – eyni marağa malik insanların bir yerə toplaşması. Dünyanın hər yerində ildə bir çox anime conları keçirilir. Anime conları müxtəlif miqyasda keçirilir; standart anime conu anime göstərən otaqlar, xüsusi dəvət edilmiş qonaqlarla (böyük conlarda adətən Yapon manga rəssamları və səsləndiricilər) söhbət və avtoqraf sessiyaları, cosplay zonaları, hər növ anime mallarının alına biləcəyi satış otaqlarından ibarət olur.
• Kospley (Kostyum oyunu) – anime conlarında (tədbirlərində) keçirilən geniş yayılmış fəaliyyət növü, həmçinin, maskarad kimi də təsvir oluna bilər. Müsabiqələrdə iştirak etmək və ya sadəcə əylənmək məqsədilə anime və ya videooyun qəhrəmanı kimi geyinmək cosplayin əsas qayəsini təşkil edir.

Ç

• -çan – şirin, körpə danışığı. Bir yerdə böyüyən uşaqlar bir-birlərinin adlarına -çan şəkilçisini əlavə edərək müraciət edə bilirlər. Yaxın dost və qohumlara, xüsusən, qızlara müraciətlə deyilir.
• Çara moe – otaku mədəniyyətindən gələn termin, anime, manqa, videooyunu obrazlarına (çara) duyulan moe hissləri. Bu moe hissləri fetişizm səviyyəsində ola da bilər.
• Çibi – yapon sözü olub, “qısa” və ya “balaca”, “kiçik” anlamını verir. Animedə çibi obrazlar adətən qısa, çox vaxt da şirin olur. Prefiks kimi də istifadə edilir. “Çibi” çizim formasında obrazlar balaca uşaq kimi, böyük göz və başlı, qısa qol və ayaqlı çəkilir. CB qısaldılması da uşaq bədəni (Child Body) anlamını verir və çibi üslubuna istinad edir.

D

• Dandere – normal halda assosial (heç kəslə qaynayıb qarışmayan) olan obrazın şirin və sevimli xüsusiyyətlərini göstərmə halı.
• Dere Dere – çox səmimi, yaxın, mehriban, romantik olma halı
• Desu – “olmaq, var” anlamını verən ən çox işlək sözdür. Bəzi anime obrazları işlətdikləri cümlələrin sonuna xüsusi bir anlam kəsb etmədən desu sözünü əlavə edirlər. Bu da obrazların xarakterinə şirinlik qatır. Bu məqsədlə, cümlələrin sonuna artırılan sözlərə misal olaraq, dattebayo, ne, deqazoru və s. göstərilə bilər.
• Digisub – digital fansub – rəqəmsal mühitdə hazırlanan və paylanan fansublar (pərəstişkarların hazırladığı altyazılar). İnternet yeni şöhrət qazanmağa başlayanda yaradılmış termindir, hal-hazırda istifadə edilmir, çünki indi bütün fansublar digisubdur. Digisublar ilk dəfə paylaşım saytlarında fanatlar tərəfindən yayılmağa başladı, hal-hazırda hər yerdə onları görmək olar.
• Docikko – yöndəmsiz, bacarıqsız olub hərdən səhvlər edərək özünü və başqalarına problem törədən şirin qızları təsvir etmək üçün istifadə edilən termin.
• Doucinşi – həvəskar formada hazırlanan istənilən iş. Yanlış anlaşılmalardan biri də odur ki, doucinşilərin fanatlar tərəfindən hazırlanması və ancaq manqa formasında olmasıdır, halbuki bu, elə deyil. Obrazlar orijinal yaradıla və ya hazır olan obrazlardan istifadə edilə bilər. Doucinşi manqalar conlarda təqdim edilə və bəyənilərsə, nəşriyyat evi tərəfindən alınıb çap oluna bilər.
• Dub – dublyaj – başqa dilə tərcümə edilərkən animedəki səslərin dəyişdirilməsi.

E

• Etçi (ecchi) – yaponların “H” hərfini tələffüz etmə formasıdır. “Hentai” sözündəki ilk hərfi təmsil edir və xəfif erotik manqa və animedən yersiz seksual davranışlara kimi hər şeyə aid edilə bilər. Etçi hentaidan fərqlənir. Belə ki, etçi animedə bir çox fanservis, seksual nüanslar/fikirlər, görüntülər, adətən, komik formada və ya gülməli vəziyyətdə verilir. Pornoqrafiya yoxdur. Anime obrazları kimisə ədəbsiz adlandırmaq istəyəndə də onlara “hentai” və ya “etçi” deyirlər. İstənilən halda hentai etçidən daha ağır sözdü.
• Eroqe – erotik oyun – Erotik məzmunlu, adətən anime üslubunda çəkilən yapon video və ya kompüter oyunudur. Qaiqe ilə qarışdırmamalı. Eroqe yaş həddi 18+ olan yetkin məzmunlu Qalqe oyunlarından əsasını götürür.
• Eromanqa (erotik manqa) – bəzən porunomanqa da adlanır. Seksuallığın önə çıxarıldığı bu manqalar əsasən kişilər üçün çəkilir. İngilis dilli ölkələrdə hentai-manqa termini bu məqsədlə daha çox işlənir. Halbuki, burada işlədilən hentai sözü yaponların işlətmə şəkli ilə eyni deyil.
• ED – ending – sonlanma sözünün qısaldılmış formasıdır. ED hər anime seriyasının sonunda göstərilir və adətən, mahnı və ya musiqi olur.

F

• Fanart – pərəstişkarların öz sevimli obrazlarını çəkdiyi incəsənət işi. Fanficin çizilmiş forması. Fanart adətən, tək rəsmlərdən ibarət olur.
• Fandab – fansub kimi (bax Fansub) altyazı əlavə etmək yerinə, yaponca dialoqların çıxarılması və pərəstişkarların hazırladığı qeyri-yapon dilindəki dialoqlarla əvəz olunmasıdır. Fandublar fansublara nisbətən çox azdır.
• Fanfic – fan fiction (fan fikuşon) – mövcud anime, manqa və ya oyun qəhrəmanlarından istifadə edərək pərəstişkarların yazdığı və ya hazırladığı qeyri-rəsmi qısa hekayə, roman və ya ssenari).
• Fan servis – auditoriyanı əyləndirmək (əsasən, zarafat, vizual cinaslar) və ya zövqünü oxşamaq üçün xüsusi əlavə edilən elementlər; onların süjet xəttinə dəxlisi olmur. Məsələn, animelərdə qəhrəmanların vannada və ya duşda təsvir edilməsi fan servisə bir nümunədir.
• Fansab – pərəstişkarların bir dildən başqa dilə tərcümə etdiyi və alt yazılarının hazırladığı film və ya video. Fansublar fanatlar tərəfindən yapon dilli olmayan fanatlar üçün hazırlanır və ondan kommersiya məqsədləri güdmək qəti qadağandır. Altyazılar hardsub və soft sub formasında yayılır. Hardsub videonun üzərinə “basdırılmış” altyazılardır, onları video fayldan ayırmaq mümkün deyil, soft sublar isə video fayldan ayrı yayılır. Fansublar qızğın mübahisə məsələsidir. Yaponiyada heç bir qazanc itkisinə səbəb olmur, çünki Yaponiyada fansuba ehtiyac yoxdur, bir tərəfdən də, bu fansublar heç bir maliyyə xərcləmədən təbliğat formasıdır. Hətta bir çox Amerikan studiosu fansubları uğur qazanan animelərin lisenziyalaşdırılması və satılması ilə məşğul olur.
• Filler – anime serialın orijinal manqasında olmayan (belə ki, əsl müəliifin çəkmədiyi) seriyaya istinad edir. Filler seriyaların məqsədi manqaya animeyə çatmaq imkanı vermək və ya animeni manqadan daha uzun müddət aparmaqdır. Filler seriyaları əsl manqa rəssamı tərəfindən çəkilmədiyindən, ordakı hadisələr elə də böyük əhəmiyyət kəsb etmir və əsas süjet xəttinə təsiri olmur. Ondansa, bu seriyalar obrazların inkişafına diqqəti çəkir və ya ciddi və hərəkətli animelərdə gülməli və komik seriyalardan ibarət olur.
• Fucoşi – yaoi sevər qadın fanat.

H

• Harem – Anime/manqa janrı. Bu termini Avropa anime pərəstişkarları yaratmışdır. Harem animelər 3 və ya daha çox qızın eyni oğlan personaja aşiq olması haqqında məhəbbət komediyalarıdır. Bu proqramların konsepti izləyicini özünü bu baş personajla eyniləşdirməsinə və onun zövqünə uyğun qız obrazlarından seçmək məqsədi daşıyır. Bu seriyalar adətən, yaponların məşhur görüş simulyasiya oyunlarının adaptasiyasıdır və ya oxşar auditoriyaya xitab edir.
• Hentai – “anormal” və ya “ədəbsiz”. Qərb auditoriyalarının seksuallığı açıq və ya pornoqrafik xarakterli anime və manqanı adlandırma forması. Buna baxmayaraq, Yaponiyada eyni materiala tipik olaraq poruno və ya ero deyilir.
• Hikikomori – özünü evinə qapayan, evdən çıxmağı hər vəchlə rədd edən və özünü cəmiyyətdən təcrid edən insandır. Buna sosial fobiya da deyilir. Hikikomoriləri tez-tez otakularla eyniləşdirirlər, lakin terminlər bir-birindən uzaqdır.

J

• Josei (cosei) – hərfi mənada “qadın”; yetkin qadın kütləsi üçün hədəflənən anime və manqa.
• Juné, June kimi də yazılır – Juné jurnalı üçün çəkilən, estetik üslubda qadınlar üçün yazılan kişilərin homoseksual temalı hekayə mətni və ya manqa.

K

• Kemono – “bədheybət” heyvanabənzər ədəbi obrazların insana bənzər mühitdə göstərildiyi yapon incəsənəti və obraz dizayn janrı.
• Kemonomimi – insan bədənli, lakin heyvani ünsürləri, məsələn, qulaq və quyruğu olan obrazlar. Pişik qızlar bu konseptə uyğun gəlir. Nümunə olaraq, Loveless, Şuqo Çaraanimelərinin obrazlarını göstərmək olar
• Kodomo və ya Kodomomuke – hər iki cinsdən olan uşaqlar üçün anime və manqa
• Koqal (koqyaru) – qız və gənc qadınların subkulturası, koqal günəşdən yanmış Kaliforniya üslublu qız görünüşüdür.
• Komiketto – Comiketin ümumiləşdirilmiş forması
• Kuudere – normal halda soyuq və uzaq davranan, lakin daha sonradan yumşaq və mehriban xasiyyətini göstərən əsasən qadın obrazı tipi

L

• Lemon (Remon) – hentai antologiya seriyası olan Krem Limondan götürülmüşdür. Seksual məzmunu açıq-aşkar olan materiala deyilir (bir çox ingilis dilli mədəniyyətlərdə lezbianlar üçün istifadə edilən arqo terminlə qarışıq salmamalı)
• Lolicon (rorikon) – uşağa bənzər qadın obrazların erotik formada təsvir edildiyi manqa və anime janrı. Yaponiyada “pedofil” sözü üçün istifadə edilən arqo termindir.
• Loli-Qot – Qotloli (Qosurori)—Qotik Lolita

M

• MAD Movie – yapon veb saytı Nico Nico Dougadan əsaslanaraq yaranan AMV-ə bənzər yapon pərəstişkarların hazırladığı video. MAD yapon AMV cəmiyyətini də təsvir edə bilir, baxmayaraq ki, bura audio kliplər, redaktə olunmuş şəkillər və ya tam orijinal işlər də daxildir. MAD anime ilə bağlı olmaya da bilər, amma daha məşhur MADlər elə animelərdir.
• Macokko – hərfi mənada “cadugər qız” mənasını verir: bu termin ümumi halda müasir sehrli qız animesinə aid edilmir.
• Manqa – yapon komiksi. Həmçinin, böyük gözlərə, uzun ayaqlara və tipik mimik xəttlərə malik formaya da “manqa üslubu” deyilir.
• Manqaka – manqanın yaradıcısı. Manqaka adətən manqanı yazarı və illustratorudur.
• Manqa music video – MMV kimi qısaldılır, Anime music videoya (AMV) bənzərdir. Animedən kliplər yerinə MMV-də ən az bir manqa seriyasında panellər və ya səhifələr musiqi parçasına uyğunlaşdırılaraq birləşdirilir.
• Mecha (meka) – anime və manqanın bir janrı olub mexanika, pilotlu döyüş robotlarından bəhs edir. İki alt-janra bölünür: super robotlar (Mekada qeyri-real güclər olur və əsas diqqət döyüşə və robotların özlərinə verilir) və real robotlar (Daha realistik, dramatik olur və əsas diqqət insanlarda cəmləşir).
• Meqanekko – eynək taxan qadın obraz
• Moe – Moe olan obraz cazibə instinkti və ya hissləri bəxş edir. Digər dillərdəki ən yaxın tərifi “fetiş” ola bilər, lakin tam həmin mənanı vermir. Birbaşa seksual üstünlüklərlə əlaqəsi olmalı deyil. Daha çox cazibədar keyfiyyətlər, həm fiziki, həm də mənəvi xüsusiyyətlər rol oynayır. Moe həmçinin, dilə gətirilən hisslərə də aid edilir. Hansısa xüsusi keyfiyyətə də istinad edilə bilər, məsələn, meqanekko-moe – eynək taxan qızlara duyulan məhəbbət.

O

• Omake – anime DVD-də əlavə bonus, qərbdəki DVDlərdəki “ekstra” hissəsi kimi. Manqa fəslinin və ya cildinin sonunda bonus hissə kimi də ola bilər.
• ONA – Original Net Animation – yayımlamaq və ya birbaşa yükləmək üçün internetdə yayılması nəzərdə tutulan anime məhsulu.
• OST – Orijinal Saundtrek – OST anime seriyasının mahnılarını və arxa fonda çalan əsas muqisilərini əhatə edən musiqi CD-dir.
• Otaku – animeyə yeni başlayanlar animeni sevməyə başlayanda özlərini “otaku” adlandırırlar, onlara görə “otaku” anime fanatıdır. Lakin uzun müddət anime izləyənlər özlərini otaku adlandırmırlar, çünki Yaponiyada mənfi anlamlar daşıyır. Bu söz ədəbi dildəsizin ev deməkdir, lakin yaponlar bu arqonu bir şeyə hədsiz aludə olanlara aid edirlər
• Otenba – oğlan kimi davranan qız
• Otome qeemu – hərfi mənada “qız oyunları” deməkdir. Qadın auditoriyası üçün hazırlanan videooyunudur, süjet xəttindən başqa, əsas məqsədlərindən biri oyunçu obrazla (qadın) bir neçə kişi obrazından biri ilə romantik əlaqə yaratmaqdır.
• OVA – Original Video Animation – VHS teypləri və ya DVDlərdə paylanması nəzərdə tutulan anime tipidir, kinolarda və ya televiziyada göstərilmək üçün deyil. Bəzi hallarda OVA-nın yerinə OAV, Orijinal Animasiya Videosu da deyirlər.

Q

• Qalqe (galge) – qız oyunları. “Cazibədar anime üslubunda qızlarla əlaqələri diqqət mərkəzinə çevirən yapon videooyunudur”. Bu oyunlar kişi auditoriyası üçün hazırlanan görüş simulyasiyalarının bir alt janrıdır.
• Qanquro (ganguro) – hərfi mənada “qara üz” deməkdir. Yapon qızlarının arasında məşhur dəb trendi. Bu görünüşü saraldılmış saç, tünd qara dəri rəngi, qara və ağ göz laynerləri, saxta kirpiklər, platforma ayaqqabılar və parlaq rəngli geyimlər təşkil edir.
• Qei komi – kişilərin kişilər üçün hazırladığı kişi homoseksual temalı manqa
• Qotloli – qotik lolita – gənc qız və qadınların mürəkkəb farfor kuklalar kimi geyindiyi dəb trendi.

R

• Raw (rou) – xam – redaktə olunmadan və ya altyazısız orijinal dilində olan anime seriyası və ya manqa scanləri

S

• Scanlation (skənleyşn) – bir dildən digərinə komikslərin skən edilməsi, tərcüməsi və redaktəsi.
• Seynen – yetkin kişi auditoriyası üçün nəzərdə tutulan anime və manqa
• Seyü – yapon səs aktyoru. Animedə obrazları səsləndirməklə yanaşı seiyuu videooyunları, radio şoularını, serial CD-lərini və sairəni səsləndirir.
• Sousaku June – qadınlar üçün hazırlanan, kişi homoseksual temalı doucinşi. Orijinal hekayə və mövcud seriyaların parodiya edilməmiş forması.
• Sub – subtitle (altyazı) sözündən alınıb, animenin öz dilində səslənməsi, lakin altyazılı olmasına istinad edir.

Ş

• Şoco – hərfi mənada “gənc qadın”. Yeniyetmə qadın auditoriyası üçün nəzərdə tutulan anime və manqa
• Şouco-ai – şounen aiin əks forması, lezbian məzmunlu, aşkar cinsi əlaqə mövcud olmur. Yaponiyada şouco-ai termini bu mənada istifadə edilmir və daha çox efebofiliyaya (yeniyetmələrin cinsi seçimi) istinad edir.
• Şonen – hərfi mənada “cavan kişi”. Yeniyetmə kişi auditoriyası üçün nəzərdə tutulan anime və manqa.
• Şounen-ai – kişilərin homoseksual əlaqəsinə istinad edən termindir, hal-hazırda Yaponiyada köhnə söz hesab edilir. İngilis dillilər bu termindən aşkar cinsi əlaqə olmayan anime, manqa və əlaqəli fan fikşnlara istinad edəndə işlədirlər. Yaponiyada bu termin efebofiliyaya (yeniyetmələrin cinsi seçimi) işarə edir.
• Şotakan – uşağa bənzər kişi obrazların erotik formada təsvir edildiyi manqa və anime janrı.

T

• Tsuzuku – “davam edəcək” mənasındadır. Manqa fəslinin və ya anime seriyasının sonunda əgər davamı gələcəksə işlənir.
• Tsundere – soyuq və sərt obrazın öz isti və sevimli tərəfini göstərməsi.
• Tsunşun – tsundere kimidir, lakin obraz soyuq və sərtliyindən sonra depressiyaya düşür.

Y

• Yamato Nadeşiko – yaponların ideal qadın obrazı, ev işlərində bacarıqlı və təvazökar.
• Yandere – çox sevimli və nəzakətli obrazın birdən təbiətinin dəyişməsi və şiddətə meylli olmasına deyilir. Bu termin mənəvi və ya emosional xəstəlik anlamına gələn yanderu və istəyi göstərmək anlamına gələn deredere sözündən alınmışdır. Yandere obrazlar mənəvi cəhətdən qeyri-sabit, bəzən hədsiz dağınıq, çılğın, öz hisslərini büruzə vermək üçün hədsiz şiddətə baş vuran olurlar. Bu obraz tipindən istifadə School Days kimi animelərdə şiddətin çox olması ilə tənqidə səbəb olmuşdu.
• Yankii – 1970-ci illərin sonundan başlayaraq, Yankii termini cinayət törədən gənclərə istinad üçün istifadə edilməyə başlamışdır. Yankii – Yaponiyada şiddət və özbaşına davranışlarına görə adı çıxan orta məktəb cinayətkarlarından ibarət şəxslərin məskunlaşdığı subkulturadır. Onlar permalar, təraşlanmış qaşlar, saraldılmış saçları və dəyişdirdikləri məktəb forması ilə seçilirlər. Yankii həm qadına, həm də kişiyə aid edilən termindir.
• Yanqire – sağlam iradəyə sahib olmayan və öz şiddətinin qurbanı olanlara qayğı göstərmədən özündən çıxan obraza deyilir. Yandere və kireru sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib, özünü itirmək anlamına gəlir.
• Yaoi – “yama naşi, oçi naşi, imi naşi” (klimakssız, mənasız, məntiqsiz) sözlərinin qısaldımışıdır. Həmçinin, oğlanların məhəbbəti anlamına da gəlir. Bəzən kişilərin cinsi əlaqəsini də əhatə edir; qadınlar tərəfindən qadınlar üçün hazırlanır.
• Yuri – lezbian məzmunlu qızların məhəbbəti üçün işlədilən arqo termindi. Bəzən Yaponiyadan kənarda çox seksual məzmunlu anime və manqaya da deyilir. Yaponiyanın daxilində bu termin qadınlar arası yaranan böyük ölçüdəki cazibəyə aid edilir.

Xarici keçidlər

• Anime terminologiya lüğəti^{[ölü keçid]}