Algʻa!

"Alg‘a!" Xalq partiyasi. (qozoqcha: «Алға!» халықтық партиясы) — Qozogʻistonda roʻyxatdan oʻtmagan muxolifat siyosiy partiya hisoblanadi. Bu 2005-yil yanvar oyida sud qarori bilan yopilgan „Qozogʻiston demokratik tanlovi“ xalq partiyasining huquqiy vorisi edi. Qozogʻiston qonunchiligiga koʻra, faqat roʻyxatdan oʻtgan partiyalar va siyosiy harakatlar siyosiy faoliyat bilan shugʻullanishi mumkin. 2012-yil 21-dekabrda Qozog‘iston sudi qarori bilan partiya ekstremistik deb topilib, faoliyati rasman taqiqilangan partiya hisoblanadi.

Tarixi

2004 -yil 21-fevralda Olmaotada muxolifatdagi "Qozogʻiston demokratik tanlovi" Xalq partiyasining taʼsis qurultoyi boʻlib oʻtdi, Asilbek Kojaxmetov Siyosiy Kengash Prezidiumi raisi etib saylandi^[1]. 2004 -yil 4-mayda partiya Qozog‘iston Adliya vazirligida ro‘yxatga olingan^[2] edi.

2004 -yil 27-iyulda Olmaotada ushbu partiyalarning qoʻshma qurultoyi boʻlib oʻtdi, unda deputatlar saylovida ishtirok etish uchun yagona saylov blokini tuzish toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. Parlament Majlisi tomonidan blokning nomi tasdiqlandi — "Abdildin va Jakiyanovning muxolifat bloki (Kommunistlar ittifoqi va QDT XP)"^[3]. Biroq, Markaziy saylov komissiyasi blokni ushbu nom ostida roʻyxatdan oʻtkazishdan bosh tortganidan soʻng, u "Kommunistlar va QDR XP muxolifat xalq ittifoqi" ga oʻzgartirildi^[4]. 2004-yil 19-sentyabrdagi saylov natijalariga koʻra, blok 3,44 % ovozni qoʻlga kiritdi va saylov toʻsigʻidan oʻta olmadi. YXHT va Yevropa Kengashi saylovlarni xalqaro standartlarga mos kelmasligini eʼlon qildi. Shu bilan birga, xalqaro tashkilotlar saylov komissiyalari tarkibining muvozanatsizligi va ommaviy axborot vositalarining prezidentga moyil partiyalar tarafdori ekanligi kabi holatlarga eʼtibor qaratdi^[5].

2004 -yil 11-dekabrda partiyaning II qurultoyi boʻlib oʻtdi, unda qamoq muddatini oʻtayotgan Gʻalimjon Jaqiyanov partiya raisi etib saylandi. Jakiyanov, Ukrainaning demokratik muxolifatini qoʻllab-quvvatlash bayonoti, Qozogʻiston Demokratik kuchlari Muvofiqlashtiruvchi Kengashiga (QDKMK) qoʻshilish toʻgʻrisidagi qaror, shuningdek, QDT XP II qurultoyining Siyosiy bayonoti, unga koʻra partiya qilgan. Saylangan hukumatni qonuniy deb tan olmadilar, chunki parlament saylovlari Qozogʻistonda „siyosiy islohotlar oʻtkazish imkoniyatiga boʻlgan soʻnggi umidlarni oʻldirdi“, shuningdek, jamiyatni fuqarolik itoatsizligi harakatiga chaqirdi^[6].

2005 -yil 6-yanvarda prokuratura bayonoti asosida Olmaota shahar ixtisoslashtirilgan xo‘jalik sudi „siyosiy ekstremizm“ va „ijtimoiy adovat va nifoq qo‘zg‘atish“ ayblovlari bilan bu partiyani yopish to‘g‘risida qaror chiqardi. Ushbu sud qarori Qozogʻistonda bir qator xalqaro tashkilotlar tomonidan demokratiyaning cheklanishi tanqidiga sabab boʻldi^[7]^[8]. 2005-yil 9-fevralda Olmaota shahar sudining apellyatsiya instantsiyasida qaror o‘zgarishsiz qoldirildi^[9].

2005-yil may oyida "Algʻa, QXDP!" Xalq partiyasini tuzish boʻyicha tashabbus guruhini tuzdilar^[10]. 2005 -yil 23-iyulda "Olgʻa!" Xalq partiyasining taʼsis qurultoyi bo‘lib o‘tdi. . Partiya „Olg‘a, QDT!“ nomini o‘z zimmasiga olmadi, chunki bundan oldin siyosiy partiyalar to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga tugatilayotgan partiyalarning „nomlari“ tarkibiga kiruvchi so‘zlarni qo‘llashni taqiqlovchi o‘zgartishlar qabul qilingan edi. 2005-yil sentabr oyida Adliya vazirligiga ro‘yxatga olish hujjatlari, jumladan, 63 ming partiya aʼzosi ro‘yxati taqdim etildi.

2005-yilgi prezidentlik saylovlarida partiya „Adolatli Qozogʻiston uchun“ demokratik kuchlar blokida ishtirok etib, Jarmaxon Tuyakbay nomzodini ilgari surdi. Saylov natijalariga ko‘ra, Jarmaxon Tuyaqbay 6,61 % ovoz bilan ikkinchi o‘rinni egalladi^[11].

2006-yilning fevralida partiya aʼzolarining 439 ta arizasida noaniqliklar bo‘lgani uchun uni ro‘yxatdan o‘tkazish rad etilgan edi. 2006-yil noyabr oyida 53 000 arizadan iborat yangi partiya roʻyxati roʻyxatga olish uchun Adliya vazirligiga taqdim etilgan edi.

2007-yil may oyida partiyada boʻlinish yuz berdi, uning sababi partiyani OSDP bilan birlashtirish tashabbusi boʻldi, A. Qoʻjaxmetov tomonidan ilgari surilgan va uning bir qancha tarafdorlari tomonidan qoʻllab-quvvatlangan, bu XP „ Algʻa!“ birlashmasi natijasida oʻz-oʻzini yoʻq qilish kerak edi. Bu g‘oya Siyosiy kengash aʼzolarining ko‘pchiligi tomonidan maʼqullanmadi va 4-iyun kuni Asilbek Qo‘jaxmetov partiya raisligidan ketdi^[12]. 7-iyul kuni partiyaning muvofiqlashtiruvchi qoʻmitasi yigʻilishida Vladimir Kozlov uning raisi etib saylandi^[13].

2009-yil 11-aprelda Qozogʻiston demokratik muxolifatining forumi boʻlib oʻtdi, unda Qozogʻistonning „Azat“ demokratik partiyasi, Umumxalq sotsial-demokratik partiyasi, Qozogʻiston Kommunistik partiyasi va roʻyxatdan oʻtmagan "Algʻa! ". partiyalari isshtirok etdi. Forumda ushbu partiyalarni birlashtirish zarurligi toʻgʻrisida qaror qabul qilindi va muxolifat partiyalari uyushmasini tayyorlash boʻyicha tashkiliy qoʻmita tuzildi.

2012-yil 21-dekabrda Olmaota tuman 2-sudi „Algʻa“ muxolifat partiyasini ro‘yxatdan o‘tmagan deb eʼlon qildi! "va Qozogʻistonda faoliyatini taqiqladi^[14].

Mafkurasi

Asosiy muammo sifatida partiya davlat rahbari hech kim tomonidan boshqarilmaydigan super-prezidentlik siyosiy tizimini oʻzining strategiyasini yaratgan edi^[15].

1.1 Yirik monopoliyalar, shu jumladan milliy kompaniyalarning xususiylashtirish yoki tashkil etilishining qonuniyligi, mulkdorlar tarkibi, joriy rentabellik, to‘langan soliqlar miqdori kabi masalalar bo‘yicha shaffofligi;

1.2 Tadbirkorlikni davlat apparatidan ajratish, buning uchun mansabdor shaxslar ustidan jamoatchilik nazoratini taʼminlash, ularning o‘z mansab mavqeidan shaxsiy manfaatlar yo‘lida foydalanish holatlariga niustida nazoratni oʻrnatish.

1.3 Siyosiy hokimiyatni markazsizlashtirish, hokimiyat tarmoqlarini real ajratish, so‘z erkinligini, davlat organlari faoliyatida shaffoflikni taʼminlash orqali korrupsiyaga qarshi kurashni kuchaytirish;

1.4 Tashqi taʼsirlarga eng zaif boʻlgan mahalliy biznes, birinchi navbatda kichik biznes uchun biznes qulay muhitini yaratib berish kabilar asosiy ustuvor yoʻnalishlaridan biri edi.

2. Jamoat va ijtimoiy sohalarda partiya taklif qiladi^[15]:

2.1 Boylar va kambagʻallar oʻrtasidagi daromadlar tafovutini kamaytirish;

2.2 Ijtimoiy qarama-qarshiliklarning keskinlashuvining oldini olish;

2.3 Millatlararo va konfessiyalararo nizolarning oldini olish;

2.4 Davlat institutlari tomonidan jamiyatga bosimni bartaraf etish;

2.5 Demokratik institutlarni real mazmun bilan to‘ldirish;

2.6 Fuqarolarning real huquq va erkinliklarini taʼminlash;

2.7 Iqtidorli shaxslarni tanlov asosida tanlab olish mexanizmlarini yaratish va raqobatbardosh elitani shakllantirishni taʼminlash uchun ularga imkoniyatlar yaratish;

2.8 Madaniyat siyosati davlat dasturini ishlab chiqish va uni amalga oshirishga kirishish;

2.9 Ommaviy axborot vositalarini monopoliyadan chiqarish va bu borada jamoatchilik nazorati mexanizmlarini yaratish.

3. „Alga!“ XP ning demografik, milliy va lingvistik sohalarda takliflar^[15]:

3.1 Qishloqlar va kichik aholi punktlari aholisining yer uchastkalaridan real foydalanishini, shu jumladan uni arzonlashtirilgan narxda sotib olish, uzoq muddatli ijaraga olish yoki PIKga sotib olish huquqini berish yo‘li bilan taʼminlash;

3.2 Transport tarmog‘ini jadal rivojlantirish, to‘liq elektrlashtirish, imtiyozli soliq rejimlarini taʼminlash, umuman soliqdan ozod qilish, isteʼmol va marketing kooperatsiyasini rivojlantirish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishni to‘g‘ridan-to‘g‘ri subsidiyalash orqali chekka va olis tumanlardagi ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash;

3.3 Qishloq joylarda bepul kasb-hunar taʼlimining ustuvor rivojlanishini taʼminlash;

3.4 Madaniy muassasalar va madaniy tadbirlarni moliyalashtirishni ko‘paytirish, ham qishloq ziyolilarining tashabbuslarini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash orqali milliy madaniyatni qo‘llab-quvvatlash;

3.5 Shahar aholisiga nisbatan qishloqda bepul tibbiy xizmat ko‘rsatish ro‘yxatini kengaytirish, tibbiyot muassasalari tarmog‘ini tiklash;

3.6 Qishloqdagi pensionerlar va ijtimoiy himoyaga muhtoj fuqarolarga qo‘shimcha imtiyozlar berish;

3.7 Qozoq tilini tiklash va rivojlantirishda milliy ijodkor ziyolilarning roli va mas’uliyatini oshirish, bu faoliyatni aniq, samarali va uzoqni ko‘zda tutuvchi davlat siyosati orqali rag‘batlantirish.

4. Davlat sohasida partiya oʻzgarishlar^[15]:

4.1 Konstitutsiyaviy ravishda Qozogʻistonning har qanday harbiy-siyosiy bloklar faoliyatida ishtirok etmasligi;

4.2 Oʻz harbiy xizmatchilarini mamlakatdan tashqaridagi nizolarga qatnashmaslik.

4.3 Harbiy xarajatlarni yalpi ichki mahsulotning bir foizigacha cheklash;

4.4 Aniq belgilangan tinchliksevar tashqi siyosatni olib borish va boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashishdan bosh tortish;

4.5 Davlatning neytral maqomini BMTda roʻyxatdan oʻtkazish.

4.6 Barcha darajadagi hokimlarni saylashni joriy etish;

4.7 Nodavlat notijorat tashkilotlari, shu jumladan siyosiy partiyalar va ijtimoiy harakatlarning faollashishi;

4.8 Hokimliklar vakolatlarining bir qismini ularga o‘tkazish yo‘li bilan massihatlarni doimiy faoliyat yurituvchi vakillik organlariga aylantirish;

4.9 Hokimlarni chaqirib olish mexanizmini joriy etish;

4.10 Yangi Konstitutsiyani qabul qilish va mamlakat siyosiy tizimini demokratlashtirish yoʻlida isloh qilish;

4.11 Birinchi Prezident toʻgʻrisidagi qonunni bekor qilish;

4.12 Parlament koʻpchilik tomonidan hukumatni shakllantirish;

4.13 Konstitutsiyaviy sud faoliyatini tiklash va unga mamlakatning barcha fuqarolariga murojaat qilish huquqini berish;

4.14 Sudyalarni saylash mexanizmini joriy etish: tuman darajasida — fuqarolar tomonidan, viloyat — mas’ullar tomonidan va respublika — parlament tomonidan;

4.15 Bir palatali parlament;

4.16 „Qozog‘iston Respublikasida saylovlar to‘g‘risida“gi yangi qonun qabul qilish.