Murshid

Murshid (arab. مرشد — yoʻl koʻrsatuvchi) — tasavvufsl tariqat odoblaridan saboq beruvchi pir, shayx va ustoz^[1]. “Murshid” soʻzi “r-sh-d” oʻzagidan olingan boʻlib, asosiy maʼnosi “toʻgʻrilik, aql-idrok, yetuklik sohibi boʻlish” deganidir^[2]. Tasavvufda u ruhiy yo'lboshchiga ishora qiladi. Bu atama Naqshbandiya, Qodiriya, Chishtiya, Shoziliya va Suhravardiya kabi so'fiylik tariqatlarida ko'p qo'llaniladi.

Tasavvuf yo‘li shogird (murid)ning ruhiy yo‘lboshchi (murshid)ga bay’at qilishi bilan boshlanadi. Qur’oni karim bu bay’at haqida shunday deydi: " Albatta, senga bay’at qilayotganlar faqat Allohning O‘ziga bay’at qilmoqdalar. Allohning qo‘li ularning qo‘llari ustidadir^[3]” (48:10).

Murshidning vazifasi shogirdini so'fiylik yo'lida ruhan yo'naltirish va unga og'zaki yo'l-yo'riq berishdan iborat, ammo arab tilidagi murshid atamasining toʻliq maʼnosiga ko’ra, "oʻzi yoʻlning oxiriga yetgan kishigina ruhiy rahbar” hisoblanadi.

Murshid odatda bitta tariqat (ma'naviy yoʻl) uchun ustozlik qilishga ruxsat oladi. Har qanday tariqat yoki silsilada bir vaqtning oʻzida bitta murshid boʻlib, u ma’naviy tartib rahnamosi hisoblanadi. U xalifalik (oʻrinbosarlik) yoʻli bilan shayx sifatida tayinlanadi: bu jarayonda shayx o'z shogirdlaridan birini xalifalik uchun o'zining vorisi deb e’lon qiladi.

Ahamiyati

Tasavvufda ilohiy nurni murshid qalbidan shogirdga yetkazish har qanday ilm manbasidan ustun bo‘lib, u to‘g‘ridan-to‘g‘ri ilohiylikka intilishning yagona yo‘lidir. Murshidi komil akmal (“Insoni komil” ham deyiladi) tushunchasi aksariyat tariqatlarda muhim ahamiyatga ega. Unga koʻra, Alloh taolo mavjudligining mukammal timsoli boʻlgan va islom dinining paygʻambari Muhammad (s.a.v.)ning izidan boradigan Qutb yoki “Universal Inson” yer yuzida hamisha mavjud boʻlib qoladi.