PROFILBARU.COM

Tiếng Tày
	Tiểng Tày
Sử dụng tại	Việt Nam
Tổng số người nói	3 triệu ; Việt Nam: 1.626.392 (2009)
Phân loại	Tai-Kadai Tai Thái Trung tâm Tiếng Tày; ; ;
Hệ chữ viết	chữ La tinh (Chữ Quốc ngữ biến đổi), chữ Nôm Tày
Mã ngôn ngữ
ISO 639-2	tai
ISO 639-3	tyz
Glottolog	[2] tayy1238

Tiếng Tày (tiểng Tày) là tiếng nói của người Tày, một ngôn ngữ thuộc ngữ chi Thái trong hệ ngôn ngữ Tai-Kadai. Tiếng Tày có quan hệ gần gũi với tiếng Nùng, tiếng Tráng ở mức trao đổi trực tiếp được, và giao tiếp được với người nói tiếng Lào, tiếng Thái.

Người Tày có vùng cư trú truyền thống là Bắc bộ Việt Nam và tỉnh Quảng Tây Trung Quốc.

Tại Việt Nam người Tày có mặt ở các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang, Yên Bái, Bắc Giang, Quảng Ninh, Phú Thọ, Lào Cai, Hòa Bình. Từ thế kỷ 20 đã di cư vào phía nam, cư trú nhiều ở Đắk Lắk, Lâm Đồng.

Tại Trung Quốc người Tày được xếp chung trong mục người Tráng.

Trước đây tiếng Tày sử dụng chữ viết là chữ Nôm-Tày, dạng chữ này hiện giờ không còn được sử dụng và chỉ một số ít người còn biết viết loại chữ này

Ngày nay tại Việt Nam chữ quốc ngữ (chữ Latinh) được sử dụng viết tiếng Tày, và vấn đề phát âm của tiếng Tày theo chữ quốc ngữ không có sai là bao nhiêu. Ngày nay người Tày di cư vào Tây Nguyên, nhiều phần phát âm theo người Việt vẫn bị pha trộn ít nhiều.

Quan hệ giữa tiếng Tày và một số ngôn ngữ khác


Tày	Phén	Giáy	Thái (Việt Nam)	Choang (Trung Quốc)	Xiêm (Thái Lan)	Lào	Nghĩa
Pì noọng	Pì noọng	Pi nuống	Pi noọng	Pei nuộng	P'i noóng	Phí noọng	anh em
Tha vằn	Tha vằn	Tang văn	Ta vèn	Ta ngổn	Tà văn	Ta vên	Mặt trời
Bươn	Bươn	Đươn	bươn	Đưên	Đươn	Đươn	Tháng
Vài	Vài	Vải	Khoai	Vài	Khoai	Khoai	Trâu
Thây	Thấy	Xây	Thay	Xơi	Thẩy	Thay	Cái cày
Mì	Mì	Mi	Mì, mi	Mì	Mi	Mi	Có
Slam/tham	slam	slam	sam	sam	Xảm	Xám	3
Hả	Hả	Há	Há, hạ	hả	hà	Hạ	5

Phương ngữ

Các phương ngữ tiếng Tày bao gồm:^[4]^[5]

Tiếng Tày Bảo Lạc được nói ở huyện Bảo Lạc, phía Tây tỉnh Cao Bằng.
Tiếng Tày Trùng Khánh được nói ở huyện Trùng Khánh, đông bắc tỉnh Cao Bằng.
Tiếng Tày Bình Liêu, được nói ở huyện Bình Liêu, đông bắc tỉnh Quảng Ninh.

Tiếng Thu Lao, phương ngữ tiếng Tráng Đại có lẽ nên được coi là một ngôn ngữ khác.

Bộ chữ Tày Nùng 1961

Phụ âm


Phiên âm	Chữ	Thí dụ	Nghĩa
/ɓ/	b	bẻ	dê
/k/	c	cáy	gà
	k	ki	còi
	q	quai	khôn
/k/	k	khay tu	mở cửa
/z/	d	dú	ở
/ɗ/	đ	đo	đủ
/f/	f	fạ	trời
/h/	h	hai	trăng
/l/	l	lăng	lưng
/m/	m	má	chó
/n/	n	ray	ruộng
/r/	r	rằng	ổ
/p/	p	pu	cua
/s/	x	xú	tai
/t/	t	tú	cửa
/v/	v	và	sải
/ɲ/	nh	nhả	cỏ
/c/~/tɕ/	ch	chả	mạ
/ŋ/	ng	ngà	vừng
/tʰ/	th	tha	mắt
/kʰ/	kh	kha	chân
/pʰ/	ph	phải	vải
/ɬ/	sl	slam	ba
/ɓj/	bj	bjoóc	hoa
/mj/	mj	mjạc	trơn
/pj/	pj	pja	cá
/pʰj/	phj	phja	núi đá
những âm địa phương
/t'/	t'	t'ả	sông
/w/	w	wằn	ngày
/j/	j	ja	thuốc
/ɣ/	c	cần	người
Những âm mượn tiếng Việt
/ /	gi	giờ
/tʂ/	tr	trường
/ʂ/	s	(học) sinh

Nguyên âm


Phiên âm	Chữ	Thí dụ	Nghĩa
/a/	a	ca	con quạ
/ă/	ă	mắn	vững chắc
/ə/~/ɤ/	ơ	tơ	tơ lụa
/ə̆/~/ɤ̌/	â	bân	bay
/ɛ/	e	bén	cái mẹt
/e/	ê	mên	thối, hôi
/i/	i	pi	năm (thời gian)
/u/	u	mu	lợn
/ɨ/~/ɯ/	ư	mử	mợ
/ɔ/	o	mỏ	nồi
/o/	ô	nồm	sữa
/iə/	iê, ia	1.niêng; 2.mìa	1.diều; 2.vợ
/uə/	uô, ua	1.tuống; 2.tua	1.dây quai; 2.con
/ɨə/~/ɯɤ/	ươ, ưa	1.nưới; 2.mừa	1.mệt; 2.đi

Các nguyên âm dài: i, u,ư...trong tiếng Tày Nùng sẽ được thể hiện bằng hai chữ cái, như: khiing (gừng), khuúp (đầy năm)
Đánh dấu sắc (') các từ có kết cấu là âm tiết khép: hap (cách viết theo phương án không dấu) ---> háp (gánh)

Thanh điệu

Tên	Dấu	Nét
Không dấu		˧
Dấu sắc	↗	˧˥
Dấu huyền	↘	˨˩
Dấu hỏi	ʔ	˧˩˧
Dấu nặng	.	˧˨ˀ

Tiếng Tày không có thanh ngã, nên trong phương án chỉ dùng dấu ngã /~/ để ghi các từ mượn từ tiếng Việt. Trong phương án không có ký hiệu để ghi thanh lửng, những từ mang thanh lửng đều được thể hiện bằng thanh hỏi /?/.

Tham khảo

^ Ban chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở trung ương. Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam năm 2009: Kết quả toàn bộ. Hà Nội, 06/2010. Biểu 5, tr.134.
^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Tay". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). [2] “Tay”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. ref stripmarker trong |chapter-url= tại ký tự số 51 (trợ giúp)
^ Edmondson, Jerold A., Solnit, David B. (eds). 1997. Comparative Kadai: the Tai branch. Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington Publications in Linguistics 124. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington.
^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 2 năm 2012. Truy cập ngày 27 tháng 10 năm 2020.