Eron viloyatlari

Eron tarixan turli yo`llar bilan 2014-yildan buyon 5 ta ma`muriy mintaqaga bo`lingan.

Hozirgi ma'muriy hududlari

2014-yil 22-iyun kuni Eronning o‘ttiz bir viloyati Ichki ishlar vazirligi qarori asosida 5ta hududga birlashtirildi^[1]. Bu oʻzgarishda viloyatlarning qoʻshniligi, geografik joylashuvi va oʻxshashliklari hisobga olingan^[1].

Eron Konstitutsiyasi hududlarni nazarda tutmaydi va ular mamlakatning tarkibiy birliklari emas, balki faqat davlat boshqaruvi qulayligi uchun mavjud.

Ichki ishlar vazirligining boshqaruvni rivojlantirish va inson resurslari bo‘yicha o‘rinbosari Javad Naserianning so‘zlariga ko‘ra, viloyatlarni ushbu guruhlashdan maqsad sinergiya yaratish, tajriba almashish, axborot almashish va mintaqaviy rivojlanishdir. Bundan tashqari, u endi viloyatlar Tehronga darhol borish o'rniga, o'z muammolarini o'zaro muhokama qilishlari mumkin bo'lgan o'rta darajani taqdim etadi^[1].

Har bir hududda muassis viloyatlar general-gubernatorlarining yig‘ilishlarini muntazam ravishda o‘tkazish, yig‘ilish joyini viloyatlar markazlari orqali almashtirish niyatlari bor edi. Qabul qiluvchi viloyat har bir majlisga raislik qiladi. Har bir viloyatning asosiy viloyatining poytaxtida mintaqaviy va Ichki ishlar vazirligining Tehrondagi shtab-kvartirasida muvofiqlashtiruvchi byuro tashkil etiladi^[1].

Mintaqa		Poytaxt	Viloyatlar	Aholi	Maydoni ( km ^2 )
	Hudud 1	Tehron	Alborz viloyati Guliston viloyati Mozandaron viloyati Qazvin viloyati Qum viloyati Semnan viloyati Tehron viloyati	23 343 033	193,109
	Hudud 2	Isfahon	Bushahr viloyati Chaharmahal va Baxtiyor viloyati Fors viloyati Hormozgan viloyati Isfahon viloyati Kohgiluye va Boyer-Ahmad viloyati	12 973 089	354 885
	Hudud 3	Tabriz	Ardabil viloyati Sharqiy Ozarbayjon viloyati Gilon viloyati Kordeston viloyati G'arbiy Ozarbayjon viloyati Zanjon viloyati	12 782 820	165 839
	Hudud 4	Kirmonshoh	Hamadon viloyati Ilom viloyati Kirmonshoh viloyati Xuziston viloyati Loriston viloyati Markazi viloyati	11 739 552	185 978
	Hudud 5	Mashhad	Kirmon viloyati Shimoliy Xuroson viloyati Razaviy Xuroson viloyati Siston va Balujiston viloyati Janubiy Xuroson viloyati Yazd viloyati	13,145,227	734 576

Tarixiy hududlar

Eron viloyatlari xaritasi, 1937–1960

1937- yilda Eron hududi 10ta ma`muriy rayonga bo`lingan. Maslan, 7-mintaqa yoki "Yettinchi viloyat" 1316-1937vyildagi "Hududiy bo`linish to`g`risida"gi qonunga muvofiq hozirgi Fors viloyatiga to`g`ri keladi.

Tarixlar, sayohat kitoblari va iqtisodiy tahlillar ko'pincha kamroq rasmiy, tarixiy yoki geografik Eron mintaqalariga ishora qiladi. Ularning chegaralari qat'iy emas va ko'pincha vaqt o'tishi bilan o'zgarib turadi va hatto bir vaqtning o'zida bir-birining ustiga chiqadi.

• Alamut — Shimoliy Eronning Alborz togʻ tizmasida ;
• Markaziy Eron : Iroq-i Ajam (Fors Iroq) nomi bilan mashhur
• Balujiston (Janubi-Sharqiy Eron) — baʼzan faqat Siston va Balujiston viloyati, baʼzan esa butun Baluchiston;
• Kaspiy Eroni (Shimoliy Eron, Tabariston yoki "Mardi va Girkaniya"^[2]) — Gilon viloyati, Mozandaron viloyati va Guliston viloyati^[3] va tarixan baʼzan shimoliy Semnan .
• Sharqiy Eron
• Eron Ozarbayjoni - taxminan 3-mintaqaning hozirgi viloyatlari, lekin ko'pincha Kurdiston viloyati va ko'pincha Kaspiy bo'yidagi Gilan viloyati bundan mustasno^[4];
• Eron Kurdistoni, jumladan Kurdiston viloyati, Kirmonshoh viloyati va Ilom viloyatining bir qismi va G'arbiy Ozarbayjon viloyatining bir qismi;
• Xuroson - Shimoliy Xuroson viloyati, Razaviy Xuroson viloyati, Janubiy Xuroson viloyati va ba'zan sharqiy Semnan viloyatidan iborat.
  • Quhiston — janubiy Xuroson^[5];
• Fors koʻrfazi Eroni (Eronning Fors koʻrfazi mintaqasi, Janubiy Eron ) — Fors, Kohgiluye va Buyer Ahmad, Hormozgon va Bushehr viloyatlari;
• Janubi-Sharqiy Eron ( Karmaniya )^[2] - asosan Kirmon viloyati, lekin koʻpincha qirgʻoqqa choʻzilgan;
• Gʻarbiy Eron ( Xuziston, Elam ) – 4-mintaqaga oʻxshash “Eronning tugʻilgan joyi” ( Hamadan viloyati, Ilom viloyati, Kirmonshoh viloyati, Xuziston viloyati, Loriston viloyati, Markazi viloyati ), lekin koʻpincha Qazvin viloyatining hammasi yoki bir qismini oʻz ichiga oladi. Kurdiston viloyati, Chaharmahal va Baxtiyor viloyati hamda Kohgiluye va Boyer-Ahmad viloyati^[6];

Manbaalar

1. „همشهری آنلاین-استان‌های کشور به ۵ منطقه تقسیم شدند (Provinces were divided into 5 regions)“ (Persian). Hamshahri Online (2014-yil 22-iyun). 2014-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
2. Ramirez-Faria, Carlos, ed (2007). "Iran". Concise Encyclopeida of World History. New Delhi: Atlantic Publishers. 351–355, page 354 b. ISBN 978-81-269-0775-5. 
3. Iran Travel Guide. Tiki Travel (FB Editions) — 11-bet. 
4. Minahan, James. Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States. Westport, Connecticut: Greenwood Press, 1998 — 24-bet. ISBN 978-0-313-30610-5. 
5. Bosworth, C. Edmund „The Ismaʻilis of Quhistan and the Maliks of Nimruz or Sistan“, . Mediaeval Ismaʻili History and Thought Daftary, Farhad: . New York: Cambridge University Press, 9 May 1996 — 221-bet. ISBN 978-0-521-45140-6. 
6. „Map of Iran (Regions)“. World of Maps (Weltkarte.com). 2014-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 25-iyun.

Havolalar

• „New administrative regions could boost Iran's economy“. Al-Monitor (2014-yil 15-may). 2017-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 10-fevral.