Muhammad ibn Ahmad al-Nasafiy

Muhammad ibn Ahmad al-Nasafiy
Unvoni	Xuroson va Movarounnahrning bosh daʼvatchisi
Shaxsiy maʼlumotlar
Vafoti	943/944/945 Buxoro
Dini	Ismoilizm Shia
Rivojlanishi	937–943
Tavallud shahri	Nasaf
Farzandlari	Masʼud
Mashhur ish(lar)i	Kitāb al-Maḥṣūl
Tanilgan sohasi	Nasr II ning islomga o‘tishi, ismoiliy ilohiyotga neoplatonizm g‘oyalarining kiritilishi

Abul-Hasan Muhammad ibn Ahmad al-Bazdaviy an-Nasafiy (yoki al-Bazdahiy, an-Naxshabiy) (vafoti 943/945) 10-asr boshlarida ismoiliy missioneri boʻlgan ilohiyot olimi. U tax. 937-yilda Somoniylar amiri Nasr II ni ismoiliylikka oʻtkazishga muvaffaq boʻlgan va Somoniylar saroyida Nasr vafotigacha davom etgan ismoiliylar hukmronlik davrini boshlab bergan. Nuh I tomonidan boshlangan ismoiliylarni taʼqib qilish amalyoti davomida, qurbon boʻlgan. Ilohiyotchi sifatida u odatda neoplatonik tushunchalarni ismoiliy ilohiyotiga kiritganlar qatoriga kiradi. Uning taʼlimotlari 9—10-asrlarda Eron yerlarida tubjoy ismoilizmida hukmronlik qilgan, ammo Fotimiylar xalifaligi bilan birlashgan ismoiliy dinshunoslari tomonidan antinomiya deya qoralangan.

Al-Nasafiyning hayoti, asosan, undan keyin yashagan va asosan dushmanona ruhda yozilgan sunniy manbalari, asosan, Ibn an-Nadimning „Kitob al-Fihrist“ va Nizom al-Mulkning "Siyosatnomasi" orqali maʼlum. Bular orasida at-Saʼalibiyning shahzodalar uchun koʻzgu – "Adab al-muluk" ham boʻlib, u 1990-yilgacha nashr etilmagan^[1][2]. Uning nisbasidan koʻrinib turibdiki, Muhammad an-Nasafiy Nasaf yoki Naxshab (hozirgi Oʻzbekiston) yaqinidagi Bazda qishlogʻida tugʻilgan^[3][4]. 20-asr boshlarida Lui Massinyon va Vladimir Ivanov kabi baʼzi olimlar uning nisbasini „al-Bardaʼiy“ deya oʻqib, Bardadan kelib chiqqanligini koʻrsatishgan, ammo keyinchalik bu notoʻgʻri ekanligi isbotlangan^[3].

Manbalar

1. Stern 1960, ss. 56, 79–80.
2. Crone & Treadwell 2003, ss. 37, 41–42.
3. Stern 1960, s. 79.
4. Poonawala 1993, s. 968.

Havolalar

• Barthold, W.. Turkestan Down to the Mongol Invasion, Third, London: Luzac & Co., 1968. OCLC 317105274. 
• Crone, Patricia; Treadwell, Luke „A new text on Ismailism at the Samanid court“, . Texts, documents, and artefacts: Islamic studies in honour of D.S. Richards. Leiden: Brill, 2003 — 37–67-bet. ISBN 978-9-00412864-4. 
• Daftary, Farhad. The Ismāʿı̄lı̄s: Their History and Doctrines, Second, Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 978-0-521-61636-2. 
• Poonawala, I. (1993). "al-Nasafī". in Bosworth, C. E.. Encyclopaedia of Islam. Volume VII: Mif–Naz (2nd nashri). Leiden: E. J. Brill. p. 968. ISBN 978-90-04-09419-2. http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_COM_0847. 
• Stern, S. M. (1960). "The Early Ismā'Īlī Missionaries in North-West Persia and in Khurāsān and Transoxania". Bulletin of the School of Oriental and African Studies 23 (1): 56–90. doi:10.1017/s0041977x00148992.