Chữ người tử tù là một tác phẩm văn học thuộc thể loại truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Tuân.[1][2] Ban đầu, truyện ngắn này mang tên Dòng chữ cuối cùng khi được đăng trên tạp chí Tao đàn số 1 ngày 1 tháng 3 năm 1939 với lời đề từ "Ngày xưa có một tử tù viết chữ đại tự rất tốt".[3][4] Năm 1940, tác phẩm chính thức được nhà xuất bản Tân Dân cho ra mắt trong tập Vang bóng một thời và đổi tên là Chữ người tử tù.[5] Đây được xem là truyện ngắn xuất sắc nhất trong tập truyện.[6]
Huấn Cao: một tử tù có tâm hồn nghệ sĩ, có tài viết thư pháp. Hình tượng nhân vật được cho là dựa trên nguyên mẫu Nguyễn Cao.[a][13]
Viên quản ngục: người quản ngục nhưng có lòng yêu quý tài năng của Huấn Cao
Cốt truyện
Huấn Cao vốn là một nhà nho có tài viết chữ nhanh và đẹp, nhưng vì chống lại triều đình mà trở thành tử tù. Trước ngày bị xử tử, Huấn Cao bị giải đến nhà ngục nơi có viên cai ngục và thầy thơ lại, những người rất hâm mộ tài viết chữ của Huấn Cao. Trong những ngày bị giam ở đây, Huấn Cao được viên quản ngục và thầy thơ lại đối đãi rất tốt. Khi viên quản ngục nhận được tin ngày xử tử Huấn Cao đã tới gần, ông liền cùng thầy thơ lại vào nhà ngục để hoàn thành tâm nguyện là xin Huấn Cao cho chữ. Huấn Cao vì cảm mến thái độ "biệt nhỡn liên tài" và tấm lòng yêu cái đẹp của viên quản ngục nên đã đồng ý cho chữ.
Tham khảo
^Ngày 15 tháng 4 năm 1887, Nguyễn Cao bị hành quyết tại Bãi Dừa (nay là bồn phun nước bên Hồ Gươm), nơi thường dùng để hành quyết thủ lĩnh các nghĩa quân vào thời nhà Nguyễn. Trước khi chết, ông đã viết bài "Tư phận ca" nổi tiếng. Chữ viết ông rất đẹp, đã trở thành cảm hứng để Nguyễn Tuân sáng tác Chữ người tử tù.[12]
Hà Minh Đức (2000). Đinh Gia Khánh; Nguyễn Đức Diệu; Vũ Tú Nam; và đồng nghiệp (biên tập). Tổng tập văn học Việt Nam, Tập 31. Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học Xã hội. OCLC762050744. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày 8 tháng 8 năm 2022.
