Thuật ngữ thiên văn học

Danh sách thuật ngữ thiên văn học này là một danh sách các định nghĩa của các thuật ngữ và khái niệm có liên quan đến thiên văn học và vũ trụ học, các phân ngành của chúng cũng như các lĩnh vực liên quan. Thiên văn học là khoa học nghiên cứu các thiên thể và các hiện tượng bắt nguồn từ bên ngoài khí quyển Trái Đất. Lĩnh vực thiên văn học tồn tại một lượng từ vựng và biệt ngữ lớn.

A

Thuật ngữ	Định nghĩa
Aberration Chuyển ngữ: tinh sai (thiên văn học), quang sai (vật lý)	Sai lệch biểu kiến của vị trí thiên thể trên thiên cầu, do vận tốc có giới hạn của ánh sáng và vận tốc chuyển động của người quan sát gây nên.
Ablation Chuyển ngữ: xói mòn	Cháy, nóng chảy ăn mòn thiên thạch.
Absolute magnitude (M) Chuyển ngữ: cấp sao tuyệt đối, độ sáng tuyệt đối	Độ sáng thật của thiên thể, được tính ở khoảng cách đúng bằng 10 parsec (khoảng 32,6 năm ánh sáng) cách người quan sát.
Absolute zero Chuyển ngữ: độ không tuyệt đối	Trạng thái nhiệt động học lý tưởng của vật chất, tại đó chuyển động của mọi nguyên tử và phân tử đều ngừng hẳn và không phát ra nhiệt lượng. Độ không tuyệt đối bằng khoảng -273,15°C hay bằng -459,67°F.
Absorption Chuyển ngữ: hấp thụ	Trong hấp thụ ánh sáng.
Absorption line Chuyển ngữ: vạch hấp thụ, đường cong hấp thụ	Trong quang phổ hấp thụ.
Absorption spectrum Chuyển ngữ: quang phổ hấp thụ
Accretion Chuyển ngữ: bồi tụ	Quá trình hấp dẫn, qua đó một số thiên thể như các hành tinh, các ngôi sao được hình thành từ bụi và chất khí.
Accretion disk Chuyển ngữ: đĩa bồi tụ, đĩa bồi đắp	Một cấu trúc (thường là đĩa vũ trụ tròn), được hình thành bởi vật chất, chuyển động theo quỹ đạo xung quanh một vật trung tâm có khối lượng lớn, bị phân tán thành đĩa. Vật trung tâm thường là một ngôi sao.
Achondrite Chuyển ngữ:	Một loại thiên thạch có thành phần khác với thành phần của hành tinh.
Active galactic nucleus (AGN) Chuyển ngữ: nhân thiên hà hoạt động	Vùng nhân đặc của một thiên hà, do quá trình bồi tụi của hố đen siêu nặng tại nhân gây nên.
Adaptation Chuyển ngữ: quen sáng	Phản ứng dây thần kinh hình gậy trong quan sát thiên văn.
Afterglow Chuyển ngữ: ánh sáng muộn	Các bức xạ ở tần số thấp hơn (bao gồm tia X, cực tím, ánh sáng, hồng ngoại, vi ba, sóng vô tuyến) kèm theo các chớp gamma.
Albedo Chuyển ngữ: suất phản chiếu, suất phản xạ, suất phân chiếu	Khái niệm liên quan đến hiện tượng phản xạ khuếch tán hoặc công suất phản xạ của bề mặt.
Albedo feature Chuyển ngữ: địa hình albedo, suất phản chiếu đặc trưng	Một khu vực rộng lớn trên bề mặt của một hành tinh (hoặc thiên thể hệ Mặt Trời khác) cho thấy sự tương phản về độ sáng hoặc bóng tối (suất phản chiếu) với các khu vực lân cận.
Almucantar Chuyển ngữ: vĩ tuyến thiên văn
Altitude Chuyển ngữ: Cao độ, độ cao	Góc tính theo độ so với đường chân trời.
Am star Chuyển ngữ: sao Am	Một loại sao đặc biệt về mặt hóa học thuộc loại quang phổ A có phổ hấp thụ mạnh và thường biến đổi các kim loại như kẽm, stronti, zirconi và bari, và sự thiếu hụt của các loại khác, như calci và scandi.
Angstrom (Å) Chuyển ngữ: Ångström	Một đơn vị đo độ dài. Nó đôi khi được dùng để thể hiện kích thước của nguyên tử, chiều dài của liên kết hóa học và bước sóng ánh sáng. 1 ångström (Å) = 10^−10 mét =10^-4 micrômét = 0,1 nanômét
Antapex Chuyển ngữ: điểm hướng nghịch	Điểm cắt của vectơ vận tốc tức thời của một thiên thể, ở hướng ngược lại với hướng chuyển động với thiên cầu.
Antimatter Chuyển ngữ: phản vật chất	Hạt vật chất có điện tích ngược lại so với hạt gốc. Trong phản vật chất, proton có điện tích âm, còn electron có điện tích dương.
Antisolar point Chuyển ngữ: điểm đối nhật, điểm nghịch nhật	Điểm trừu tượng trên thiên thể đối diện trực tiếp với Mặt Trời theo phối cảnh của người quan sát.
Apastron Chuyển ngữ: điểm viễn tinh	Điểm hai ngôi sao cách xa nhau nhất, như trong một hệ sao nhị phân.
Aperture Chuyển ngữ: độ mở	Đại lượng biểu diễn độ chắn sáng dùng để điều chỉnh lượng ánh sáng truyền qua các dụng cụ quang học như máy ảnh hay kính viễn vọng. Con số lớn biểu thị cho độ mở nhỏ và con số nhỏ biểu thị cho độ mở lớn.
Apex Chuyển ngữ: điểm hướng, điểm apec	Điểm cắt của vectơ vận tốc tức thời của một thiên thể, ở hướng chuyển động với thiên cầu.
Aphelion Chuyển ngữ: điểm viễn nhật	Vị trí trên quỹ đạo mà một hành tinh xa Mặt Trời nhất.
Apoapsis Chuyển ngữ: viễn điểm quỹ đạo	Vị trí trên quỹ đạo xa một hành tinh nhất.
Apogee Chuyển ngữ: điểm viễn địa	Điểm trên quỹ đạo xa Trái Đất nhất.
Apparent magnitude (m) Chuyển ngữ: cấp sao biểu kiến, độ sáng biểu kiến	Một thang đo về độ sáng biểu kiến của vật thể tính theo lôgarít của mật độ photon phát ra bởi vật thể nhận được trong một đơn vị thời gian bởi máy thu. Vật thể càng sáng thì m càng có giá trị nhỏ.
Appulse Chuyển ngữ:	Cách tiếp cận gần nhất của một thiên thể này với một thiên thể khác, khi nhìn từ thiên thể thứ ba.
Apsis Chuyển ngữ: củng điểm quỹ đạo, cùng điểm quỹ đạo, cùng điểm	Một điểm trên quỹ đạo elip của một thiên thể, đang chuyển động dưới lực hấp dẫn quanh một thiên thể khác, có khoảng cách đến khối tâm của hệ hai thiên thể đạt cực trị.
Arc degree Chuyển ngữ:	Một đơn vị đo góc trong đó có 360 độ trong một vòng tròn.
Arc minute (arcmin) Chuyển ngữ: phút góc, phút cung	Một đơn vị đo góc trong đó 1 phút góc tương đương 1⁄60 độ và đồng thời 1 phút góc bằng 1⁄21600 vòng, tức là π⁄10800 radian.
Arc second (arcsec) Chuyển ngữ: giây góc, giây cung	Một đơn vị đo góc trong đó 1 giây góc tương đương 1⁄60 phút góc, tức 1⁄3600 độ và đồng thời 1 giây góc bằng 1⁄1296000 vòng tròn, tức là π⁄648000 radian.
Argument of periapsis (ω) Chuyển ngữ: acgumen của cận điểm	Một tham số quỹ đạo để xác định quỹ đạo của một thiên thể.
Artificial satellite Chuyển ngữ: vệ tinh nhân tạo	Bất kỳ một vật thể nào do con người chế tạo nên quay quanh một vật thể khác.
Ascending node Chuyển ngữ: điểm nút lên	Một điểm trên quỹ đạo của thiên thể, tại đây thiên thể đi ngang qua mặt phẳng tham chiếu từ hướng Nam lên hướng Bắc.
Aspect Chuyển ngữ:	Vị trí của một hành tinh hoặc Mặt Trăng so với Mặt Trời, khi nhìn từ Trái Đất.
Asterism Chuyển ngữ: khoảnh sao	Một vài hình phẳng tưởng tượng trên bầu trời với các sao sáng ở các đỉnh, mà ngày nay chúng không được coi là 1 trong 88 chòm sao chính thức.
Asteroid Chuyển ngữ: tiểu hành tinh	Các cách gọi khác trong tiếng Anh: minor planet; planetoid (hành tinh nhỏ) là những từ đồng nghĩa để chỉ một nhóm các thiên thể lớn hơn thiên thạch nhưng nhỏ hơn hành tinh trôi nổi trong hoặc ngoài hệ Mặt Trời.
Asteroid belt Chuyển ngữ: vành đai tiểu hành tinh	Tập hợp các tiểu hành tinh tạo thành vành đai các tiểu hành tinh. Vành đai chính có hàng nghìn các tiểu hành tinh lớn hơn 1 km, và hàng triệu các vật thể bé như bụi.
Astrobiology Chuyển ngữ: sinh học vũ trụ, sinh học thiên văn, sinh vật học vũ trụ	Lĩnh vực nghiên cứu về nguồn gốc, tiến hóa, phân bố và tương lai của sự sống trong vũ trụ: sự sống ngoài Trái Đất và sự sống trên Trái Đất.
Astrobleme Chuyển ngữ: vết thương của ngôi sao	Cấu trúc địa chất nói chung hoặc cấu trúc hình tròn của đá nền hoặc trầm tích bị biến dạng tạo ra do tác động trên bề mặt hành tinh bất kể giai đoạn xói mòn của cấu trúc.
Astrochemistry Chuyển ngữ: hóa học thiên thể, hoá học thiên văn	Môn khoa học nghiên cứu về sự phong phú và phản ứng của các phân tử trong vũ trụ và sự tác động qua lại của chúng bằng bức xạ.
Astrodynamics Chuyển ngữ: động lực học thiên thể, động lực vũ trụ
Astrogeology Chuyển ngữ: địa chất học vũ trụ	Một nhánh của khoa học hành tinh liên quan đến địa chất học của các thiên thể như là các hành tinh và các Mặt Trăng của nó, hành tinh nhỏ, sao chổi và thiên thạch.
Astrognosy Chuyển ngữ:
Astrogony Chuyển ngữ:	Hay astrogeny, chỉ quá trình bồi đắp hay tiến hóa sao.
Astrography Chuyển ngữ:
Astrologer Chuyển ngữ: nhà chiêm tinh
Astrology Chuyển ngữ: chiêm tinh học, thuật chiêm tinh	Hệ thống bói toán ngụy khoa học tiên đoán về vấn đề nhân loại và sự kiện trần thế bằng cách nghiên cứu chuyển động và vị trí tương đối của thiên thể.
Astrometeorology Chuyển ngữ: khí tượng học thiên thể
Astrometer Chuyển ngữ: thiên văn kế, cái đo sao
Astrometric binary Chuyển ngữ:
Astrometry Chuyển ngữ: trắc lượng học thiên thể, thuật đo sao, trắc tinh học, tinh trắc học.	Nhánh của thiên văn học về sự đo lường chính xác vị trí và chuyển động của các sao và thiên thể. Trong tiếng Anh còn là positional astronomy.
Astronaut Chuyển ngữ: nhà du hành vũ trụ, phi hành gia	Một người được huấn luyện qua chương trình không gian để chỉ huy, lái hoặc trở thành thành viên của một con tàu vũ trụ.
Astronautical Chuyển ngữ: du hành vũ trụ	Tính từ
Astronautics Chuyển ngữ: ngành du hành vũ trụ	Lý thuyết và thực hành điều hướng ngoài khí quyển của Trái đất.
Astronomer Chuyển ngữ: nhà thiên văn học	Một nhà khoa học, chuyên nghiên cứu các thiên thể như các hành tinh, ngôi sao và thiên hà
Astronomical almanac Chuyển ngữ: niên lịch thiên văn, lịch thiên văn
Astronomical body Chuyển ngữ: khối thể thiên văn học (tạm dịch)
Astronomical catalogue Chuyển ngữ:
Astronomical clock Chuyển ngữ:
Astronomical coordinate systems Chuyển ngữ: hệ tọa độ thiên văn	Một hệ tọa độ mặt cầu dùng để xác định vị trí biểu kiến của thiên thể trên thiên cầu.
Astronomical day Chuyển ngữ: ngày thiên văn
Astronomical distance Chuyển ngữ: khoảng cách thiên văn
Astronomical fraction Chuyển ngữ:
Astronomical object Chuyển ngữ: thiên thể	Các thực thể, các tập hợp hay những cấu trúc đáng kể trong vũ trụ mà sự tồn tại của chúng được khoa học ngày nay chứng nhận.
Astronomical telescope Chuyển ngữ: kính thiên văn
Astronomical time Chuyển ngữ: giờ thiên văn, giờ mặt trời trung bình, thời gian thiên văn
Astronomical twilight Chuyển ngữ: chạng vạng thiên văn	Buổi sáng bắt đầu (rạng đông thiên văn) khi tâm đĩa Mặt Trời hình học ở vị trí 18° dưới chân trời vào buổi sáng, và kết thúc khi tâm đĩa Mặt Trời hình học lên vị trí 12° dưới chân trời vào buổi sáng.
Astronomical symbol Chuyển ngữ:
Astronomical unit (AU) Chuyển ngữ: đơn vị thiên văn	Một đơn vị đo chiều dài, xấp xỉ bằng khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời, bởi vì khoảng cách này thay đổi khi Trái Đất quay quanh Mặt Trời cho tới nay nó được định nghĩa chính xác bằng 149597870700 mét (khoảng 150 triệu kilômét, hay 93 triệu dặm).
Astronomical year Chuyển ngữ: năm thiên văn
Astronomy Chuyển ngữ: thiên văn học	Khoa học nghiên cứu quy luật của các vì sao) là một ngành khoa học tự nhiên nghiên cứu những thiên thể (như các ngôi sao, hành tinh, sao chổi, tinh vân, quần tinh, thiên hà) và các hiện tượng có nguồn gốc bên ngoài vũ trụ (như bức xạ nền vũ trụ).
Astronomy satellite Chuyển ngữ: vệ tinh thiên văn học	Một loại kính thiên văn được đặt trong không gian để quan sát các vật thể xa xôi như các hành tinh, các thiên hà và các vật thể ngoài không gian khác. Kính viễn vọng không gian tránh được sự cản trở các bước sóng cực tím, X, và Gamma do bầu khí quyển.
Astronomy unit Chuyển ngữ: đơn vị thiên văn học	Tương tự định nghĩa của đơn vị thiên văn
Astrophotography Chuyển ngữ: phép chụp ảnh thiên văn
Astrophotometer Chuyển ngữ:
Astrophotometry Chuyển ngữ:
Astrophysicist Chuyển ngữ: nhà vật lý thiên văn
Astrophysics Chuyển ngữ: vật lý thiên văn	Bao gồm hai nhánh: vật lý thiên văn thực hành và vật lý thiên văn lý thuyết
Astroscope Chuyển ngữ:
Astroscopy Chuyển ngữ:
Astrospectroscopy Chuyển ngữ: quang phổ học thiên văn
Astrosphere Chuyển ngữ: thể cầu dạng sao
Astrotheology Chuyển ngữ:
Atmosphere Chuyển ngữ: khí quyển	Một lớp khí có thể bao bọc xung quanh một thiên thể có khối lượng đủ lớn và nó được giữ lại bởi trọng lực của thiên thể đó. Khí quyển của Trái Đất dày 192 km và có thành phần chủ yếu là nitơ, oxy, cacbonic và một số chất khí khác.
Aurora Chuyển ngữ: cực quang	Một hiện tượng quang học được đặc trưng bởi sự thể hiện đầy màu sắc của ánh sáng trên bầu trời về đêm, được sinh ra do sự tương tác của các hạt mang điện tích từ gió mặt trời với tầng khí quyển bên trên của hành tinh.
Aurora borealis Chuyển ngữ: cực quang Borealis	Còn gọi là Bắc cực quang gây ra bởi sự tương tác giữa gió mặt trời, từ trường của Trái Đất và tầng trên của bầu khí quyển; một hiện tường tương tự cũng xảy ra ở bán cầu Nam có tên là cực quang Australis.
Aurora Australis Chuyển ngữ: cực quang Australis	Còn gọi là Nam cực quang, đây là một hiện tượng phi thường trong tầng khí quyển, nó phát ra ánh sáng trên bầu trời bán cầu nam. Nó được tạo ra do các hạt mang điện từ Mặt Trời khi chúng tương tác với từ trường của Trái Đất. Tương tự Cực quang Borealis ở bán cầu Bắc.
Autumn meridian Chuyển ngữ:
Autumnal equinox Chuyển ngữ: điểm thu phân	Điểm trên thiên cầu nơi Mặt Trời đi qua đường xích đạo bầu trời từ Bắc xuống Nam. Thời điểm Mặt Trời ở điểm thu phân là ngày đầu tiên của mùa thu. Việc này xảy ra khoảng ngày 22 tháng 9 hàng năm.
Average orbital Chuyển ngữ: quỹ đạo trung bình	Tốc độ quanh Mặt Trời: Đây là một đơn vị đo lường vận tốc của một hành tinh di chuyển trong không gian, đơn vị kilômet trên giờ.
Axial Chuyển ngữ: trục	Được biết như các cực, đây là một đường tưởng tượng đi qua tâm của quay của một vật.
Axial inclination Chuyển ngữ: độ nghiêng trục	Góc của nghiêng của trục quay một hành tinh, đối với quỹ đạo của hành tinh đó. Trên Trái Đất, cũng như các hành tinh khác, độ nghiêng này là nguyên nhân của các mùa.
Axial precession Chuyển ngữ: tuế sai trục, tiến động trục
Axial tilt Chuyển ngữ: độ nghiêng trục quay	Góc giữa phương tự quay của thiên thể với phương trực tuyến Bắc của mặt phẳng quỹ đạo hay một mặt phẳng tham chiếu nào đó.
Axial of rotation Chuyển ngữ: trục quay
Azimuth Chuyển ngữ: góc phương vị	Góc khoảng cách của một thiên thể quanh hoặc song song với đường chân trời từ điểm không ban đầu.

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

B

Thuật ngữ	Định nghĩa
Ballistic Chuyển ngữ: đạn đạo học, (thuộc) đường đạn
Bar Chuyển ngữ: Bar	Một đơn vị đo lường áp suất khí quyển. 1 bar = 0,987 atm 1 bar = 0,1 MPa
Barred galaxy Chuyển ngữ: thiên hà có thanh ngang	thuộc thiên hà
Barred irregular galaxy Chuyển ngữ: thiên hà không định hình có thanh ngang	thuộc thiên hà
Barred lenticular galaxy Chuyển ngữ: thiên hà dạng thấu kính có thanh ngang	thuộc thiên hà
Barred spiral galaxy Chuyển ngữ: thiên hà xoắn ốc có thanh chắn	Thiên hà xoắn ốc có các ngôi sao tụ hợp lại tại vùng trung tâm tạo thành một đường thẳng có dạng giống như thanh chắn.
Barycenter Chuyển ngữ: khối tâm hệ thiên thể, khối tâm (của hệ thiên thể)	Khối tâm của hai hay nhiều thiên thể mà chúng quay xung quanh nhau và đó là điểm mà các thiên thể này quanh xung quanh.
Barycentric Coordinate Time Chuyển ngữ:
Barycentric coordinates (astronomy) Chuyển ngữ: tọa độ tỉ cự, tọa độ Barycentric	Một hệ tọa độ trong đó vị trí của một điểm trong một đa diện, được xác định là một trọng tâm hay tâm tỉ cự.
Barycentric Dynamical Time Chuyển ngữ:
Baryogenesis Chuyển ngữ:
Basalt Chuyển ngữ: Bazan	Một thuật ngữ phổ biến chỉ đá thẫm màu, đỏ gồm các khoáng chất tương đối giàu sắt và magie.
Big Bang Chuyển ngữ: Vụ Nổ Lớn	Mô hình vũ trụ học nổi bật miêu tả giai đoạn sơ khai của sự hình thành vũ trụ.
Binary asteroid Chuyển ngữ: tiểu hành tinh đôi	Phân nhóm của hành tinh đôi
Binary minor planet Chuyển ngữ: tiểu hành tinh đôi	Phân nhóm của hành tinh đôi
Binary planet Chuyển ngữ: hành tinh đôi	Một hệ đôi trong đó cả hai vật thể đều có khối lượng hành tinh.
Binary star Chuyển ngữ: sao đôi	Một sao đôi được tạo thành từ một hệ thống gồm hai ngôi sao chuyển động trên quỹ đạo của khối tâm hai ngôi sao.
Binary system Chuyển ngữ: hệ đôi
Binding energy Chuyển ngữ: năng lượng liên kết	Khối lượng thiếu, hiệu số khối lượng nguyên tử và tổng khối lượng nucleon
Bioastronomy Chuyển ngữ: sinh học thiên văn	Từ đồng nghĩa của astrobiology
Biosatellite Chuyển ngữ: vệ tinh nhân tạo sinh học	xem Sinh học ngoài Trái Đất
Black dwarf Chuyển ngữ: sao lùn đen	Một loại sao đặc giả thiết, mà cụ thể là sao lùn trắng đã nguội đến mức không còn phát ra đáng kể bức xạ nhiệt hoặc ánh sáng.
Black hole Chuyển ngữ: lỗ đen, hố đen	Một vùng không-thời gian nơi trường hấp dẫn mạnh đến mức không có gì—không hạt vật chất hay cả bức xạ điện từ như ánh sáng— có thể thoát khỏi nó.
Blazar Chuyển ngữ:
Blueshift Chuyển ngữ: dịch chuyển xanh	Một sự dịch chuyển trên đường quang phổ của một thiên thể về phía màu xanh. Dịch chuyển xanh biểu thị thiên thể đó đang dịch chuyển về phía người quan sát. Dịch chuyển về phía tím càng lớn thì thiên thể đó di chuyển càng nhanh.
Bolide Chuyển ngữ: cầu lửa, sao bằng	Một loại sao băng rất sáng, nó là một trong những ngôi sao băng phát nổ trong khí quyển.
Brown dwarf Chuyển ngữ: sao lùn nâu	Các thiên thể dưới sao, có khối lượng dưới mức đủ để duy trì các phản ứng tổng hợp hạt nhân đốt cháy hydro trong lõi, như các ngôi sao thuộc dãy chính, nhưng có bề mặt và phần bên trong hoàn toàn đối lưu, và không có sự khác biệt hóa học theo chiều sâu.
Bulge Chuyển ngữ:

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

C

Thuật ngữ	Định nghĩa
Caldera Chuyển ngữ: hõm chảo	Vùng trũng giống hình một chiếc chảo lớn, tạo ra do sự phun trào của bể chứa magma. Một hõm chảo có thể trông giống như một miệng núi lửa ngoại trừ việc hõm chảo được tạo ra bằng cách nổ ra bên ngoài chứ không phải bằng cách sụt lún vào bên trong.
Carbonaceous chondrite Chuyển ngữ:	Một loại đá (xem chondrite) cổ chứa bằng chứng về quá trình hình thành của các tinh vân.
Celestial coordinate system Chuyển ngữ: hệ tọa độ thiên cầu	Xem Astronomical coordinate systems.
Celestial equator Chuyển ngữ: xích đạo thiên cầu, xích đạo trời	Một đường tròn lớn trên một thiên cầu tưởng tượng, cùng mặt phẳng của xích đạo Trái Đất. Nói một cách khác, nó là sự phóng chiếu của xích đạo Trái Đất ra không gian.
Celestial horizon Chuyển ngữ: chân trời thiên cầu, chân trời thiên văn, chân trời thực	Xem Horizontal coordinate system.
Celestial mechanics Chuyển ngữ: cơ học thiên thể	Một nhánh của thiên văn học giải quyết các vấn đề chuyển động và hiệu ứng hấp dẫn của các thiên thể. Lĩnh vực này vận dụng các nguyên lý của vật lý học, cơ học cổ điển vào nghiên cứu các thiên thể như các sao và các hành tinh.
Celestial meridian Chuyển ngữ: kinh tuyến thiên thể	Xem Meridian.
Celestial meridiator Chuyển ngữ:
Celestial pole Chuyển ngữ: thiên cực, cực trái đất, cực bầu trời	Bao gồm thiên cực Bắc và thiên cực Nam, là 2 vị trí tưởng tượng trên bầu trời là giao điểm của trục quay Trái Đất (nếu kéo dài mãi mãi) với thiên cầu.
Celestial sphere Chuyển ngữ: thiên cầu	Một hình cầu tự quay tưởng tượng với bán kính rất lớn, đồng tâm với Trái Đất.
Centaur Chuyển ngữ: centaur	Lớp quỹ đạo không ổn định của các hành tinh nhỏ (minor planet) với những đặc điểm của cả tiểu hành tinh (asteroid) và sao chổi.
Centimetre–gram–second system of units (CGS) Chuyển ngữ:	Hệ đơn vị của vật lý học dựa trên centimet như là đơn vị của chiều dài, gam là đơn vị khối lượng, và giây là đơn vị thời gian.
Central massive object (CMO) Chuyển ngữ: thiên thể lớn trung tâm (tạm dịch)
Cepheid Chuyển ngữ: Cepheid, sao Cepheid, sao biến quang Cepheid	Một loại sao có sự phát xạ xung quay, đa dạng trong cả kích thước và nhiệt độ, và tạo ra sự thay đổi trong độ sáng với một chu kì và cường độ ổn định đã được xác định rõ ràng.
Chemical galaxy Chuyển ngữ: thiên hà nguyên tố	Cách bố trí mới của bảng tuần hoàn bày ra các nguyên tố hóa học thành hình thiên hà, do Philip Stewart vẽ vào tháng 11 năm 2004.
Chondrite Chuyển ngữ: chondrit	Loại vẫn thạch đá (phi kim loại) chưa bị biến đổi do sự tan chảy hoặc biến thái của vật thể mẹ, chứa vật chất cứng và các thành phần khác cấu thành tinh vân mặt trời.
Chondrule Chuyển ngữ:	Một khối cầu nhỏ có cấu trúc vô định hình tìm thấy phổ biến trong các vẫn thạch.
Chromosphere Chuyển ngữ: quyển sắc (hay sắc quyển), sắc cầu	Một lớp của bầu khí quyển mặt trời nằm trên quyển sáng và bên dưới vùng chuyển tiếp và nhật hoa. Quyển sắc nóng hơn quyển sáng nhưng không nóng bằng nhật hoa.
Chromospheric activity index Chuyển ngữ:
Circumpolar constellation Chuyển ngữ: chòm sao quanh cực	Một chòm sao (nhóm các ngôi sao) không bao giờ lặn dưới đường chân trời, khi nhìn từ một vị trí trên Trái Đất.
Circumpolar star Chuyển ngữ: sao quanh cực, sao trên đường chân trời	Một ngôi sao không bao giờ lặn và luôn nằm phía trên đường chân trời. Điều này phụ thuộc vào vị trí của người quan sát. Càng đi ra sa hướng Bắc càng có ít ngôi sao trên đường chân trời. Sao Bắc Cực, Sao Phương Nam, là những ngôi sao trên đường chân trời ở hầu hết bán cầu Bắc.
Circumstellar disc Còn được gọi là circumstellar disk. Chuyển ngữ: đĩa vòng quanh sao, đĩa vũ trụ tròn	Một lượng vật chất bao gồm khí, bụi, vi thể hành tinh, tiểu hành tinh hay những mảnh vụn xoay quanh một ngôi sao, gom lại thành vòng xuyến hay thành hình cái đĩa.
cis-Neptunian object (CNO) Chuyển ngữ:
Civil time Chuyển ngữ: khoảng thời gian chính thức
Clearing the neighbourhood Chuyển ngữ: dọn sạch miền lân cận	Một tiêu chuẩn để một thiên thể được xem là một hành tinh trong hệ Mặt Trời. Đây là một trong số ba tiêu chuẩn mà Hiệp hội Thiên văn học Quốc tế áp dụng vào năm 2006 để định nghĩa về hành tinh.
Color index Chuyển ngữ: chỉ mục màu, chỉ số màu	Một biểu thức số đơn giản cho phép xác định màu sắc của một thiên thể, mà đối với các sao thì sẽ suy ra được nhiệt độ của chúng.
Color magnitude diagram Chuyển ngữ: biểu đồ cấp độ màu
Colure Chuyển ngữ: đường phân chi	Một trong hai kinh tuyến chính của thiên cầu.
Coma Chuyển ngữ: đầu sao chổi	Một vỏ bọc mờ bao quanh nhân sao chổi.
Comet Chuyển ngữ: sao chổi	Một thiên thể gần giống một tiểu hành tinh nhưng không cấu tạo nhiều từ đất đá, mà chủ yếu là băng.
Commensurability Chuyển ngữ:	Tính chất của hai thiên thể quay quanh cùng một vật mà chu kỳ quỹ đạo của chúng tỉ lệ hợp lý. Ví dụ, chu kỳ quỹ đạo của Sao Thổ quanh Mặt Trời gần bằng 5/2 chu kỳ quỹ đạo của Sao Mộc.
Common proper motion Chuyển ngữ:
Compact star Còn được gọi là compact object. Chuyển ngữ: sao đặc, vật thể đặc	Bất kỳ vật thể thiên văn nào có khối lượng rất lớn so với bán kính của nó. Thuật ngữ này thường đề cập đến các vật thể có khối lượng rất lớn như sao lùn trắng, sao neutron và lỗ đen, hoặc tàn tích sao có bán kính rất nhỏ.
Compact stellar nucleus Chuyển ngữ:	Xem Nuclear star cluster
Conjunction Chuyển ngữ: giao hội	Sự kiện xảy ra khi hai hoặc nhiều thiên thể xuất hiện gần nhau trên bầu trời, mà thông thường quan sát từ Trái Đất.
Constellation Chuyển ngữ: chòm sao	Một nhóm các ngôi sao được nối thành hình ảnh tưởng tượng trên bầu trời. Có 88 chòm sao.
Continuous spectrum Chuyển ngữ: quang phổ liên tục
Convection Chuyển ngữ: đối lưu
Convection zone Chuyển ngữ: vùng đối lưu	Một lớp không ổn định trên một ngôi sao mà ở đó sự đối lưu là cơ chế chính để năng lượng được giải phóng ra bên ngoài. Trong Mặt Trời, vùng đối lưu chỉ nằm bên dưới quyển sáng và chiếm khoảng 70% bán kính mặt trời.
Coordinate time Chuyển ngữ: thời gian tọa độ
Coordinated Universal Time Chuyển ngữ: Giờ Phối hợp Quốc tế	Một chuẩn quốc tế về ngày giờ thực hiện bằng phương pháp nguyên tử.
Corona Chuyển ngữ: vành nhật hoa, nhật miện, nhật hoa, vòng nhật hoa, quầng nhật hoa	Lớp ngoài cùng của bầu khí quyển Mặt Trời. Vùng này gồm lớp khí loãng có mật độ thấp và một nhiệt độ cao hơn một ngàn độ Kelvin. Nó có thể được nhìnt thấy bằng mắt thường khi nhật thực.
Coronal loop Chuyển ngữ:
Coronal mass ejection (CME) Chuyển ngữ: phun trào khối lượng nhật hoa (tạm dịch)	Một sự giải phóng đáng kể của plasma đi kèm từ trường từ vành nhật hoa của Mặt Trời. Nó thường đi cùng với sự bừng sáng và phun trào của Mặt Trời.
Cosmic distance ladder Chuyển ngữ:
Cosmic dust Còn được gọi là space dust. Chuyển ngữ: bụi vũ trụ, bụi không gian	Các hạt vật chất cỡ nhỏ phân tán trong khoảng không giữa các thiên thể.
Cosmic microwave background (CMB) Còn được gọi là cosmic microwave background radiation (CMBR). Chuyển ngữ: bức xạ phông vi sóng vũ trụ, bức xạ nền vi ba vũ trụ	Bức xạ điện từ được sinh ra từ thời kỳ sơ khai của vũ trụ (khoảng 380.000 năm sau Vụ Nổ Lớn).
Cosmic ray Còn được gọi là cosmic radiation. Chuyển ngữ: tia vũ trụ, bức xạ vũ trụ	Hạt nhân nguyên tử (hầu hết là proton) được quan sát thấy chúng va chạm vào bầu khí quyển Trái Đất với năng lượng cực lớn.
Cosmic string Chuyển ngữ: dây vũ trụ	Năng lượng có hình ống được tin rằng có tồn tại trong buổi sơ khai của vũ trụ. Một dây vũ trụ có thể mỏng hơn một tỷ tỷ inch nhưng chiều dài của nó có thể kéo từ đầu này tới đầu kia của vũ trụ có thể quan sát được ở hiện tại.
Cosmism Chuyển ngữ: vũ trụ luận
Cosmogony Chuyển ngữ: nguồn gốc vũ trụ học, thuyết nguồn gốc vũ trụ, vũ trụ nguyên học, tinh nguyên học	Bất kỳ mô hình nào liên quan đến nguồn gốc của hệ vũ trụ hoặc vũ trụ.
Cosmology Chuyển ngữ: vũ trụ học	Ngành khoa học nghiên cứu tổng thể về vũ trụ, bao gồm các nghiên cứu về sự hình thành, tiến hóa và tương lai của vũ trụ.
Crater Chuyển ngữ: hố va chạm, hố thiên thạch, núi miệng phễu	Một vùng trũng hình tròn hoặc gần tròn trên bề mặt của một hành tinh, vệ tinh tự nhiên hay các thiên thể khác trong Hệ Mặt Trời được hình thành từ sự va chạm với vận tốc cực cao của các thiên thể nhỏ vào bề mặt của các thiên thể lớn hơn.
Critical rotation Còn được gọi là break-up velocity. Chuyển ngữ:	Xem Break-up velocity
Critical velocity Còn được gọi là break-up velocity. Chuyển ngữ: vận tốc tới hạn	Xem Break-up velocity
Culmination Còn được gọi là meridian transit. Chuyển ngữ: đỉnh điểm, điểm cao nhất, cực điểm, quá cảnh kinh tuyến	Thời điểm mà một thiên thể (Mặt Trời, Mặt Trăng, một hành tinh, ngôi sao, chòm sao hay thiên thể xa) đi qua kinh tuyến thiên thể của người quan sát.

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

D

Thuật ngữ	Định nghĩa
Dark matter Chuyển ngữ: vật chất tối	Một thuật ngữ dùng để chỉ một loại vật chất giả thuyết trong vũ trụ không nhìn thấy được, nhưng có thể phát hiện ra chúng bởi tác động hấp dẫn của chúng lên các vật thể khác.
Daylight saving time Chuyển ngữ: quy ước giờ mùa hè, giờ tiết kiệm ánh sáng ban ngày, giờ tiết kiệm ánh nắng	Quy ước chỉnh đồng hồ tăng thêm một khoảng thời gian (thường là 1 giờ) so với giờ tiêu chuẩn, tại một số địa phương của một số quốc gia, trong một giai đoạn (thường là vào mùa hè) trong năm.
Debris disk Chuyển ngữ: đĩa sao	Một đĩa vũ trụ tròn gồm bụi và mảnh vụn trong quỹ đạo xung quanh một ngôi sao.
Deceleration Chuyển ngữ: giảm tốc	Một đại lượng vật lý đặc trưng cho sự thay đổi vận tốc theo thời gian. Chuyển động giảm tốc khi vectơ gia tốc ngược chiều với chiều chuyển động.
Declination Chuyển ngữ: xích vĩ, xích vĩ độ, độ lệch, độ thiên	Một thuật ngữ chỉ một trong hai tọa độ của một điểm trên thiên cầu khi sử dụng hệ tọa độ xích đạo.
Decretion disk Chuyển ngữ:
Deep-sky object (DSO) Chuyển ngữ: thiên thể bầu trời sâu, thiên thể xa	Một thuật ngữ của mảng thiên văn học không chuyên, nói tới thiên thể mờ không phải là một ngôi sao riêng biệt, hoặc thuộc Hệ Mặt Trời.
Degenerate star Chuyển ngữ: sao suy biến	Một ngôi sao được cấu tạo bởi vật chất suy biến, ví dụ như sao lùn trắng hoặc sao neutron.
Density Chuyển ngữ: khối lượng riêng	Một đặc tính về mật độ khối lượng trên một đơn vị thể tích của vật chất đó.
Descending node Còn được gọi là south node. Chuyển ngữ: điểm nút xuống, điểm nút lùi, điểm nút phía Nam	Một điểm trên quỹ đạo của thiên thể, tại đây thiên thể đi ngang qua mặt phẳng tham chiếu từ hướng Bắc xuống hướng Nam.
Detached object Còn được gọi là distant detached object và extended scattered disc object. Chuyển ngữ:
Differential galatic rotation Chuyển ngữ:
Differentiated Chuyển ngữ: phân tách (tạm dịch)	Một vật bị nấu chảy (một phần) sẽ bị chia thành hai hay nhiều phần có cấu trúc không đồng dạng. Trong trường hợp Trái Đất, kim loại sắt-niken được phân tách từ hợp chất silicat để tạo ra nhân của hành tinh.
Diffraction grating Chuyển ngữ: lưới nhiễu xạ, cách tử nhiễu xạ	Một thành phần quang học có cấu trúc tuần hoàn làm nhiễu xạ ánh sáng thành nhiều chùm tia truyền theo các hướng khác nhau.
Direct motion Chuyển ngữ: chuyển động thuận, chuyển động thẳng	Một thuật ngữ dùng để chỉ chuyển động quay quanh trục hoặc quỹ đạo của một thiên thể có chiều quay cùng chiều với chiều tự quay của thiên thể trung tâm của nó.
Disk Chuyển ngữ: đĩa
Diurnal motion Chuyển ngữ: nhật động, chuyển động hàng ngày	Một thuật ngữ đề cập đến sự chuyển động biểu kiến trong suốt một ngày đêm của các thiên thể trên bầu trời (thiên cầu) quanh Trái Đất, hay nói chính xác hơn, quanh trục vũ trụ (gồm thiên cực Bắc và Nam).
Doppler Effect Chuyển ngữ: hiệu ứng Doppler	Một hiệu ứng vật lý mà sự thay đổi của tần số và bước sóng âm thanh hay ánh sáng phát ra bởi một vật thể phụ thuộc vào vị trí người quan sát. Một vật thể đi lại gần người quan sát sẽ có bước sóng ngắn hơn (xanh) khi một vật đi ra xa sẽ có bước sóng dài hơn (đỏ). Hiệu ứng Doppler có thể được dùng để ước lượng tốc độ và vị trí của một vật thể.
Double star Còn được gọi là visual double. Chuyển ngữ: sao đôi quang học	Đừng nhầm lẫn với Sao đôi Một thuật ngữ chỉ khi hai ngôi sao hay hai thiên thể có vẻ nằm gần nhau khi được quan sát từ Trái Đất.
Dust grains Chuyển ngữ: bụi vũ trụ	Xem Cosmic dust.
DUT1 Chuyển ngữ: DUT1
Dwarf galaxy Chuyển ngữ: thiên hà lùn	Một thiên hà nhỏ bao gồm vài tỷ ngôi sao, một số lượng nhỏ so với 200-400 tỉ sao của dải Ngân Hà.
Dwarf planet Chuyển ngữ: hành tinh lùn	Một thiên thể có khối lượng hành tinh nhỏ nằm trong quỹ đạo thuận hành của Mặt Trời, nhỏ hơn bất kỳ hành tinh nào trong số tám hành tinh cổ điển.
Dwarf star Chuyển ngữ: sao lùn	Một ngôi sao có kích thước tương đối nhỏ và độ sáng thấp.
Dynamical time scale Chuyển ngữ:

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

E

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
ephemeris time
epoch (astronomy)
equator	xích đạo
equatorial coordinate system	hệ tọa độ xích đạo
eccentric, eccentricity	độ lệch tâm
eclipse	nhật thực, nguyệt thực...	eclipse được dùng để chỉ khi một thiên thể đi ngang và che khuất, một phần hay tất cả, một thiên thể khác
eclipsing binary star	sao đôi che nhau
ecliptic	đường hoàng đạo / mặt phẳng hoàng đạo
ecliptic coordinate system	hệ tọa độ mặt phẳng hoàng đạo
ecliptic latitude	vĩ tuyến hoàng đạo
ecliptic longitude	kinh tuyến hoàng đạo
elementary particle	hạt cơ bản
elliptical galaxy	thiên hà elip	thuộc thiên hà
elongation	ly độ / ly giác
emission line	vạch phát xạ	trong quang phổ phát xạ
emission spectrum	quang phổ phát xạ
ephemeris	lịch định vị	ví dụ trong chuyển động thiên thể
epicycle
equinox	điểm phân, phân điểm
evection		Xuất sai, kì sai, tác động nhiễu quỹ đạo Mặt Trăng từ Mặt Trời
evolution of the galaxy	sự tiến hóa của thiên hà	thuộc thiên hà
exobiology	sinh học ngoài Trái Đất, sinh học thiên văn	từ đồng nghĩa astrobiology
extragalactic

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

F

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
facula	minh điều	xem thêm Mặt Trời
faint blue galaxy		thuộc thiên hà
field galaxy		thuộc thiên hà
fluorescence	huỳnh quang
focal length	tiêu cự

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

G

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
giant star	sao khổng lồ	phân nhóm sao
gamma ray astronomy	thiên văn gama
gamma ray bust	chớp gama
galaxy	thiên hà
galaxy cloud	mây thiên hà	Là tập hợp các đám thiên hà, tiếng Anh galaxy cluster hay các cấu trúc thành phần của các siêu đám thiên hà
galaxy cluster	đám thiên hà	Cách dịch khác chưa thống nhất: đảo thiên hà, cụm thiên hà lớn hơn nhóm thiên hà, xem thêm siêu đám thiên hà, supercluster
Galaxy group	nhóm thiên hà	Là liên kết của ít hơn 50 thiên hà, nhỏ hơn kết cấu đám thiên hà.
Galaxy groups and clusters	quần tụ thiên hà
galaxy filament	dây (thiên văn học)	Là thuật ngữ dùng trong vũ trụ học, tiếng Anh cosmology, là biên giới phân chia các khoảng trống (thiên văn học), tiếng Anh void
galaxy supercluster	siêu đám thiên hà	Cách dịch khác chưa thống nhất: siêu thiên hà, siêu cụm thiên hà là liên kết lớn bao gồm các quần tụ thiên hà, galaxy groups and clusters,
galaxy subcluster	đám nhỏ thiên hà	Thuật ngữ này có mặt trong các bài viết trong lĩnh vực thiên văn học thiên hà, chỉ các cấu trúc thành phần của các đám thiên hà
geocentric	địa tâm
geodesic	đường trắc địa, đường đoản trình
geomagnetic storm	bão địa từ (bão từ)
geometric albedo	hệ số phản xạ hình học
gravitational lens	thấu kính hấp dẫn
gravitational wave	sóng hấp dẫn
group of galaxies	nhóm thiên hà	nhóm thiên hà nhỏ hơn đám thiên hà, xem thêm đám nhỏ thiên hà, siêu đám thiên hà
gravitationally lensed galaxy	xem thấu kính hấp dẫn	thuộc thiên hà
gravity-assisted trajectory
gyroscope	con quay hồi chuyển

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

H

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
hadron	hạt hadron
heliocentric	nhật tâm
heliacal rising		Mọc gần Mặt Trời là các thời điểm khi một số thiên thể xuất hiện lần đầu tiên trong năm vào lúc bình minh.
heliacal setting		Lặn gần Mặt Trời là các thời điểm khi một số thiên thể nhìn thấy lần cuối cùng trong năm vào lúc hoàng hôn.
heliacal year		Năm Gần Mặt Trời là khoảng thời gian giữa hai lần mọc gần Mặt Trời của một thiên thể.
helium flash	bùng sáng heli	Xem Tiến hóa sao#Giai đoạn sao khổng lồ đỏ
Hertzsprung-Russell diagram	biểu đồ Hertzsprung-Russell
horizon	chân trời
horizontal coordinate system	hệ tọa độ chân trời
horizontal plane	chân trời
hour angle	góc giờ
human timescales
hydrostatic equilibrium	cân bằng thủy tĩnh
hypergiant	sao cực siêu khổng lồ
hypernova	cực siêu tân tinh	sao cực siêu mới

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

I

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
ice age	kỷ Băng hà
ideal	lý tưởng
illuminance	độ rọi	có đơn vị là lux, lx, phiên bản tiếng Anh Illuminance
inclination (of an orbit)	độ nghiêng (của quỹ đạo)
inferior planet	hành tinh bên trong
infrared astronomy	thiên văn hồng ngoại
infrared cirrus		các đám bụi giữa các sao phát ra tia hồng ngoại, trông giống như mây ti trong ảnh chụp
interacting galaxy	thiên hà va chạm	hay thiên hà tương tác, thuật ngữ khác trong tiếng Anh Colliding galaxies, là thiên hà hình thành do liên kết hấp dẫn các thiên hà thành phần.
interferometer	giao thoa kế
interior conjunction	?
interplanetary medium	vật chất liên hành tinh	còn gọi là vật chất giữa các hành tinh bao gồm các thiên thể nhỏ (tiểu hành tinh, sao chổi, thiên thạch), các hạt nhỏ, bụi, khí, plasma trong không gian giữa sao và các hành tinh
interplanetary space	không gian liên hành tinh	còn gọi là không gian giữa các hành tinh
interstellar cloud	đám mây liên sao	còn gọi là đám mây giữa các sao
interstellar line	vạch phổ liên sao
ion tail (of a comet)	đuôi ion (của sao chổi)
ionosphere	tầng điện ly	vùng khí quyển mà các nguyên tử đã bị ion hóa
irregular galaxy	thiên hà không đều	còn gọi là thiên hà không định hình
isotope	đồng vị
isotropic	đẳng hướng

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

J

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
justation		hoàn chỉnh liên kết vị trí các phần máy móc đo đạc
jovian planet	hành tinh dạng Sao Mộc	nhóm hành tinh Sao Mộc, Sao Thổ, Sao Thiên Vương, Sao Hải Vương; hành tinh vòng ngoài có định nghĩa khác với hành tinh dạng Sao Mộc

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

K

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
kiloparsec	kpc
K/T even	sự kiện K/T	Sự kiện xảy ra ở Trái Đất 65 triệu năm trước, gây tuyệt chủng lớn.

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

L

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
latitude	vĩ độ
leap year	năm nhuận
lenticular galaxy	thiên hà dạng thấu kính	thuộc thiên hà
light year	năm ánh sáng
limb	rìa	vành đai của thiên thể
limb darkening	sự tối ở rìa	sự tối dần từ tâm ra vành đai của sao
line broadening		sự mở rộng vạch phổ
lithosphere	thạch quyển
longitude	kinh độ
low surface brightness galaxy		thuộc thiên hà
LSB galaxy		thuộc thiên hà
luminosity	độ trưng, độ sáng tuyệt đối
luminous infrared galaxy	thiên hà hồng ngoại sáng	thuộc thiên hà
luminous flux	quang thông
luminous intensity	độ chói	có đơn vị cd.m^−2 trong hệ đơn vị SI
lunar eclipse	nguyệt thực
lux	lux	đơn vị của độ rọi trong hệ đơn vị SI

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

M

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
magma	macma	còn gọi là nham thạch
magnetic pole	cực từ
magnetic storm	bão từ
magnetosphere	từ quyển
magnification	độ phóng đại	(của kính viễn vọng)
magnitude	cấp sao
major axis	trục lớn
major planet	hành tinh	tất cả các hành tinh không được xếp vào loại tiểu hành tinh (minor planet)
mantle
mare	biển	gốc Latinh, biển (trên các thiên thể ngoài Trái Đất như Mặt Trăng, Sao Hỏa...)
mean solar day	Ngày Mặt Trời trung bình
mean solar time	Thời gian Mặt Trời trung bình
meridian	kinh tuyến	dùng trong địa lý và các hệ tọa độ thiên văn học
meteor	sao băng
meteor shower	mưa sao băng	va chạm của Trái Đất với các dòng thiên thạch
meteorite	vẫn thạch	phần còn lại của thiên thạch sau khi rơi đến smặt đất
meteoritics	vẫn thạch học	môn học
meteoroid	thiên thạch
micrometeorite	vẫn thạch hiển vi
microwave	vi ba
Milky Way	Ngân Hà
minor axis	trục nhỏ (của quỹ đạo)
minor planet	hành tinh nhỏ
monochromatic	đơn sắc
multiple star system	hệ sao chùm

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

N

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
nadir	thiên để	ngược lại với thiên đỉnh
nautical mile	hải lý
nebula	tinh vân
neutrino astronomy	thiên văn neutrino
neutron star	sao neutron
New General Catalogue	Danh sánh NGC	Danh sách cơ bản về các thiên thể trên bầu trời, chữ viết tắt NGC được dùng rộng rãi trong thiên văn học để ký hiệu các thiên thể sâu trong vũ trụ
new moon		một pha của Mặt Trăng
N-galaxy	N-thiên hà	ký hiệu NG, loại thiên hà có nhân sáng giống sao, là nguồn radio đôi cường độ cao
nova (số nhiều: novae)	tân tinh, sao mới
node
nuclearsynthesis	tổng hợp hạt nhân
N-body problem	bài toán nhiều vật - bài toán n vật	ảnh hưởng trọng trường chung đến chuyển động n vật thể

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

O

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
objective lens	vật kính
obliquity	độ nghiêng trục quay
observational astrophysics	vật lý thiên văn quan sát, vật lý thiên văn thực hành
occultation	che khuất (thiên văn học), thiên thực
optical astronomy	thiên văn quang học
open star cluster	cụm sao mở	quần sao mở, tổ sao mở, đám sao mở
opposition	xung đối
orbit	quỹ đạo

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

P

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
parallactic ellipse	elíp thị sai	quỹ đạo chuyển động biểu kiến của sao gần, trên thiên cầu trong một năm
parallax	thị sai
parsec	parsec
partial eclipse	nhật thực một phần
peculiar galaxy	thiên hà kỳ dị	thuộc thiên hà
penumbra
penumbral eclipse
periastron		vị trí của hệ đôi mà thiên thể này nằm tại cận điểm của quỹ đạo quanh thiên thể kia (gần nhau nhất)
perigee
perihelion	điểm cận nhật
period	chu kỳ
periodic comet	sao chổi có chu kỳ	sao chổi tuần hoàn
permafrost		vùng trên bề mặt hành tinh luôn ở nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ đóng băng của nước (hay chất phổ biến trên hành tinh đó)
photometry	quang trắc
photosphere	quang quyển	vùng trên Mặt Trời hay sao mà photon có thể thoát ra ngoài
pixel	điểm ảnh
planet	hành tinh
planetary nebula	tinh vân hành tinh
planetisimal		các vật thể kích cỡ từ vài chục đến vài trăm kilômét trong thời kỳ hình thành một hệ hành tinh (như hệ Mặt Trời) bay quanh trung tâm, mà sau này trở thành các hành tinh hoặc các vật thể nhỏ khác.
plasma	plasma
polar-ring galaxy	thiên hà vòng	thuộc thiên hà
population		Thường đi cùng với thuật ngữ khác. Các quần thể sao, các nhóm sao trong thiên hà hay Ngân Hà
precession	tiến động, tuế sai
prime meridian	kinh tuyến gốc	còn gọi là kinh tuyến số 0
prims	lăng kính
prolade spheroid
proper motion	chuyển động riêng
protogalaxy	tiền thiên hà
protoplanet,	tiền hành tinh,	nguyên hành tinh
protostar,	tiền sao
pulsar	Sao xung	một loại sao neutron quay rất nhanh và đều, được xem là thước đo thời gian chính xác nhất vũ trụ

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Q

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
quasar	quasar	còn gọi là chuẩn tinh
quasag	quasag	một tên gọi của quasar, nói đến các thiên hà giống sao
quasiperiodic		trông như vẻ có chu kì

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

R

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
radial velocity	vận tốc xuyên tâm	thành phần vận tốc theo phương quan sát
radio astronomy	thiên văn vô tuyến
radio galaxy	thiên hà vô tuyến	thuộc thiên hà
radio telescope	kính thiên văn vô tuyến
red dwarf	sao lùn đỏ
red giant	sao khổng lồ đỏ	sao kềnh đỏ
redshift	dịch chuyển đỏ
reflection nebula	tinh vân phản chiếu	tinh vân đậm đặc phản xạ lại ánh sáng từ sao gần đó
regolith		lớp bụi đất bám trên bề mặt, có nguồn gốc là bắn ra từ va chạm thiên thạch với Mặt Trăng hay các thiên thể có ít khí quyển
resolution	độ phân giải
retrograde (rotation / motion)
ring galaxy	thiên hà hình vòng
phải ascension	xích kinh

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

S

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
satellite	vệ tinh
secular		không tuần hoàn
secular parallax
seeing		nhiễu loạn khí quyển làm mờ ảnh chụp từ kính viễn vọng đặt trên mặt đất
Seyfert galaxy	thiên hà Seyfert
semimajor axis	bán trục lớn
sedereal day, sedereal month, sedereal year, sedereal period, time time		sidereal dùng để chỉ thời gian, vị trí... của một thiên thể khi được so sánh với các ngôi sao ở xa
singularity	điểm kỳ dị	thuật ngữ đầy đủ gravitational singularity
solar antapex	điểm nghịch hướngcủa Mặt Trời
solar apex	điểm hướng của Mặt Trời
solar parallax
solar system	hệ Mặt Trời
solar time	thời gian Mặt Trời
solar wind	gió Mặt Trời
solstice	điểm chí
spacetime	không-thời gian
spectral classification	Phân hạng phổ	Xem phân loại sao, nhiều phiên bản ngôn ngữ khác dùng tên Phân loại phổ thay vì Phân loại sao như en: và vi: vì bài này đề cập chính đến phân hạng quang phổ của các sao.
spectral type	loại phổ	Các hạng phổ dùng trong nhiều kiểu phân hạng phổ của sao, xem phân loại sao
spectroheligram
spectrometer	phổ kế
spectrophotometry
spectroscopic binary star	sao đôi quang phổ
spectroscopic parallax
spectroscopy	phổ học, quang phổ học
spectrum (số nhiều: spectra)	phổ, quang phổ
spherical astronomy	thiên văn mặt cầu	định vị thiên thể biểu kiến trên thiên cầu, phân nhóm của astrometry - thiên văn định vị
spicule
spiral galaxy	thiên hà xoắn ốc
sputtering
star	sao
star cluster	quần tinh,	tổ sao, đám sao, cụm sao
statistical parallax
stellar association	tập sao, tập hợp sao	các mảng sao lớn vô dạng trong Ngân Hà
stellar astronomy	thiên văn sao
stellar atmosphere	khí quyển sao
stellar black hole	lỗ đen sao	lỗ đen xuất hiện từ sụp đổ sao
stellar cartography	ngành bản đồ sao
stellar classification	phân loại sao
stellar evolution	tiến hóa sao
stellar magnitude	cấp sao	Xem thêm cấp sao biểu kiến (apparent magnitude) và cấp sao tuyệt đối (absolute magnitude)
stellar population	thế hệ (sao)	quần xã sao, có 5 quần thể trong Ngân Hà chia theo tuổi sao
stellar wind	gió sao	tiêu tốn khối lượng sao
stratosphere	tầng bình lưu
subduction zone
summer solstice	hạ chí
Sun	Mặt Trời
sunspot	vết đen Mặt Trời
supergiant	sao siêu khổng lồ	phân nhóm của sao
supernova	siêu tân tinh	sao siêu mới
superior conjunction	?
synodic month, synodic period		synodic được dùng để chỉ thời gian, vị trí... của một thiên thể khi được quan sát từ Trái Đất
synchrotron	tăng tốc điện tử	xem thêm bức xạ tăng tốc điện tử

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

T

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
tektile		các miếng thủy tinh nhỏ tròn trên bề mặt Trái Đất bắn ra từ các vụ va chạm với thiên thạch
telescope	kính viễn vọng, kính thiên văn
terrestrial planet	hành tinh dạng Trái Đất	hành tinh vòng trong = inferior planet
theory of relativity, theory thuộc general relativity, theory thuộc special relativity	thuyết tương đối, thuyết tương đối rộng, thuyết tương đối hẹp
theoretical astrophysics	vật lý thiên văn lý thuyết
thermosphere	nhiệt quyển, tầng nhiệt
tidal force	lực thủy triều
tide	thủy triều
total eclipse	nhật thực toàn phần
tropical year	năm hồi quy, năm phân chí, năm tropic
troposphere	tầng đối lưu	xem thêm khí quyển
twilight	chạng vạng	xem thêm quen sáng (thiên văn học)

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

U

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
ultraluminous infrared galaxy	thiên hà hồng ngoại cực sáng	thuộc thiên hà
ultraviolet astronomy	thiên văn học tử ngoại (thiên văn học cực tím)
umbra
unbarred lenticular galaxy	thiên hà dạng thấu kính không có thanh ngang	thuộc thiên hà
universal time	giờ vũ trụ	thời gian vũ trụ,
universe	vũ trụ

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

V

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
variable star	sao biến quang	biến tinh, sao biến đổi - sao có độ sáng thay đổi
vector	véctơ
velocity of escape	vận tốc vũ trụ,	vận tốc, tốc độ thoát ly
vernal equinox	điểm xuân phân
Very Long Baseline Interferometry (VLBI)	giao thoa kế đáy lớn, giao thoa kế vô tuyến chân đế lớn
virial theorem
visible spectrum	quang phổ nhìn thấy	thuật ngữ tiếng Anh đồng nghĩa: optical spectrum, visible light vì thế có thuật ngữ tiếng Việt đồng nghĩa quang phổ quang học, ánh sáng nhìn thấy
visual binary star	sao đôi nhìn thấy	sao đôi có thể phân biệt được bằng mắt thường hoặc qua kính thiên văn
void	khoảng trống (thiên văn học)	các khoảng trống trong cấu trúc cỡ lớn của vũ trụ, không có hay có rất ít thiên hà, với đường kính hàng chục đến hàng trăm megaparsec. Biên giới của các khoảng trống (thiên văn học) này là các dây (thiên văn học), galaxy filament

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

W

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
wavelength	bước sóng
white dwarf	sao lùn trắng	phân nhóm sao
winter solstice	điểm đông chí

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

X

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
X-ray astronomy	thiên văn học tia X
X-ray star	sao X quang
X-ray xenobiology	sinh học thiên văn tia X	từ đồng nghĩa X-ray astrobiology

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Y

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
yellow dwarf	sao lùn vàng

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Z

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
zenith	thiên đỉnh	một điểm trên bầu trời nằm ngay trên đỉnh đầu người quan sát
zodiac	hoàng đạo

Liên kết ngoài

• “Astronomical Glossary”, A Knowledgebase for Extragalactic Astronomy and Cosmology, NASA/IPAC, ngày 10 tháng 1 năm 2006, truy cập ngày 19 tháng 2 năm 2012
• Astronomy Terms, Sky & Telescope Media, truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2018
• “ESO Astronomical Glossary”, Public Outreach, European Southern Observatory, truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2018
• “Glossary”, HubbleSite – Reference Desk, Space Telescope Science Institute (STScI), truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2018
• “Glossary of (comet and) astronomical terms”, International Comet Quarterly, Harvard University, truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2012

Tham khảo