Yaşlı Aristaios

Yaşlı Aristaeus
Doğumu	MÖ 370 Samos, Yunanistan
Ölümü	MÖ 300
Çağı	Helenistik Dönem
Bölgesi	Antik Yunan
İlgi alanları	Matematik

Yaşlı Aristaeus (Yunanca: Ἀρισταῖος ὁ Πρεσβύτερος; MÖ 370 - 300) konik kesitleri üzerinde çalışan ve Öklid'in çağdaşı olan Yunan matematikçi.

Hayatı

Aristaeus, Menaechmus'tan sonra yaşadı ve Öklid'in daha yaşlı bir çağdaşı idi. Hayatı hakkında çok az şey biliniyor, ama kesinlikle Iamblichus'un bahsettiği Pisagor'un damadı değildi. Onunla ilgili ana kaynağımız olan Pappus’un Koleksiyon’unda (Kitap VII) Pappus, ona Yaşlı Aristaeus diyor, bu yüzden muhtemelen kendisinden sonra aynı adı taşıyan bir matematikçi daha vardı.

Çalışmaları

Aristaeus'a Pappus tarafından kullanılan ancak kaybolan “Cisim yerleri ilgili beş kitap (İngilizce: Five Books Concerning Solid Loci)” adlı eser için Pappus’tan büyük övgü aldı. Ayrıca “Beş Düzgün Katı Cismin Karşılaştırılması Hakkında (İngilizce: Concerning the Comparison of Five Regular Solids)”^[1] adlı kitabı da yazmış olabilir. Bu kitap da kayboldu; bunu bugün Yunan matematikçi Hypsicles'ın referansıyla biliyoruz. Pappus ayrıca, Aristaeus'un "dar açılı, dik açılı ve geniş açılı koninin kesiti" terimlerini tanıttığını da bildirmektedir.

Hem Aristaeus hem de Öklid'in konikler üzerindeki çalışmaları, yaklaşık 200 yıl sonra, Apollonius tarafından daha da geliştirildi. Apollonius'un bu çalışması, Aristaeus ve Öklid tarafından geliştirilen konik teorisini geçersiz kıldı.

Heath’in notlarında (1921), İskenderiye'de yaşayan Hypsicles ayrıca Aristaeus'un “Beş şeklin karşılaştırılması (İngilizce: Comparison of the five figures)” adlı bir çalışmasında, aynı daire hem on iki yüzlünün beşgenini hem de aynı küre içindeki yirmi yüzlünün üçgenini çevrelediğini kanıtladığını söylemektedir. Ancak bu Aristaeus'un Öklid'in en yaşlı çağdaşı ve Cisim Yerleri (İngilizce: Solid Loci) eserinin yazarı Aristaeus'uyla aynı olup olmadığını bilmiyoruz.^[2]

Rönesans'ta Pappus ve Apollonios'un eserleri yeniden keşfedildiğinde, 17. yüzyılda (Vinzenco Viviani 1645, Gilles Personne de Roberval) ve daha sonra (Hieronymus Zeuthen) Aristaeus'un çalışmalarını yeniden inşa etmek için de çalışmalar yapılmıştır.

Notlar

1. Michel Chasles (1989), Jacques Gabay (Ed.), Aperçu historique sur l'origine et le développement des méthodes en géométrie (Fransızca), Paris, s. 7, ISBN 2-87647-057-8 
2. Thomas Little Heath (1908). "The thirteen books of Euclid's Elements". 8 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Konuyla ilgili yayınlar

• Vogel, Kurt (1970). "Aristaeus" (PDF). Dictionary of Scientific Biography. 1. New York: Charles Scribner's Sons. ss. 245-246. ISBN 0-684-10114-9. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 

Kaynakça

• "Aristaeus the Elder". 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Aristaeus the Elder", MacTutor Matematik Tarihi arşivi