Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı, (Bahr-i Sefîd Boğazı Mevkii Müstahkem Komutanlığı, Akdeniz Boğazı Müstahkem Mevkii Komutanlığı veya Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevkii Komutanlığı olarak da bilinir) Çanakkale Boğazı'nın özellikle denizden yapılacak saldırılara karşı savunulması için kurulmuştur.
Çanakkale Müstahkem Mevkii birinci sınıf müstahkem mevkii olmasının yanı sıra, buranın komutanı "kolordu komutanı" yetkisindedir. Müstahkem Mevkii Komutanlığı Karargahı 25 Şubat 1915 öğleden sonraya kadar Çimenlik Kalesi'ndedir. Bu tarihten sonra Anadolu Hamidiyesinin yaklaşık 3 km güney doğusunda Hacı Paşa Çiftliğinde Konuşlanmıştır.
Bu komutanlık; 2 piyade tümeni, 2. Ağır Topçu Tugayı (3., 4. ve 5. Ağır Topçu Alayları) ile Kale İstihkam Bölüğü, İstihkam İnşaat Bölüğü, Telefon (Muhabere) Bölüğü, Mayın Müfrezesi, Işıldak Müfrezesi (8 ışıldak), Müstahkem Mevkii Cephane Depo Müfrezesi, Bolayır Cephane Depo Müfrezesi ve Deniz Taşıtları'ndan (3 motorbot ile 3 küçük tekne) oluşmaktaydı.
Komutanlık mevzilerinde çeşitli çap ve sınıftan (top, obüs, havan), çoğu eski ve menzil olarak yetersiz 230 top bulunmaktadır. Seferberlik ilanınnın hemen ardından (3 Ağustos 1914) görev yapamayacak kadar eski savaş gemilerinden sökülen toplarla yeni bataryalar oluşturulmuş ve bu bataryalara Mesudiye, Ertuğrul gibi söküldükleri gemilerin adları verilmiştir. Topların ancak 82 adeti, gemi toplarıyla çarpışmaya girebilecek niteliğe sahipti. Yine gemilerden sökülmüş torpil bataryaları da sahil kesimlerine yerleştirip gizlenmişti.
Osmanlı İmparatorluğu tarafından duraklama ve gerileme dönemlerinde inşa ettirilen Kumkale, Çimenlik, Kilitbahir ve Seddülbahir kalelerinin tümüne I. Dünya Savaşı başlangıcında "Çanakkale Müstahkem Mevkii" adı verilmiştir.
Cumhuriyet'ten sonra müstahkem mevkiin korunması Çanakkale'de bulunan 1. Kolordu'ya verildi. Gelibolu'da bulunan 2. Kolordu ise Gelibolu Yarımadası'nı kara saldırılarına karşı koruyordu. 1. Kolordu 1947 yılında, Müstahkem Mevkii Komutanlığı ise 1949 yılında lağvedildi. O tarihten beri mevkiyi Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nezdinde kurulan Çanakkale Boğaz Komutanlığı korumaktadır.
Osmanlı Ordusu'nun yeniden örgütlenmesiyle, ordu karargâhının kurulmasını da kapsayacak şekilde 1911'de Müstahkem Mevkii komutanlığının karargâhı 2. Kolordu komutasında Çanakkale'de gerçekleşti. 1911'de Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı şu şekilde yapılandırıldı:[3]
Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı, Çanakkale
Aralık 1912'de şu şekilde yapılandırıldı:[4]
Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı (Çanakkale, Komutan: Mirliva Fahri Paşa)
Çanakkale Boğaz Bölgesi, birinci sınıf bir müstahkem mevkii olup, müstahkem komutanına kolordu yetkisi verildi. Merkezi Çanakkale idi. 1915 yılında müstahkem mevkii oluşumu şöyledir:[5]