Эдуард Хачикян

Эдуард Хачикян
Туган телдә исем	әрм. Էդուարդ Խաչիկյան
Туган	16 декабрь 1928(1928-12-16)[1][2] Ереван, Әрмән Совет Социалистик Республикасы, Кавказ арты Социалистик Федератив Совет Республикасы^[d], СССР[1][2]
Үлгән	4 февраль 2018(2018-02-04) (89 яшь) Ереван, Әрмәнстан
Ватандашлыгы	СССР  Әрмәнстан
Әлма-матер	Ереван дәүләт университеты^[d][1] һәм Санкт-Петербург дәүләт университеты
Һөнәре	астрофизик, университет профессоры
Эш бирүче	Бюраканская астрофизическая обсерватория^[d][1] һәм Ереван дәүләт университеты^[d]
Сәяси фирка	Советлар Берлеге коммунистик фиркасе[1]
Кардәшләр	Спартак Хачикян^[d]
Гыйльми дәрәҗә:	физика-математика фәннәре докторы^[d][1][2] (1975)
Гыйльми исем:	академик^[d]

Эдуард Эремович Хачикян (әрм. Էդուարդ Երեմի Խաչիկյան; 1928-2018) - Совет һәм әрмән галиме, астрофизика һәм астрономия өлкәсендәге укытучы, физика һәм математика фәннәре докторы, профессор, Әрмәнстан ССР Милли Фәннәр академиясенең корреспондент әгъзасы (1986), Милли Фәннәр академиясенең тулы әгъзасы. Әрмәнстан (1996). Халыкара астрономия берлеге әгъзасы (1967). Бюракан астрофизик обсерваториясе директоры (1988-1993 һәм 1999-2003 еллар).

Биография

1928 елның 16 декабрендә Әрмәнстан ССРның Эриван шәһәрендә туган.

1946 - 1951 елларда Ереван дәүләт университетының физика һәм математика факультетының астрофизик бүлегендә укыган. 1952 - 1955 елларда Ленинград дәүләт университетының аспирантурасында белемен күтәрә. Ул профессор В.A. Домбровскийның укучысы була.

1955 елдан Бюракан астрофизик обсерваториясендә түбәндәге вазифаларны били: кече фәнни хезмәткәр, өлкән фәнни хезмәткәр, 1960 - 1969 елларда фәнни сәркатип, 1970 - 1988 - спектроскопия лабораториясе мөдире, 1988 - 1993 һәм 1999 - 2003 елларда - әлеге обсерваториянең директоры. 1993 - 1999 һәм 2003 - 2018 елларда - баш тикшерүче, бүлек җитәкчесе, әлеге обсерваториянең фәнни киңәшчесе.

1980 елдан 1985 елга кадәр Ереван дәүләт университетында физика факультеты деканы булып, фәнни һәм педагогик эш белән шөгыльләнә. Шул ук вакытта, 1982 елдан алып әлеге университетнең профессоры буларак, "Йолдызлы астрономия", "Спектропотометрия", "Экстрагалактик астрономия" темаларына лекцияләр укый. 1960 ел ахырыннан ул берничә илдә, шул исәптән Италия, Болгария, Иран, АКШ, Германия һәм Франция астрономик университетларында, институтларында һәм обсерваторияләрендә профессор булып эшли ^{[3] [4] [5]}.

Фәнни-педагогик эшчәнлеге һәм фәнгә керткән өлеше

Э.Е. Хачикянның төп фәнни-педагогик эшчәнлеге астрофизика һәм экстрагалактик астрономия өлкәсендәге сораулар белән бәйле. Ул комета, газ һәм тузан томаннары һәм аның поляризациясе, актив галактикалар, Маркариан һәм Сейферт галактикалары өлкәсендә тикшеренүләр алып барган.

Э.Е. Хачикян "Галактика һәм метагалаксиянең физикасы һәм эволюциясе" комиссиясе рәисе һәм СССР Милли Фәннәр академиясенең астрономик советы бюросы әгъзасы, Бюракан астрофизик обсерваториясенең махсус советы председателе һәм редактор урынбасары урынбасары вазифаларын үти. "Астрофизика" фәнни журналы җитәкчесе булып эшли. 1967 елдан Э. Е. Хачикян Халыкара астрономия берлеге һәм Европа астрономия берлеге әгъзасы була.

1957 елда ул "Томанны поляриметрик һәм колориметрик өйрәнү" темасы буенча кандидатлык диссертациясе, 1975 елда физика һәм математика фәннәре докторы дәрәҗәсе өчен "Предметларны спектраль өйрәнү. Маркарян исемлеге һәм M82 тибындагы тәртипсез галактикаларны спектраль өйрәнү" темасы буенча докторлык диссертациясен яклады. 1982 елда СССРның Югары аттестация комиссиясе тарафыннан профессор исеменә лаек булды. 1986 елда ул Әрмәнстан ССР Милли Фәннәр академиясенең корреспондент әгъзасы, 1996 елда Әрмәнстан Милли Фәннәр Академиясенең тулы әгъзасы итеп сайланды. Э.Е. Хачикян йөз алтмыштан артык фәнни хезмәт, шул исәптән әйдәп баручы фәнни журналларда басылган фәнни язмалар авторы. Аның җитәкчелегендә тугыз кандидат һәм докторлык диссертациясе якланды ^{[3] [4] [5]}.

Төп хезмәтләре

• Томанлыкны поляриметрик һәм колориметрик өйрәнү. - Ереван, 1957. - 139 б.
• АКШка эшлекле сәяхәт турында отчет / Э.Е. Хачикян; СССР Милли Фәннәр академиясе. Бөтен Союз. фәнни. һәм техн. мәгълүмат. - Мәскәү: 1969. - 31 б.
• АКШга командировка турында отчет. ВИНИТИ. - Мәскәү: 1974. - 29 б.
• Маркарян исемлегеннән һәм M82 тибындагы тәртипсез галактикаларны спектраль өйрәнү. - Бюракан, 1975. - 331 б.
• Франциягә командировка турында отчет. ВИНИТИ. - Мәскәү: 1977. - 4 б.;
• Галактикалар һәм аларның эшчәнлеге / Э.Е. Хачикян. - Ереван: Әрмәнстан ССР "Белем" нәшрияте, 1987. - 23 б. ^[6]

Бүләкләре

• Мактау билгесе ордены
• Әрмәнстан ССР Югары Советының хөрмәт сертификаты ^{[3] [4]}

Искәрмәләр

1. Әрмән совет энциклопедиясе / мөхәррир Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718
2. Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618
3. Хачикян, Эдуард Еремович // Национальная академия наук Республики Армения
4. Хачикян, Эдуард Еремович. Энциклопедия фонда «Хайазг». 2021-10-30 тикшерелгән.
5. Памяти Эдуарда Еремовича Хачикяна / Астрокурьер // Международное Астрономического Общество; Главный Редактор: М. И. Рябов, М.: № 2-3 2018
6. Хачикян, Эдуард Еремович // Российская государственная библиотека

Сылтамалар

• КУЛАЙ ТОРМЫШНЫҢ ӨЧ МИЗГЕЛЕ // Әрмәнстан тавышы