Иҗтимагый аң

коллектив аң белән бутамагыз.

Иҗтимагый аң

Берәр җәмгыятьнең барлык әгъзаләре уртаклашкан аңны иҗтимагый аң дип атыйлар. Аны шулай ук аерым җәмгыятьләр һәм җәмәгатьләр үзләренең көндәлек тормышында очраткан мәсьәләләрне тану, җәмгыять яшәгән кыенлыклардан аңлы булу дип билгеләп була. Иҗтимагый аңны үзләштергән субъект үз карашларны доминант мәдәнияткә нигезли.^[1]

Марксизмда

Иҗтимагый яшәешнең чагылышы; берәр чорда кешеләр җәмгыятендә таралган фикерләр. Еш һәр бер җәмгыят әгъзасының шәхси аңнан аермалы буларак, уртак хәлен билгеләүче төшенчә буларак аңлашыла.

Термин тарихы

Иҗтимагый аң турында фикерләрнең тамырлары абсолют рух төшенчәсен кулланган Һегель эшчәнлегеннән килә дип санала^[2]. Марксизм фәлсәфәсендә җәмгыять кирәге абсолютка чыгарыла, рух сүзе исә аң белән алмаштырыла. "Иҗтимагый аң" термины беренче тапкыр 1895 елда Владимир Ленин тарафыннан (ПСС, т. 2, с. 482) кулланыла һәм 1914 елда Александр Богданов (рус.) язган хезмәтеннән соң ^[3] фәнни кулланылышта үз урынын ала.

Замандаш Россия фәлсәфәсендә иҗтимагый аң формалары еш рухи сфералары белән алмаштырыла^[4]

Иҗтимагый аң формалары

Гадәттә сүзгә алынган иҗтимагый аңның формалары^[5]:

• Сәнгать (Сәнгәти аң)^[6]
• Фән^[7] (үзенә фәлсәфәне дә ала)
• Әхлак^[8]
• Хокуки аң (Хокук)^[9]
• Дин — кешелекнең иртәнге этапларында киң таралган иҗтимагый аң формасы, ~ 40-50 мең ел элек барлыкка килә^[10]
• Идеология (Сәяси аң) — иҗтимагый аңның иң югары халәте}}^[11]

Иҗтимагый аңның һәр формасына: фәнгә, фәлсәфәгә, мифологияга, сәясәткә, дингә һәм б. - белемнең аерым формалары хас^[12].

Торышлары

Уяу

Уяу иҗтимагый аңлы субъект доминант мәдәни карашка альтернативаларны эзли.^[1]

Киңәйтелгән

Маргинальләшкән төркеме белән үзен көчле бәйләгән субъектның иҗтимагый аңы киңәйтелгән дип әйтелә.^[1]

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

1. [1]
2. Эстетика Гегеля, archived from the original on 2009-12-15, retrieved 2013-04-14 
3. Богдановъ А. Наука объ общественномъ сознаніи. (Краткый курсъ идеологической науки въ вопросахъ и ответахъ). – М.: Книгоизд-во писателей, 1914. – 203 с.
4. Философия(үле сылтама)
5. Общественное сознание. Его уровни и форма, archived from the original on 2013-06-14, retrieved 2013-04-14 
6. Искусство как форма общественного сознания, archived from the original on 2009-10-03, retrieved 2013-04-14 
7. Наука как форма общественного сознания. Вебер "Наука как призвание и профессия"(үле сылтама)
8. Мораль как форма общественного сознания, archived from the original on 2012-12-09, retrieved 2013-04-14 
9. Фарбер И.Е. Правосознание как форма общественного сознания. - М.: Юрид. лит., 1963
10. Религия как форма общественного сознания, archived from the original on 2007-11-21, retrieved 2013-04-14 
11. Идеология национальная или государственная?, archived from the original on 2011-09-28, retrieved 2013-04-14 
12. Философия для аспирантов : учебное пособие / В. П. Кохановский [и др.]. - 2-е изд. - Ростов н/Д. : Феникс, 2003. - 448 с. - (Высшее образование). - ISBN 5-222-03544-1

Сылтамалар

• общественное бытие и общественное сознание
• Введение в философию. - М.: Политиздат, 1989. Ч.2. - 3. Структура общественного сознания - С.445-455
• Демичёв В.А. Общественное бытие и общественное сознание. - Кишинёв, 1970.
• Келле В.Ж., Ковальзон М.Я. Формы общественного сознания - М., 1959
• Михайлов Ф. Т. Общественное сознание и самосознание индивида. - М. : Наука, 1990. - 222 с.
• Уледов А.К. Структуры общественного сознания. - М., 1968.
• Челышев П.В. Обыденное сознание или не хлебом единым жив человек. М.: Московский государственный горный университет, 2007. - 359 с.

Калып:Socio-stub