Chữ hình nêm

Chữ hình nêm
Thể loại	Văn tự ghi từ và tự mẫu âm tiết tính
Thời kỳ	k. 3500 TCN – thế kỷ 2 CN
Hướng viết	trái sang phải
Các ngôn ngữ	Tiếng Sumer Tiếng Akkad Tiếng Ebla Tiếng Elam Tiếng Hitti Tiếng Hurri Tiếng Luwia Tiếng Urartu Tiếng Pala Tiếng Aram Tiếng Ba Tư cổ
Hệ chữ viết liên quan
Nguồn gốc	Chữ tiền-hình nêm (Tiền-chữ viết) Chữ hình nêm
Hậu duệ	Không có; ảnh hưởng tới hình thù của chữ Ugarit và các mẫu tự Ba Tư cổ
ISO 15924
ISO 15924	Xsux, 020
Unicode
Dải Unicode	Mẫu tự chữ hình nềm từ U+12000 tới U+123FF Mẫu tự số và dấu hình nêm từ U+12400 tới U+1247F

Chữ hình nêm, còn gọi là văn tự hình nêm hay văn tự hình đinh, là một trong những hệ chữ viết sớm nhất trong lịch sử loài người.^[1]

Phụ âm (đã chuyển ngữ): b, d, g, g̃, ḫ, k, l, m, n, p, r, ř, s, š, t, z

	-a	-e	-i	-u
	a 𒀀, á 𒀉	e 𒂊, é 𒂍	i 𒄿, í=IÁ 𒐊	u 𒌋, ú 𒌑, ù 𒅇
b-	ba 𒁀, bá=PA 𒉺, bà=EŠ 𒂠	be=BAD 𒁁, bé=BI 𒁉, bè=NI 𒉌	bi 𒁉, bí=NE 𒉈, bì=PI 𒉿	bu 𒁍, bú=KASKAL 𒆜, bù=PÙ 𒅤
d-	da 𒁕, dá=TA 𒋫	de=DI 𒁲, dé , dè=NE 𒉈	di 𒁲, dí=TÍ 𒄭	du 𒁺, dú=TU 𒌅, dù=GAG 𒆕, du4=TUM 𒌈
g-	ga 𒂵, gá 𒂷	ge=GI 𒄀, gé=KID 𒆤, gè=DIŠ 𒁹	gi 𒄀, gí=KID 𒆤, gì=DIŠ 𒁹, gi4 𒄄, gi5=KI 𒆠	gu 𒄖, gú 𒄘, gù=KA 𒅗, gu4 𒄞, gu5=KU 𒆪, gu6=NAG 𒅘, gu7 𒅥
ḫ-	ḫa 𒄩, ḫá=ḪI.A 𒄭𒀀, ḫà=U 𒌋, ḫa4=ḪI 𒄭	ḫe=ḪI 𒄭, ḫé=GAN 𒃶	ḫi 𒄭, ḫí=GAN 𒃶	ḫu 𒄷
k-	ka 𒅗, ká 𒆍, kà=GA 𒂵	ke=KI 𒆠, ké=GI 𒄀	ki 𒆠, ký=GI 𒄀	ku 𒆪, kú=GU7 𒅥, kù 𒆬, ku4 𒆭
l-	la 𒆷, lá=LAL 𒇲, là=NU 𒉡	le=LI 𒇷, lé=NI 𒉌	li 𒇷, lý=NI 𒉌	lu 𒇻, lú 𒇽
m-	ma 𒈠, má 𒈣	me 𒈨, mé=MI 𒈪, mè 𒀞/𒅠	mi 𒈪, mí=MUNUS 𒊩, mì=ME 𒈨	mu 𒈬, mú=SAR 𒊬
n-	na 𒈾, ná 𒈿, nà=AG 𒀝, na4 ("NI.UD") 𒉌𒌓	ne 𒉈, né=NI 𒉌	ni 𒉌, ní=IM 𒉎	nu 𒉡, nú=NÁ 𒈿
p-	pa 𒉺, pá=BA 𒐀	pe=PI 𒉿, pé=BI 𒁉	pi 𒉿, pí=BI 𒁉, pì=BAD 𒁁	pu=BU 𒁍, pú=TÚL 𒇥, pù 𒅤
r-	ra 𒊏, rá=DU 𒁺	re=RI 𒊑, ré=URU 𒌷	ri 𒊑, rí=URU 𒌷	ru 𒊒, rú=GAG 𒆕, rù=AŠ 𒀸
s-	sa 𒊓, sá=DI 𒁲, sà=ZA 𒍝, sa4 ("ḪU.NÁ") 𒄷𒈾	se=SI 𒋛, sé=ZI 𒍣	si 𒋛, sí=ZI 𒍣	su 𒋢, sú=ZU 𒍪, sù=SUD 𒋤, su4 𒋜
š-	ša 𒊭, šá=NÍG 𒐼, šà 𒊮	še 𒊺, šé, šè 𒂠	ši=IGI 𒅆, ší=SI 𒋛	šu 𒋗, šú 𒋙, šù=ŠÈ 𒂠, šu4=U 𒌋
t-	ta 𒋫, tá=DA 𒁕	te 𒋼, té=TÍ 𒊹	ti 𒋾, tí 𒊹, tì=DIM 𒁴, ti4=DI 𒁲	tu 𒌅, tú=UD 𒌓, tù=DU 𒁺
z-	za 𒍝, zá=NA4 𒉌𒌓	ze=ZI 𒍣, zé=ZÌ 𒍢	zi 𒍣, zí 𒍢, zì 𒍥	zu 𒍪, zú=KA 𒅗

	a-	e-	i-	u-
	a 𒀀, á 𒀉	e 𒂊, é 𒂍	i 𒄿, í=IÁ 𒐊	u 𒌋, ú 𒌑, ù 𒅇
-b	ab 𒀊, áb 𒀖	eb=IB 𒅁, éb=TUM 𒌈	ib 𒅁, íb=TUM 𒌈	ub 𒌒, úb=ŠÈ 𒂠
-d	ad 𒀜, ád 𒄉	ed=Á 𒀉	id=Á 𒀉, íd=A.ENGUR 𒀀𒇉	ud 𒌓, úd=ÁŠ 𒀾
-g	ag 𒀝, ág 𒉘	eg=IG 𒅅, ég=E 𒂊	ig 𒅅, íg=E 𒂊	ug 𒊌
-ḫ	aḫ 𒄴, áḫ=ŠEŠ 𒋀	eḫ=AḪ 𒄴	iḫ=AḪ 𒄴	uḫ=AḪ 𒄴, úḫ 𒌔
-k	ak=AG 𒀝	ek=IG 𒅅	ik=IG 𒅅	uk=UG 𒊌
-l	al 𒀠, ál=ALAM 𒀩	el 𒂖, él=IL 𒅋	il 𒅋, íl 𒅍	ul 𒌌, úl=NU 𒉡
-m	am 𒄠/𒂔, ám=ÁG 𒉘	em=IM 𒅎	im 𒅎, ím=KAŠ4 𒁽	um 𒌝, úm=UD 𒌓
-n	an 𒀭	en 𒂗, én, èn=LI 𒇷	in 𒅔, in4=EN 𒂗, in5=NIN 𒊩𒌆	un 𒌦, ún=U 𒌋
-p	ap=AB 𒀊	ep=IB, ép=TUM 𒌈	ip=IB 𒅁, íp=TUM 𒌈	up=UB 𒌒, úp=ŠÈ 𒂠
-r	ar 𒅈, ár=UB 𒌒	er=IR 𒅕	ir 𒅕, íp=A.IGI 𒀀𒅆	ur 𒌨, úr 𒌫
-s	as=AZ 𒊍	es=GIŠ 𒄑, és=EŠ 𒂠	is=GIŠ 𒄑, ís=EŠ 𒂠	us=UZ, ús=UŠ 𒍑
-š	aš 𒀸, áš 𒀾	eš 𒌍/𒐁, éš=ŠÈ 𒂠	iš 𒅖, íš=KASKAL 𒆜	uš 𒍑, úš𒍗=BAD 𒁁
-t	at=AD 𒀜, át=GÍR gunû 𒄉	et=Á 𒀉	it=Á 𒀉	ut=UD 𒌓, út=ÁŠ 𒀾
-z	az 𒊍	ez=GIŠ 𒄑, éz=EŠ 𒂠	iz= GIŠ 𒄑, íz=IŠ 𒅖	uz , úz=UŠ 𒍑, ùz 𒍚

Chú thích

1. Visible Language. Inventions of Writing in the Ancient Middle East and Beyond Lưu trữ 2021-08-26 tại Wayback Machine, Oriental Institute Museum Publications, 32, Chicago: University of Chicago, p. 13, ISBN 978-1-885923-76-9

Tham khảo