Ista fualla ye escrita en l'aragonés d'a valle de Vio.
L'aragonés d'a valle de Vio u de Vallivió (en aragonés estándard val de Vio) ya definito per a variedat local de l'aragonés que se parla en as valles de Vio y Fanlo, en l'aria centro-septentrional d'a comarca de Sobrarbe, de camís d'entre ras valles d'a Cinca y l'Ara. Ya una d'as primeras variedaz aragonesas que se descrebión, en l'anyo 1899, por manos d'o filologo francés Jean-Joseph Saroïhandy que se pasó bués tiampos tomando ras carateristicas d'iste parlar que, alavez, yeba bian vivo en a valle. Atualment se troba en un lamentable estato de conservación, y ya una d'as variedaz clasicas (ixo yà, d'as primeras que se descrebión) con de menos vitalidat, parlando-la nomás que ras personas de mas gran edat.
Saroïhandy fayó tamién, en o mesmo curso d'ixe anyo y d'o 1900, es suyos famosos estudios sobre o complexo dialectal d'as valles altas d'a Cinca y d'o Cinqueta, que le pareixión bian diferendas, y que son a semiant d'o que oi ya devenito n'es parlars belsetán y chistabín dera luenga aragonesa. D'os estudios de Saroïhandy en Vio mos son quedatos, amás d'os interesants caracters descritos, belas locucions y esprisions interesantismas como fragmentos de pastoradas u cancions de mullers bian representativas d'a cultura sobrarbenca d'aquels tiampos. Posteriorment, autors atuals como Chabier Tomás y Chusé Raul Usón en han organizato y recopilato nuavas manifestacions que demuestran l'estato de degradación que ha sofrito a parla local d'istas valles en pasar es 100 anyos.
Fanlo fegura en l'ALEANR con a sigla Hu 203.[1]
l'Aragonés d'a valle de Vio no ye guaire diferent d'es atros parlars de tipo centro-oriental que hay en Sobrarbe, y fa manifiastas belas carateristicas que tamién son definidoras de parlars bian descritos como o Bergotés u o Viellosobrarbés, o altros que no en tienen tan buena representación como l'aragonés de Tella y de Puértolas (especialment emparentato con o zaguero):
Con a excepción expresa d'as perifrasis d'obligación:
Iste caracter ya compartito per o catalán, l'occitano y o francés, y segundariament ya tamién una d'as caracteristicas mes enradigadas en o castellano baturro (dialecto castellano d'Aragón), per o sustrato d'aragonés que éste tián.
Iste emplego locativo ya con de diferancia o mes frecuant. A forma anteriorment dita con en/ne s'emplega només que ta especificar a procendencia d'un movimianto. Atros eixemplos, an que Saroïhandy i trobó ra forma relicta ibi (mesma que en latín) pero que oi no se conservan si que en a valle de Puértolas y de forma muit esporadica:
Asinas pues, s'observa que ra forma "be" siampre va en a zaga d'o verbo, y equivale ta l'ueste d'a Cinca ra mesma cosa que ta l'este se fa "ie". As formas "ibi" y "i" apareixen siampre a debant d'o verbo, y una u l'altra pende si o dito prencipia per vocal u no, y de si ra palabra anterior tamién en tiane garra ta rematar u no:
Anque en hai que s'han aganato per a presencia d'o castellano: toda y todas, t'as palabras que enos arredols de 1900 yeban tota y totas.
Ixe caracter nomás que o describen Tomás y Usón en o suaso de Linars de tod'o que yeba nantes l'aria patrimonial d'o bergotés. Ya revelador que o fenomeno igual pase tamién en os parlars pirenencos d'o gascón.