Yunus Emre (Osmanlıca: يونس امره ya da Kul Yunus, Âşık Yunus veya Yunus)[a] (1240-1320), Anadolu sahasında yetişmiş Türk şair ve mutasavvıf.[3]13. yüzyılın son yarısı ve 14. yüzyılın başlarında yaşamış Türkmen bir derviş olan Yunus Emre, Anadolu'da Türkçe şiirin öncüsüdür.[3][4][5] Tarihî şahsiyeti hakkındaki bilgiler yetersiz, hatta birbirini yalanlayıcı nitelikte olmakla birlikte biraz da menkıbelere karışmıştır.[3] Yunus Emre hakkında biyografik bilgi veren velayetnameler ile manzum şiirler dışında temel kaynak bulunmamaktadır.[2]
Yunus Emre, 1240 yılında Sarıköy'de doğmuştur.[6] Şiirlerindeki bilgilerden evli ve İsmail adında bir oğlunun olduğu anlaşılmaktadır.[7] Her ne kadar ümmi olduğu söylense de tasavvuf yoluna girmeden önce iyi bir medrese eğitimi almış olması olağandır. İyi derecede Farsça, Arapça bilmektedir. Bazı beyitlerinden Maraş, Kayseri, Tebriz, Nahcıvan, Yukarı Azerbaycan, güneyde Bağdat ve Şam'ı dolaştığı anlaşılmaktadır.
Yunus Emre, resmî yazışma ve edebiyat dilinin Farsça olduğu, ilmî eserlerin Arapça yazıldığı bir dönemde yetişmiş bir geçiş dönemi şairidir.[9] Bu yüzden eserlerinde yerine göre Türkçe, Arapça, Farsça sözler kullanmış, hatta bazen üç dilden de sözcükler kullanmıştır.[10] Yunus, 13. yüzyılda Anadolu sahasında Oğuz Türklerinin konuşup yazdığı yazı dilinin en önemli temsilcisidir. Eski Anadolu Türkçesi de denilen bu şivenin oluşumunda; kullandığı kelime ve ifade kalıpları, mecazlar ve terimlerle Türkçenin edebîleşmesi yolunda bir dönüm noktası olmuştur.[11] Şiirlerini genel olarak hece ölçüsüyle yazmakla birlikte, hece ölçüsüne uyan aruz vezinleriyle de şiir söylemiştir. Tek heceli dil olan Türkçe ile aruz vezni uyum sağlamadığından ister istemez aruz hataları oluşmuştur. Kimi zor kavramları Türkçe kelimelerle rahatlıkla ifade edebilen Yunus Emre, bu özelliğiyle kendisinden sonra yetişecek şairlerin öncüsü olmuştur.[9] Yaşadığı asırda başlattığı millî tarz, takipçileriyle gelişerek sürmüştür.[2]
Yunus Emre'nin Risâletü'n-Nushiyye adlı tasavvufi bir mesnevisi ile Dîvân'ı Türkiye Türkçesinin en önemli metinleri olarak kabul görmektedir.[12] Mısralarında kendisini "Şairler kocası" veya "Âşık Kocası" ibareleriyle tanıtan Yunus Emre, yaklaşık 1320 yılında, 82 yaşında ölmüştür. Ancak, nereye defnedildiği kesin olarak bilinmemektedir. Yunus'tan bahseden çeşitli kaynaklar, mezarının Sarıköy'de olduğunu söylemektedir.[13]
UNESCO, Yunus Emre'nin yaklaşık 750. doğum yılı olan 1991 yılını "Uluslararası Yunus Emre Yılı" ilan etmiştir. Fikir babası, zamanın kültür bakanı Namık Kemal Zeybek'tir.[14]
Hayatı
Menkıbeleri Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi'ne ve sonraki tarihî eserlere girecek kadar büyük bir ün kazanan Yunus Emre'nin hayatı hakkında kesin olarak bir şey söylenemez.[15] Doğum yeri hakkında rivayetlere dayanan görüşlerse tutarsızdır. Kimi araştırmacılara göre doğum yeri Sarıköy kimi araştırmacılara göre ise Karaman'dır.[15] Yunus ve mürşidi Tapduk Emre, Sakarya havzasında yaşamıştır. Bu nedenle Yunus'un Sarıköy'lü olduğu düşüncesi genel kanı hâline gelmiştir.[16][17] Fuat Köprülü, Yunus hakkında Bektaşi geleneğinde anlatılan rivayetleri kabul etmiş, "13. yüzyılın son yarısında Sivrihisar civarında, yahut Bolu sınırı içindeki Sakarya Suyu civarındaki köylerden birinde yetişmiş bir Türkmen köylüsü" olduğunu dile getirmiştir.[18] Abdülbaki Gölpınarlı'nın belirttiğine göre, Yunus'un tahsil hayatı Konya'da geçmiştir. Hayatı boyunca yolunu ve inancını yaymak için gezmiş, ihtiyarlık çağını ise doğduğu Sarıköy'de geçirmiştir.[6] Netice itibarıyla Yunus, Orta Anadolu'da Sakarya Nehri çevresinde bir yerde doğmuş ve Nallıhan'a yakın Emrem Sultan'daki zaviyede Tapduk Emre Dergâhı'nda yaşamıştır.[19][8]
Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi'nde, Hacı Bektaş'ın "nefes"ini kabul etmeyen Yunus'un "ehlim var, ayalim var, bana buğday gerek" sözünden hareketle evlendiği ve çocukları olduğu söylenebilir.[20][21] Başbakanlık Arşivi'nde 871 sayılı Konya Defteri'ndeki 1518 tarihli bir belgede ise Yunus'un İsmail adında bir oğlundan söz edilir.[15][21][22] Yunus'un bir şiirinde, "Bunda dahi verdin bize oğul u kız çift ü helâl/ Andan dahi geçdi arzum benim âhım didâr için" demesi de evli ve çocuklu olduğuna işarettir.[21]
Yunus Emre'nin ümmi oluşu hakkındaki rivayet; bazı şiirlerinde, bilgiyi gerçeğe ulaşmak için bir vasıta saydığından ilme önem vermemesi, dervişlik tevazusuyla kendisini bir şey bilmez olarak tavsif etmesi ve bilgisine güvenip gururlananları taşlaması yüzündendir.[23] Köprülü'nün deyişiyle: "Zamanında Anadolu'da hâkim olan tasavvuf felsefesini Celâlettin Rumi'den hiçbir surette aşağı sayılamayacak bir manevi kabiliyet ile kavrayan ve onu emsalsiz bir kudretle en basit şekiller altında ifadeye muvaffak olan bu adam, 'harfleri heceleyemeyecek kadar ümmi' olamazdı."[23] Yunus'un iyi bir eğitim aldığı; Arapça, Farsça,tefsir, hadis, İslam tarihi ve diğer İslam ilimlerini okuduğu şiirlerinden anlaşılmaktadır. Ancak Kur'an'ı anlayacak kadar Arapçayı, Mevlâna'yı anlayacak kadar da Farsçayı öğrenmiş olması,[24][25] İslami ilimleri bilmesi; bir medrese eğitiminin mi, yoksa dergâhta şeyhinden aldığı bir eğitimin mi sonucu olup olmadığı bilinmemektedir.[16]Yunan mitolojisini,[17] evliya ve enbiya menkıbelerini, eski İran efsanelerini bilmektedir,[24] Kur'an'dan, hadisten, erenlerin sözlerinden mazmunlar aldığını ve Mevlâna'nın Mesnevî'sini ve Dîvân-ı Kebîr'deki gazelleri okuduğunu yine şiirlerinden anlaşılmaktadır.[17]Şirazlı Sadi'nin bir gazelini, nazmen Türkçeye çevirmiştir.[26] Kendisi de birkaç şiirinde medresede tahsil gördüğünü açıkça söylemektedir.[17]
Yunus, kendinden önce Anadolu'yu etkisi altına alan İran edebiyatı sufiliğine karşı Türk edebiyatı sufiliğini oluşturur. Onun millî tarz ve şekilli sufiyane şiirleri, Anadolu'da hızla yayılarak takipçisi olan birçok şair yetiştirir. Âşık Paşa, Eşrefoğlu Abdullah Rumi, İbrahim Gülşeni, Aziz Mahmud Hüdayi ve Said Emre bunların en tanınmışlarıdır.[27]Tanpınar, Yunus Dîvân'ını "Anadolu lehçesinin kendisini idraki" olarak niteler.[28] Yunus Dîvân'ının 14. yüzyılın sonuna kadarki Türk şiirinin ve dilinin havasını yansıttığını belirtir.[29]
Yunus, Tapduk Emre adlı Babai şeyhine bağlıdır.[23][17] Köprülü, Yunus'un Tapduk Emre'ye mürit oluşunu: "Dîvân'ındaki eserlerinden anlaşıldığına göre, uzun müddet Hak yoluna erişmeye çalışmış, fakat bu emeline ancak Tapduk Emre'ye mürit olduktan sonra muvaffak olabilmiştir." sözleriyle açıklar.[18] Şeyhinin ölümünden sonra, onun müritleri Yunus Emre'nin etrafına toplanmıştır. Yunus henüz hayatta iken menkıbeleri bütün Anadolu'ya yayılmıştır.[23]
Yunus, Mevlâna öldüğünde 34 yaşındadır ve Mevlâna'yı gençlik çağında görmüş, onun meclislerinde bulunmuştur.[6] İki şiirinde, 1273'te ölen Mevlâna Celâlettin'in meclislerinde bulunduğunu anlatır ve ondan büyük bir saygıyla bahseder.[17] Yunus'un, Anadolu'nun birçok şehrini gezdiğini, Azerbaycan taraflarına ve Şam'a gittiğini söyleyen ve bir iki şiirinde şeyhliğinden ve ihtiyarlığından bahseden Yunus, Risâletü'n-Nushiyye adlı mesnevisini 1307-1308'de yazdığını belirtir.[13] Bu bakımdan, bu tarihte olgun bir eser veren ve 1273'te ölen Mevlâna ile çağdaş olan Yunus, 1320 yılında 82 yaşında ölmüştür.[13]
Ölüm tarihi ve defnedildiği yer hakkında çeşitli tartışmalar vardır. Ancak, Adnan Erzi, Beyazıt Devlet Kütüphanesinde bulduğu bir belgede Yunus Emre'nin hicri 720 tarihinde (M. 1320/1321) 72 yaşında öldüğüne dair bir kayıt bulmuştur.[30] Belgedeki verilen diğer tarihlerin doğruluğuna ek olarak, bizzat Yunus'un bahsettiği kişilerin yaşadığı yüzyıllarla da Yunus'un yaşadığı yıllar uymaktadır.[17] Yunus'tan bahseden en eski kaynaklardan Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi,[20]Nefahâtü'l-Üns tercümesi[31] ve Şakaik tercümelerinde[32][33][34] onun, Porsuk Çayı'nın Sakarya Nehri'ne karıştığı yer yakınında, yani Sarıköy'de yattığı söylenmektedir.[13]
Abdülbaki Gölpınarlı, Yunus'un mezarının Sarıköy'de olduğunu, diğer yerlerde bulunan mezarların Yunus'un makamları olduğunu kabul eder.[17] Fuat Köprülü de Lamii Çelebi'nin tercümesindeki rivayeti tercih ederek Yunus Emre'nin, Porsuk Çayı'nın Sakarya'ya karıştığı yerde (Sarıköy) gömülü olduğunu "tamamıyla müspet olmamakla beraber, diğer rivayetlere göre herhâlde daha akla yakın" kabul etmektedir.[35]
Bektaşi geleneğinde hayatı
Bektaşi geleneğine göre: Hacı Bektaş Veli, Anadolu'ya geldiği sırada, orada Seyyid Mahmud Hayrani, Celâlettin Rumi, Hacı İbrahim Sultan gibi birtakım büyük mutasavvıflar arasında, Emre adlı "kuvvetli velayet sahibi" bir şeyh varmış. Hacı Bektaş'ın daveti üzerine tüm Anadolu erenleri onun yanına gelmişler ancak bu şeyh davete icabet etmemiş. Diğer Anadolu erenleri onun gelmek istemediğini Hacı Bektaş'a bildirmişler. O da, Sarı İsmail ismindeki dervişini gönderip Emre'yi yanına çağırtmış, gelmemesindeki hikmeti sormuş. Emre, perde arkasından çıkan bir elin kendisine nasip verdiğini, hazır bulunduğu o erenler meclisinde Hacı Bektaş adlı bir kimseyi hiç görmediğini söylemiş. Hacı Bektaş Veli, o elin herhangi bir belirtisi olup olmadığını sorunca Emre, avucunda yeşil bir ben gördüğünü söylemiş. O vakit Hacı Bektaş elini uzatmış ve avucundaki yeşil beni hayretle gören Emre, kendisine evvelce el veren mürşidin karşısında bulunduğunu fark etmiş. Tam üç defa hayretle "Tapduk Padişahım!" demiş. İsmi işte o zamandan başlayarak Tapduk Emre olmuş.[36][37][38]
Sivrihisar'ın güneyinde Sarıgök adlı bir köy vardır. O köyde doğmuş Yunus Emre adlı biri varmış. Yunus, ekincilikle geçinir, yoksul bir adammış.[20] Bir sene kıtlık olmuş, Yunus'un yoksulluğu iyice artmış. Son çare, birçok keramet ve inayetini duyduğu Hacı Bektaş Veli'ye gidip yardım istemeyi düşünmüş. Sığırının üstüne bir miktar alıç (yaban elma) koyup dergâha gelmiş. Pir'in ayağına yüz sürerek hediyesini vermiş ve kendisine bir miktar buğday istemiş. Hacı Bektaş Veli, ona iyilikle muamele ederek, birkaç gün dergâhta misafir etmiş. Ancak Yunus geri dönmek için aceleci davranmış. Dervişler Pir'e, Yunus'un acelesini anlatmış. O da, "Buğday mı ister, yoksa erenler himmeti mi?" diye haber göndermiş. Yunus, buğday istemiş. Bunu duyan Hacı Bektaş, tekrar haber göndermiş, "İsterse, o alıcın her tanesine nefes edeyim." demiş. Yunus buğdayda ısrarcı imiş. Hacı Bektaş üçüncü defa yine haber göndermiş, "İsterse, her çekirdek sayısınca himmet edeyim." demiş. Yunus tekrar buğdayda ısrar edince artık buğdayı vermişler. Yunus, dergâhtan çıkıp gitmiş ancak biraz yürüdükten sonra, işlediği hatanın büyüklüğünü anlamış, çok pişman olmuş. Derhâl geri dönerek kusurunu itiraf etmiş. O vakit, Hacı Bektaş, onun kilidini Tapduk Emre'ye verdiğini, bu yüzden, isterse ona gitmesini söylemiş. Yunus bu cevabı alır almaz derhâl Tapduk dergâhına giderek başına geleni anlatmış; o da, Yunus'u dergâhının odunculuğuna tayin etmiş. Fedakâr derviş, tam 40 yıl bu hizmette bulunmuş, buna rağmen, eğri ve yaş odun getirdiği hiç görülmemiş. Böyle uzun senelerden sonra bir gün, bir erenler meclisi kurulmuş; orada şeyhi ile beraber oduncu Yunus hazır olduğu gibi, Yunus-ı Gûyende adlı pek tanınmış bir ilahici de varmış. Mecliste Tapduk Emre'ye vect hâli gelmiş, "Şevkimiz var, haydi, sen de biraz terennüm et!" diye Yunus-ı Gûyende'ye seslenmiş ancak bunu birkaç kere söylediği hâlde, ondan hiçbir ses çıkmamış. Nihayet, oduncu Yunus'a dönerek "Haydi, artık zamanı geldi, kilidin açıldı; Hacı Bektaş Veli sözü yerine geldi, durma söyle!" demiş. Bunun üzerine Yunus'un perdesi kalkarak kilidi açılmış, derhâl beliğ ve arifane nutuklar, ilahiler söylemeye başlamış.[20][39][38]
Hayatı hakkında çeşitli fikirler
Fuat Köprülü, Yunus'un sufiyane şahsiyetinin yalnız Tapduk Emre etkisinde oluştuğunu kabul etmese de tamamıyla Tapduk etkisi altında olmadığını da kabul etmez.[23] 13. yüzyıl Anadolu'sundaki tasavvufi cereyanların niteliği ve Yunus'un şahsiyeti göz önüne alınmasıyla, Tapduk Emre'nin "manevi siması"nın aydınlanacağını; Tapduk'un, Moğol istilası üzerine Buhara tarafından Anadolu'ya gelmiş Sinan Efendi adlı Orta Asyalı bir Türk şeyhi tarafından irşat edildiği hakkında Anadolu dervişleri arasında eskiden beri mevcut bir geleneğin Yunus üzerindeki Ahmet Yesevi etkilerini açıklayacağını söyler.[23]
Abdülbaki Gölpınarlı'ya göre, Yunus Emre, Tapduk Emre'ye intisap etmiştir, Tapduk ise Barak Baba'nın halifesidir. Sarı Saltuk da Barak Baba'nın halifesi olup, Vilayetname'de Barak Baba ve Tapduk Baba Hacı Bektaş'ın halifeleri arasında gösterilir.[17] Hacı Bektaş da Baba İshak'ın halifesi olarak geçer. Yunus Emre'nin bir şiirinde "Baba Tapduk" ifadesini kullanması, onun Babailik zümresine mensup olduğu fikrini destekler.[17] Gölpınarlı'nın belirttiğine göre Yunus, bir beyitten anlaşıldığı üzere, Tapduk Baba'nın dervişidir; Tapduk, Barak Baba'nın, Barak Baba da Sarı Saltuk'un halifesidir.[40]
Talat Halman'a göre, "Aslında hiçbir tarikata girdiği söylenemez. (…) Yunus Emre'yi tarikat ve tekkeler dışında kalmış bağımsız bir mutasavvıf, vicdanı hür bir şair ve manevi güç olarak düşünmektir."[41]
Taşköprülüzade Ahmed Efendi'nin Şakaiku'n Numaniyye adlı eseri ve tercümelerinde Yunus Emre'nin Tapduk Emre'nin müritlerinden biri olduğu zikredilir. Tapduk Emre ise Sakarya Nehri yakınlarında bir köyde insanlardan uzak yaşayan irşat sahibi ve keramet göstermiş biri olarak tanıtılır. Yunus Emre, şeyhinin zaviyesine odun çeken, eğri bir odun getirmeyen birdir. Şeyhi sorunca, "Bu kapıya eğri odun yaraşmaz." diye cevap vermiş. Yunus; Türkçe tasavvufta birçok nazmı bulunan, tevhidde makamı yüksek, kerameti olan, vect ve manevi hâl sahibi bir kişi olarak tanıtılır.[32][33][34][42] Yunus’tan Yıldırım Beyazıt (1389-1402) devrinin dervişlerinden biri olarak bahsedilir.[43][44][45]
Mehmed Fahreddin Bursavî, Gülzâr-ı İrfân adlı eserde, Tapduk Emre'nin Yunus Emre'nin şeyhi olduğunu söyler. Bu hususta Yunus'un, "Yûnus bir doğan idi kondu Tapduk koluna/ Ava şikâre geldi bu yuva kuşu değil" beyitini misal verir. Tapduk Emre'nin şeyhinin Şeyh Sinan Buhari olduğunu, Sinan Buhari'nin Buhara'dan Anadolu'ya göç edip Hamit ilinde bir köye yerleştiğini orada ise Tapduk Emre'nin mürşidi olduğunu anlatır. Tapduk Emre'nin, şeyhinin ona "Tapduk" demesiyle Tapduk ismini aldığını, Tapduk'dan kasıt ise mürşidine biat ettiğini tasdik ve beyan olduğunu söyler. Yunus'un, Yıldırım Beyazıt devrinde yaşadığını söyler.[46]
Lamii Çelebi'nin, Molla Cami'nin Nefahatü'l-Üns adlı eserinden tercüme ettiği,[47]Fütûhu'l Mücâhidîn'de Yunus Emre'nin Tapduk Emre'nin müridi olduğundan bahsedilir. Şeyhine yıllarca odun taşıdığını, bir gün bile eğri odun getirmediğini söyler. Tapduk'un Yunus'a, "Yunus bu odunların içinde hiçbir eğri odun görünmez." dediğini Yunus'un da "Bu kapıdan eğri odun geçmez." dediğini rivayet eder. Yunus Emre'nin mezarının, Kütahya Suyu'nun Sakarya Suyu'na karıştığı yerin yakınında (Sarıköy) olduğunu söyler.[31]
Yunus Emre'nin tarihî şahsiyeti hakkında çok farklı görüş ileri sürülmüştür.[15]Âşıkpaşazade, Tevârih-i Âl-i Osman'da Yunus Emre'nin Orhan Gazi (1324-1362) devrinde yaşamış dervişlerden biri olduğunu söyler.[48] Abdurrahim Şerif Beygu, Yunus Emre'nin ve Tapduk Emre'nin mezarının Erzurum'un Düzcü köyünde olduğunu, Yunus'un Yıldırım Beyazıt devrine eriştiğini söylemiştir.[49]Hammer ise Kanuni Sultan Süleyman dönemi (1520-1566) şairleri arasında Yunus'a yer vermiştir.[50]
Menkıbevi ve edebî kişiliği
Gelin tanşık edelim iş kolayın tutalım Sevelim sevilelim dünyâya kimse kalmaz[51]
Anlatılagelen bir menkıbeye göre Tapduk, Doğu'dan Anadolu'ya gelen bir evliyaymış. Softalar geçit vermeyeceğinden güvercin kılığına girmiş, ancak softalar da kartal olup ona saldırmış. Tapduk yaralanıp kanlar içinde yere düşmüş. Kartallar, öldü diye orada bırakıp gitmişler. Yaralı güvercini, bir köylü kadın gelip yerden almış. Evine götürüp yaralarını sarmış, iyileştiğindeyse göğe uçurmuş. Anadolu kadınının himmetiyle iyileşen Tapduk'un ruhu, bütün ülkede bir güvercin gibi uçarmış. Yunus'un anahtarını Hacı Bektaş Veli işte o ulu Tapduk'a göndermiş. Yunus gidip bulmuş Tapduk Emre'yi. Tekkesine girmiş, her gün dağdan odun sırtlayıp getirirmiş ama hiç eğri odun getirmemiş. "Niçin?" diye sorulduğunda "Erenler meclisine eğri bir şey yakışmaz." diye cevap verirmiş. Tapduk'a ve tekkesine otuz yıl, kırk yıl böyle hizmet etmiş.[52]
Süleyman Şeyhî de Yunus'tan, Tapduk Emre'den, şiirlerinden ve tekkeye taşıdığı odunlardan söz etmiş, Mevlâna Celâlettin Rumi'nin Yunus hakkında, "İlahi menzillerin hangisine çıktımsa bu Türkmen kocasının izini önümde buldum, onu geçemedim." dediğini rivayet etmiştir. Yunus ile Mevlâna Celâlettin Rumi arasında geçtiği aktarılagelen başka bir rivayete göre, Yunus Emre bir gün karşılaştığı Mevlâna'ya, "Mesnevi'yi sen mi yazdın?" diye sormuş, Mevlâna "Evet." deyince Yunus, "Uzun yazmışsın. Ben olsam, 'Et ü kemik büründüm / Yûnus diye göründüm' derdim." karşılığını vermiş.[15]
Bir diğer menkıbeye göre Yunus'un 3000 şiiri varmış, softalar bu şiirleri şeriata aykırı buluyormuş. Bir gün Molla Kasım adlı bir softa bunları ele geçirerek 1000 tanesini yakmış, 1000 tanesini suya atmış, kalan 1000 şiiri okurken, "Derviş Yûnus bu sözü eğri büğrü söyleme / Seni sîgaya çeken bir Molla Kasım gelir" beytine rastlayınca neye uğradığını şaşırmış, Yunus'un büyüklüğünü anlayarak şiirleri yok etmekten vazgeçmiş ve Yunus'un veliliğine inanmış. Böylelikle 1000 şiir kurtulmuş. Halk arasında şöyle denilegelmiş: "Molla Kasım'ın yaktığı şiirleri melekler, suya attığı şiirleri balıklar, yok etmediği şiirleri insanlar okur o zamandan beri."[15][52]
Yunus Emre'nin 417 şiirinden 138'i aruz, diğerleri hece vezniyle yazılmıştır.[15] Yunus Emre şiirlerinin ilk kez ne zaman yazıya geçirildiği ve bir divan hâline getirildiği bilinmemektedir. Yunus Emre divanına ait eldeki yazmaların en erkeni olan Bursa nüshası 15. yüzyılın ikinci yarısına, Fatih nüshası tahminen 15. yüzyıla, Nuruosmaniye nüshası ise 1540 yılına aittir. Yunus'un şiirleri semai ve gazel tarzında kaleme alınmıştır. İlahi, nefes veya nutuk başlıkları altında kaydedilen şiirleri farklı birer edebî tür değildir. İlahi, nefes ve nutuk, mutasavvıf şairlerin hak ve hakikatten söyledikleri kelamlardır. Varlıkların her zerresinde Tanrı'yı arayışını coşkun bir şekilde dile getirmiştir. Yunus bu duygu ve bilgiyle olgunlaşıp[53] derinleşen, bazen coşkun[54] bazense rint ve her hâliyle cana yakın görünümde bir derviştir. Yunus, düşünüş ve inanışlarını büyük bir sadelik ve kolaylıkla şiirleştirmeye muvaffak olmuştur.[55]
Ölüm tarihi
Yunus Emre'nin anısına yapılan Büyükçekmece, İstanbul'daki heykeli ve temsili mezarı.Yunus Emre Çeşmesi, Viyana'nın Türkenschanzpark parkında bulunmaktadır.
Yunus Emre'nin doğum ve ölüm tarihiyle ilgili bilgiler farklılık arz etmektedir. Adnan Erzi'nin Beyazıt Devlet Kütüphanesi'ndeki bir yazmaya dayanarak yayımladığı belge,[30] en azından Yunus'un doğumuyla ilgili yorum ve tahminlerden kurtarmıştır.[56][57] Yazmadaki kayıt şudur:
Metin
وفات يونس امره سنه ۷۲۰ — مدت عمر ۸۲
Transliterasyonu
Vefât-ı Yunus Emre: Sene 720 — müddet-i ömr 82[58]
Bu belgeye istinaden Yunus Emre'nin, 1240 yılında doğduğu ve 82 yıl ömür sürdüğü, 1320 yılında vefat ettiği ileri sürülebilir. Belgedeki tarih aralığının Yunus'un hayat seyriyle isabetli bir şekilde örtüşmesi, belgenin doğruluğunu kuvvetlendirmektedir. Ayrıca, Yunus Emre'nin hayatıyla ilgili kendi kaleminden çıkan yegane kayıt, Risâletü'n Nushiyye adlı mesnevisinde yazım yılının belirtildiği şu beyittir:[57]
Söze tarih yedi yüz yedi idi, Yunus canı bu yolda feda idi.[59]
Beyitten anlaşıldığına göre Risâletü'n Nushiyye, 1307 yılında tamamlanmıştır. Belgedeki tarihle eserdeki tarih karşılaştırıldığında Yunus'un bu eseri, ölümünden 13 yıl önce nazma çektiği, 67 yaşın olgunluğuyla kaleme aldığı anlaşılır. Mısralarında kendisini "Şairler Kocası" veya "Âşık Kocası" ibareleriyle tanıtan Yunus'un uzun bir ömür sürdüğünü anlıyoruz.[13]
En eski kaynaklar Yunus Emre'nin mezarının Sivrihisar yakınlarındaki Sarıköy'de olduğu belirtmektir.[20][31][43] Sarıköy'deki mezar, Ankara-Eskişehir demir yolu hattının yapımı esnasında 6 Mayıs 1946 tarihinde açılmış, mezardaki kalıntılar geçici bir mezara nakledilmiştir.[60] Gölpınarlı şöyle anlatır:
Yunus'un son zamanlarda Sarıköy'deki merkadi (mezarı) açılmış, çıkan kafatasına göre, mütehassıs, Yunus'un dâhi bir adam olduğunu, iskeletin takriben altı asırdan önceye ve seksen yaşlarında ölmüş bir adama ait bulunduğunu söylemiş ve bu suretle eski kaynakların rivayetleri tamamıyla tahakkuk ve teeyyüt etmiştir. Merkat, geniş bir bahçe içine alınmış, methal (giriş) kapısına, Yunus'un bir mısrasındaki "sevelim sevilelim" sözü, merkadin altındaki çeşmeye "Hak'tan inen şerbeti içtik elhamdülillah" mısrası işlenmiş, kemiklerinin konduğu tabut da, resmen ilan edilmediği hâlde, yirmi binden fazla bir halk kütlesi tarafından kucaklanarak yeni merkadine gömülmüştür.[61]
Evliya Çelebi, Seyahatname'de Yunus Emre'nin mezarının Karaman'da Yunus Emre Cami'nin avlusunda bulunduğunu söyler.[62] Fahreddin Bursavî'nin Gülzâr-ı İrfân'da da bahsettiğine göre Karamazak türbesinin yanında Yunus Emre ve Âşık Yunus isimli mezarlar bulunmaktadır. Bursavî, Yunus adına iki mezar olmasını halkın yanlış anlaması addetmiştir: "…İnsanların çoğu Âşık Yunus ve Yunus Emre'yi ayrı kişiler zannedip hataya düşmüşler, Yunus Emre ki marifet ve hakikat mertebesinde şeyhi ermiş evliyalardan Tapduk Emre hazretleridir…"[46] Mustafa Tatcı durumu şöyle açıklar: "Âşık Yunus, Bursalı olup H. 843/M. 1439 senesinde vefat etmiştir... Âşık Yunus'un Bursa'da Kara Abdürrezzak (Karamazak) mahallesindeki kabrinde, Bizim Yunus'a ait bir de makam vardır."[63]
Yunus'un mezarı ya da makamı, bazı tarihî kaynaklarda veya halk öykülerinde çeşitli yerleşim merkezlerinde gösterilmektedir. Yunus'u çok seven halk, manevi kişiliği dolayısıyla ona birçok makam ve mezar izafe etmiştir:[63] Eskişehir'in Mihalıççık ilçesine bağlı Sarıköy, Karaman'da Yunus Emre Cami avlusu, Bursa, Aksaray ile Kırşehir arası, Ünye, Kula ile Salihli arasında Emre Sultan köyü, Erzurum'un Düzcü köyü, Isparta'nın Gönen ilçesi, Afyon'un Sandıklı ilçesi, Sivas'ta bir yol üstü ve Azerbaycan'ın Gah bölgesinin Oncallı kentinde makamları bulunmaktadır.[63]
^Eyüboğlu, İsmet Zeki (1992). Bütün Yönleriyle Hacı Bektaş Velî - Yaşamı, Düşünceleri, Çevresi, Etkisi (2 bas.). Cağaloğlu-İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım. s. 197. ISBN978-975-447-020-8.
^Güngör, İ. Hulusi (1991). "Devlet Arşivlerinde Yunus Emre ile İlgili Belgelerin Ortaya Koyduğu Gerçekler". Vakıf Haftası Dergisi. Cilt 8. s. 36. 6 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2024. Amma Yirce nâm yeri bu cemâtten Yunus Emre Karamanoğlu İbrahim Bey'den satun almış imiş elinde mülknâmesi vardır. Yunus Emre fevt olup evlâdına intikal eylemiştir.
^abİbrahim b. Ahmed el-Amâsî (2021). Tercüme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. s. 239. 4 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
^abMecdî Mehmed Efendi (2022). Hadâ’iku’ş-Şakâ’ik. 1. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. ss. 260-261. 9 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024.
^abİbrahim b. Ahmed el-Amâsî (2021). Tercüme-i Şakâ’ik-i Nu‘mâniyye. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. s. 75. 4 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
^Özcan, Abdülkadir. "eş-ŞEKĀİKU'n-NU'MÂNİYYE". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024.
^abMehmed Fahreddin Bursavî (2023). Gülzâr-ı İrfân. Kültür ve Turizm Bakanlığı. ss. 609-610.
^Uludağ, Süleyman. "NEFEHÂTÜ'l-ÜNS". TDV İslâm Ansiklopedisi. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024.
^Aşıkpaşazade; Yavuz, Kemal; Saraç, M. A. Yekta (2003). Osmanoğulları'nın Tarihi. K kitaplığı Anatolia. Beşiktaş, İstanbul: Koç Kültür Sanat Tanıtım. ss. 296-297. ISBN978-975-296-043-5. …dervişlerden Âşık Paşam Hazreti vardı. Geyikli Baba, Yunus Emre, Şeyh Tapduk Emre, Ahi Evren, Karaca Ahmet Sultan da gazi hünkâr zamanında bulundular. Bunlar da kerametleri açıkça ortada olan ve duaları kabul edilen dervişlerdir.
^Evliya Çelebi (1935). Evliya Çelebi seyahatnamesi. 9. Maarif Vekâleti. s. 315. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024. …Keresteci Baba Cami (Yunus Emre Cami)'nde Yunus Emrem hazretlerinin mezarı, Türkçe tasavvufi beyitleri ve ilahi şiirleri ile şöhreti yaygındır…
Para otros usos de este término, véase Malabar (desambiguación). La costa Malabar La costa Malabar Playa de Bekal Fort, Kerala. La costa de Malabar (a veces en minúsculas, como costa malabar), es una larga y estrecha línea de costa de la India localizada al sur-oeste de la península del subcontinente indio. Geográficamente, comprende la región más húmeda del sur de la India, ya que los Ghats Occidentales interceptan las lluvias cargadas de humedad del monzón, especialmente en sus l...
Роман Артимовськийпол. Roman ArtymowskiНародження 11 серпня 1919(1919-08-11)[1][2]Львів, Польська Республіка[3]Смерть 1993[4][5][…] Лович, Скерневицьке воєводство, Республіка ПольщаКраїна Республіка ПольщаНавчання Краківська академія мистецтвДіяльність художникН
Tentsmuir National Nature ReserveIUCN category IV (habitat/species management area)[1]Looking towards Tentsmuir Forest from the coast near Tentsmuir PointLocationFife, ScotlandCoordinates56°25′N 2°50′W / 56.42°N 2.83°W / 56.42; -2.83Area564 ha (1,390 acres)[2]Established2006[1]Governing bodyNatureScotTentsmuir NNR Tentsmuir National Nature Reserve (NNR) is located southeast of Tayport in Fife, Scotland. The reserve is made up o...
1996 American filmIt's My PartyTheatrical release posterDirected byRandal KleiserWritten byRandal KleiserProduced by Randal Kleiser Robert Fitzpatrick Gregory Hinton Harry Knapp Dessie Markovsky Joel Thurm Starring Margaret Cho Bruce Davison Lee Grant Gregory Harrison Marlee Matlin Roddy McDowell Olivia Newton-John Bronson Pinchot Paul Regina Eric Roberts George Segal CinematographyBernd HeinlEdited byIla von HaspergMusic byBasil PoledourisProductioncompaniesOpala Productions United ArtistsDi...
1969 single by Dave Dee, Dozy, Beaky, Mick & Tich Snake in the GrassCover of the single released in BelgiumSingle by Dave Dee, Dozy, Beaky, Mick & Tichfrom the album Together B-sideBora BoraReleased2 May 1969 (1969-05-02)Recorded15 April 1969[1]StudioPhilips Studios, Stanhope House, LondonGenrePop rockLength3:05LabelFontanaSongwriter(s) Ken Howard Alan Blaikley Producer(s)Steve RowlandDave Dee, Dozy, Beaky, Mick & Tich singles chronology Don Juan (1969) Snak...
1980 studio album by JourneyDepartureCover art by Alton Kelley and Stanley MouseStudio album by JourneyReleasedFebruary 29, 1980[1]RecordedNovember 5–12, 1979StudioThe Automatt, San FranciscoGenreRock, hard rockLength37:49LabelColumbiaProducerGeoff Workman, Kevin ElsonJourney chronology In the Beginning(1979) Departure(1980) Dream, After Dream(1980) Singles from Departure Any Way You Want ItReleased: February 1980 Walks Like a LadyReleased: May 1980 Good Morning Girl/Stay Aw...
X Asian GamesTuan rumahSeoul Republik KoreaJumlah negara27Jumlah atlet4,839Jumlah disiplin296 pada 25 Cabang OlahragaUpacara pembukaan20 SeptemberUpacara penutupan5 OktoberDibuka olehChun Doo-hwanPresiden Korea SelatanJanji atlet-Penyalaan oborChang Jae GuenTempat utamaStadion Olimpiade SeoulMusim panas: < Delhi 1982 Beijing 1990 > Musim dingin: < Sapporo 1986 Sapporo 1990 > Asian Games 1986 (bahasa Korea: 1986년 아시아 경기대회/1986년 아...
Overview of foreign trade in the United States of America This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs to be updated. Please help update this article to reflect recent events or newly available information. (March 2018) This article is written like a personal reflection, personal essay, or argumentative essay that states a Wikipedia editor's personal feelings or pres...
Torneo Provincial de Fútbol 2024Datos generalesDeporte FútbolSede ArgentinaFederación Federación Catamarqueña de FútbolNombre oficial Torneo Provincial de FútbolEquipos participantes 20Datos históricosFundación 1971Primera temporada Torneo Provincial 1971Primer campeón SarmientoDatos estadísticosCampeón actual Coronel Daza (2)Subcampeón actual Villa DoloresMás campeonatos Jorge Newbery (3) Progreso (3)Más finales Jorge Newbery (5)Datos de competenciaClasificación a Torne...
Historic site in Yemen, YemenPalace of Queen ArwaNative name Arabic: قَصْر ٱلْمَلِكَة ٱلْحُرَّةLocationJibla, Yemen, YemenCoordinates13°55′25″N 44°8′50″E / 13.92361°N 44.14722°E / 13.92361; 44.14722Architectural style(s)Islamic architecture The Palace of Queen Arwa (Arabic: قَصْر ٱلْمَلِكَة ٱلْحُرَّة, lit. 'Palace of the Noble Queen') was the residence of the Yemeni Queen Arwa al-Sulayhi, who rul...
American novelist and writer Donna TarttTartt at the 2015 Rome Film FestivalBorn (1963-12-23) December 23, 1963 (age 59)Greenwood, Mississippi, U.S.OccupationFiction writerAlma materBennington CollegePeriod1992–presentLiterary movementNeo-romanticismNotable worksThe Secret History (1992)The Little Friend (2002)The Goldfinch (2013)Notable awardsWH Smith Literary Award 2003 The Little Friend Pulitzer Prize for Fiction 2014 The Goldfinch Andrew Carnegie Medal for Excellence in Fictio...
CorvidaeRentang fosil: PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Oxfordian to Subatlantic. Blue JayCyanocitta cristata Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Animalia Filum: Chordata Kelas: Aves Subkelas: Neornithes Infrakelas: Neoaves Ordo: Passeriformes Subordo: Passeri Infraordo: Corvida Superfamili: Corvoidea Famili: CorvidaeVigors, 1825 Penyebaran Corvidae. Native (Re)Introduced Extinct Corvidae adalah ...
American ice hockey player and coach Not to be confused with Ben Smith (ice hockey, born 1988). Ice hockey player Ben Smith Born Gloucester, Massachusetts, U.S.Height 6 ft 3 in (191 cm)Weight 200 lb (91 kg; 14 st 4 lb)Position DefencePlayed for NCAAHarvard UniversityPlaying career 1964–1968 Benjamin Atwood Smith III is a former American ice hockey player and Olympic coach. He was inducted into the IIHF Hall of Fame in 2016, and the United States Hockey...
Recipient of the Victoria Cross Sir William PeelBorn(1824-11-02)2 November 1824Mayfair, London, UKDied27 April 1858(1858-04-27) (aged 33)Cawnpore, British IndiaBuriedOld British Cemetery, Cawnpore, IndiaAllegiance United KingdomService/branch Royal NavyRankCaptainUnitNaval BrigadeCommands held HMS Diamond HMS Shannon Battles/wars Syrian War Crimean War Indian Mutiny Awards Victoria Cross Order of the Bath Légion d'honneur (France) RelationsSir Robert Peel (father)Other wo...
Statistics dataset Scatterplot of the data set The Iris flower data set or Fisher's Iris data set is a multivariate data set used and made famous by the British statistician and biologist Ronald Fisher in his 1936 paper The use of multiple measurements in taxonomic problems as an example of linear discriminant analysis.[1] It is sometimes called Anderson's Iris data set because Edgar Anderson collected the data to quantify the morphologic variation of Iris flowers of three related spe...
Untuk pengertian lain, lihat Allepolea (disambiguasi). Koordinat: 4°59′12″S 119°33′20″E / 4.9865448°S 119.5555039°E / -4.9865448; 119.5555039 AllepoleaKelurahanNegara IndonesiaProvinsiSulawesi SelatanKabupatenMarosKecamatanLauKodepos90514[1]Kode Kemendagri73.09.12.1001 Kode BPS7308023001 Luas5,19 km² tahun 2017Jumlah penduduk8.044 jiwa tahun 2017Kepadatan1.549,90 jiwa/km² tahun 2017Jumlah RT33Jumlah RW7 Allepolea (Bugis: ᨕᨒᨒᨗᨔ...
You can help expand this article with text translated from the corresponding article in French. (March 2019) Click [show] for important translation instructions. View a machine-translated version of the French article. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English Wikipedi...
Triangular array of natural numbers Narayana numberNamed afterTadepalli Venkata NarayanaNo. of known termsinfinityFormula N ( n , k ) = 1 n ( n k ) ( n k − 1 ) {\displaystyle \operatorname {N} (n,k)={\frac {1}{n}}{n \choose k}{n \choose k-1}} OEIS indexA001263Triangle of Narayana In combinatorics, the Narayana numbers N ( n , k ) , n ∈ N + , 1 ≤ k ≤ n {\displaystyle \operatorname {N} (n,k),n\in \mathbb {N} ^{+},1\leq k\leq n} form a triangular arr...
