Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş., Türkiye'nin Kablo TV ve tek uydu operatörüdür.
Türksat A.Ş., Türk Telekom’un özelleştirilmesi sürecinde, 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu’na[1] 16 Haziran 2004 tarih ve 5189 sayılı “Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un[2] 5. maddesi ile eklenen ek 33. madde uyarınca, ulusal egemenlik kapsamındaki uydu yörünge pozisyonlarının hakları, yönetimi ve işletme yetkisine sahip olmak ve bununla ilgili yükümlülükleri yerine getirmek, adına kayıtlı ve diğer operatörlere ait uyduları işletmeye vermek ve bu alanlarda faaliyet göstermek üzere kurulmuştur.
Türksat Uydu Haberleşme ve Kablo TV İşletme A.Ş., 2 Temmuz 2004 tarih ve 5189 sayılı kanunun Ek 33. maddesi uyarınca kurulmuş 22 Temmuz 2004 tarihi itibarıyla da faaliyete geçmiştir.[3] Bu kanun gereğince uydu işletmeciliği Türk Telekom'dan alınıp Türksat Uydu Haberleşme ve Kablo TV İşletme A.Ş.'ye verilmiştir. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş., bir özel hukuk tüzel kişisi olmakla birlikte tamamı devlete ait bir şirkettir. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. devlet adına uydu işletmeciliği yapmaktadır. Uydunun kontrol ve denetim hakkı da Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş.'ye aittir.[2][4][Not 1]
Türkiye'nin ilk uydusu Türksat 1A, 24 Ocak 1994 tarihinde fırlatılmış ve kalkışından 12 dakika sonra infilak etmiştir. Türksat 1B uydusu da aynı yıl içinde gönderilmiştir. Şirketin üçüncü uydusu Türksat 1C, 1996 yılında hizmete alınmıştır. Türksat 2A (Eurasiasat 1) uydusu ise 10 Ocak 2001 tarihinde fırlatılmıştır. Türksat 1C ile aynı konumda görev yapmıştır.
Türksat 3A uydusu, 13 Haziran 2008 saat 01:05'te Türksat A.Ş. ile Fransız iletişim şirketi Thales Alenia Space arasında imzalanan sözleşmeye bağlı olarak Fransız Guyanası'ından fırlatılmıştır.
Türksat 4A uydusu, 14 Şubat 2014 saat 23.09'da Kazakistan'da bulunan Baykonur Uzay Üssü'nden Proton taşıyıcı roketiyle fırlatıldı. 4 Ay boyunca 50.0° Doğu boylamında test edildi. 9 Haziran 2014 tarihinde test yörüngesinden ayrılıp asıl görev yapacağı 42.0° Doğu boylamındaki yerine yerleşti. Haziran 2014 sonunda hizmet vermeye başladı.[5] 15 Temmuz 2014'te Türksat 2A'daki yayınları devralması planlanmaktaydı fakat Türksat A.Ş.'den yapılan açıklamada ramazan ayı nedeniyle yayıncı kuruluşlar ve izleyici talepleri nedeniyle aktarmaların ileri bir tarihe ertelendiği açıklandı.[6] Fakat Türksat A.Ş. tarafından 11 Eylül 2014 tarihinde yapılan açıklamada 17 Eylül 2014 tarihini 18 Eylül 2014'e bağlayan gece yarısı Türksat 2A'dan Türksat 4A'ya kanal geçişlerinin yapılacağını açıkladı ve de 17 Eylül 2014 tarihini 18 Eylül 2014'e bağlayan gece yarısı Türksat 2A'dan Türksat 4A'ya kanal geçişleri gerçekleşti.[7]
Uydu ismi ilk Türksat 1B olarak düşünülürken bu ismin Türksat 1A kazasından sonra sigorta aracılığyla yapılacak uyduya verilmesi sonrasında bu adı almıştır.
Türksat A.Ş.; 42.0° Doğu ve 50.0° Doğu yörüngesinde sahip olduğu Türksat 3A, Türksat 4A ve Türksat 4B haberleşme uydularını işletmektedir. Türksat A.Ş. ayrıca 31.0° Doğu yörüngesinde kiraladığı Eutelsat 31A uydusuyla faaliyetlerine devam etmektedir. Şu anda yapım aşamasında olan Türksat 5A ve Türksat 5B uydularının ise 42.0° Doğu yörüngesinde hizmet vermesi ve 2018 ve 2019 yıllarında uzaya gönderilmesi planlanmaktadır.[8]
Türksat 3A 13 Haziran 2008 tarihinde Fransız Guyanası'ndaki Guyana Uzay Merkezi'nden fırlatılmıştır. Türksat 3A uydusu 16 Temmuz 2008 tarihi itibarıyla faaliyetlerine başlamıştır. 42.0° Doğu yörüngesinde hizmet veren Türksat 3A haberleşme uydusu, Türkiye başta olmak üzere tüm Avrupa, Kuzey Afrika ile tüm Türk Cumhuriyetlerinin yanı sıra Çin sınırına kadar uzanan bir kapsama alanına sahiptir. Türksat 3A haberleşme uydusu Ku frekans bandında veri haberleşme hizmetleri de sunmaktadır. Türksat 3A haberleşme uydusu, coğrafi koşullar nedeniyle radyolink ve kablo iletişim altyapısı mevcut olmayan bölgelere VSAT terminalleri aracılığıyla internet, ses ve görüntü hizmetlerinin götürülmesi için kullanılabilmektedir.[4]
Türksat 4A ve Türksat 4B haberleşme uydularının tedariki için 7 Mart 2011 tarihinde Mitsubishi Electric firması ile sözleşme imzalanmıştır. Türksat 4A uydusu 14 Şubat 2014 tarihinde Kazakistan’ın Baykonur Uzay Üssü’nden Proton roketiyle uzaya gönderilmiştir. Türksat 4A BSS frekans bandında; Türkiye, Kuzey Afrika, Avrupa, Ortadoğu ve Asya’yı, FSS frekans bandında ise Sahra Altı Afrika bölgelerini kapsamaktadır. Türksat 4A uydusu üzerinde ayrıca Ka bandı da kullanılmaktadır. Türksat 4A uydusuyla daha önce hizmet verilemeyen Sahra Altı Afrika’ya da Türksat 4A aracılığıyla DTH, SNG, VSAT gibi hizmetlerin sunulması mümkün olmuştur. Türksat 4A'nın, 42.0° Doğu yörüngesinde 2016 yılı başında ömrünü tamamlaması beklenen Türksat 2A’nın yerini alması planlanmıştır. Bu yörüngedeki Türksat uyduları üzerinden yayın yapan televizyon 2014 yılı sonu itibarıyla 580’e ulaşmıştır.[4]
50.0° Doğu boylamında hizmet vermesi planlanan olan Türksat 4B uydusunun üretimi ve testleri 4 Haziran 2014 tarihi itibarıyla tamamlanmıştır. 16 Mayıs 2014’teki Proton roketi arızası sonrası durdurulan fırlatmalar, 28 Eylül 2014 tarihinde tekrar başlamıştır. Türksat 4B uydusunun 2015 yılı içerisinde uzaya fırlatılması planlanmaktadır. Türksat 4B uydusu; Türkiye, Afrika, Avrupa, Orta Doğu ve Güney Batı Asya’yı kapsama altına alacaktır. Türksat 4B uydusu üzerinden Ku frekans bandında televizyon yayıncılığına ilave olarak Ka frekans bandındaki spot kapsama alanları ile yüksek hızlı ve daha düşük maliyetlere sahip internet erişim hizmetleri sunulması planlanmaktadır. Türksat 4B uydusuyla birlikte 50.0° Doğu yörüngesinde ilk defa bir Türksat uydusu yer alacaktır.[4]
Türksat 5A uydusunun 31.0° Doğu yörüngesinde faaliyet göstermesi planlanmaktadır. Türksat 5A uydusunun temini için gerekli teknik hazırlık komisyonu oluşturulmuş, potansiyel uydu üreticileri belirlenerek, RFI (Request For Information) dokümanları gönderilmiştir. Şubat 2015 itibarıyla uydu üretici firmalarından gelen cevaplar değerlendirilmektedir. Türksat 5A ve 5B uyduları sözleşmesi 9 Kasım 2017 tarihinde imzalandı.[9] Uydu 8 Ocak 2021 Cuma günü Türkiye saati ile 05.15'te Cape Canaveral Üssü'nden başarıyla fırlatıldı.[10]
Yasal Yükümlülükler ve Faaliyet Alanları
Uydu Hizmetleri
Türksat A.Ş. 8 Ekim 2005 tarih ve 25960 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2005/9481 karar sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla;[11] ulusal uydu programı ve insan kaynağı yetiştirme konularında yetkilendirilmiştir. Buna göre; yurt içinde kurulan ve kurulacak uydu üretim tesislerinde, uyduların ve alt sistemlerinin üretilmesi, entegrasyonu, test edilmesi, uydu ve uzay teknolojilerinde ülke ihtiyaçlarını karşılamak üzere uzman iş gücünün yurt içinde ve yurt dışında yetiştirilmesi ve istihdamı, yeni pazarlara girilmesi, uydu pazarındaki etkinliğin artırılması ve uydu alanında Dünya’daki gelişmelerden uzak kalınmaması amacıyla yeni şirket kurulması veya kurulu bulunan şirketlere ortak olunması veya satın alınması hususlarında Türksat A.Ş. yetkilendirilmiştir.[2][4]
Kablo TV
21 Nisan 2005 tarih ve 5335 sayılı Kanun Geçici 10. maddesi[12] uyarınca, kablo altyapısı ve bu altyapı üzerinden yürütülen hizmetler Türk Telekom'dan Türksat A.Ş.’ye devredilmiştir. Böylece, Türksat A.Ş. uydu operatörlüğünün yanı sıra, kablo operatörlüğü görevini de üstlenmiştir.[2][4]
Türksat A.Ş. Analog Kablo TV adı altında 30 civarında televizyon kanalı ile analog yayın yapmaktadır.
Kablo TV adı altında aynı altyapı üzerinden 150'nin üzerinde televizyon kanalıyla dijital ve HDTV yayınları, pay TV yayınları ve interaktif hizmetler vermektedir.
Bilişim
Türkiye'de e-devlet hizmetlerinin kurulması, yaygınlaştırılması ve vatandaşa sunulan hizmetlerde hizmet erişimi ve kalitesinin artırılması amacı ile 24 Mart 2006 tarihli ve 2006/10316 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'yla[13] kamu hizmetlerinin ortak platformda, tek kapıdan sunumu ve vatandaşın devlet hizmetlerine elektronik ortamdan güvenli ve hızlı bir şekilde erişimini sağlamak amacıyla hazırlanan e-Devlet Kapısı’nın kurulması, işletilmesi ve yönetilmesi görevi Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı koordinasyonu ile Türksat A.Ş.’ye verilmiştir. Bu çalışmaları desteklemek amacı ile 10 Ağustos 2006 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 26255 sayılı Başbakanlık Genelgesi[14] gereği proje kapsamında, kamu hizmetlerinin elektronik ortamda, ortak bir platformda ve vatandaş odaklı sunumu için, iş süreçlerinin gözden geçirilmesi, içerik yönetimi, entegrasyon ile ilgili standartlar ve gerekli hukuki düzenlemeler konusundaki çalışmaların, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının etkin katılımıyla Türksat A.Ş. tarafından yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca 10 Kasım 2008 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun[15] 67-(1) maddesinde “Ek 33. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “işletmek ve ticari faaliyette bulunmak” ibaresinden önce gelmek üzere, “kamu hizmetlerinin elektronik ortamda verilebilmesini sağlayan e-Devlet Kapısı hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojileri alanında her türlü faaliyette bulunmak” ibaresi eklenmiştir.[2]
28.07.2006 tarihli ve 2006/38 sayılı, Yüksek Planlama Kurulu Kararıyla onaylanan Bilgi Toplumu Stratejisi Belgesi’nin, Madde 4. Stratejinin Uygulanması alt başlığında, Türksat A.Ş.’nin; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın uhdesinde bulunan tek noktadan hizmet sunumuna ilişkin teknik altyapının kurulması ve işletilmesi ile ortak hizmet sunum platformları geliştirilmesi uygulamalarını yürüteceği ifade edilmiştir.[16]
Bununla birlikte, hayata geçirilecek faaliyet ve projeleri içeren Bilgi Toplumu Stratejisi’nin eki olan Eylem Planı’nda[17] Türksat A.Ş.’ye eylem sorumlusu olarak;
• Kamu İnternet Siteleri Standardizasyonu ve Barındırma Hizmeti, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:27)
• Vatandaş Odaklı Hizmet Sunumu Uygulamaları, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:28)
• Kamu Güvenliği Ağı, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:70)
• e-Devlet Kapısı Hizmetlerinin Yaygınlaştırılması, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:71)
• Ortak Çağrı Merkezi, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:72)
• Bilgi Sistemleri Olağanüstü Durum Yönetim Merkezi (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:76)
gibi projelerin hayata geçirilmesi görevi verilmiştir.
Aynı strateji bünyesinde;
• Çevrimiçi Şirket İşlemleri, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:16)
• Hizmet Dönüşümü Fizibilite Çalışması, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:30)
• İletişim ve Kanal Yönetimi Yetkinliği, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:31)
• Teletıp Sistemleri, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:35)
• e-Noter Hizmetleri, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:54)
• Birlikte Çalışabilirlik Standartları ve Veri Paylaşım Altyapısı, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:78)
• Proje ve Yetkinlik Envanteri, (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:85)
• Toplulaştırılmış Kamu Genişbant Alımı (Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı Madde:107)
gibi projelerin hayata geçirilmesinde de ilgili kurum olarak görevlendirilmiştir.[4]
Ülkemizdeki bazı kurumlarla anlaşarak (Bakanlıklar, kamu kuruluşları) bu kurumların teşkilatları arasında daha hızlı ve kesintisiz haberleşmeyi sağlamaktadır.
Türksat A.Ş., uyduları aracılığı ile hızlı ve kesintisiz hizmet sunmayı garanti etmektedir. Bu hizmet kamu kuruluşları, bankalar, oteller, sağlık kuruluşları vb. kurumlarca kullanılabilmektedir.
Acil Durum Haberleşmesi
Acil durum haberleşmesi deprem, yangın, seferberlik, savaş vb. olaylarlarda genel olarak kullanılan iletişim sistemlerinde kesinti olduğu zamanlarda uydu aracılığı ile iletişim yapılmasında kullanılmaktadır.
Mobil Uplink/Downlink hizmetleri
Türksat A.Ş., Mobil Uydu Yer İstasyonları araçları ile herhangi bir yerden canlı maç yayınları, uluslararası haber geçişleri gibi hizmetler vermektedir.
Sabit uplink/downlink hizmetleri
Yerel ve uluslararası televizyon ve radyo yayınlarını Statistical Multiplexing adında bir sistem ile paketlenerek Türksat A.Ş. Uplinkleri'nden uyduya iletilmektedir.
Teleport hizmetleri
Uplink istasyonları aracılığı ile diğer uydular üzerinden yayınlar alınarak başka uydulara aktarılması hizmetlerini sunmaktadır.
TürksatGlobe®
TürksatGlobe®, Türksat A.Ş. bünyesinde coğrafi bilgi teknolojileri (uzaktan algılama, görüntü işleme, coğrafi bilgi sistemleri, coğrafi programlama, global konumlama) konularında sunulan ürünler ve hizmetlerin markasıdır.
TürksatGlobe® faaliyetleri, Türksat A.Ş. bünyesinde 2008 yılında kurulmuş olan Coğrafi Bilgi Teknolojileri Müdürlüğü bünyesinde yürütülmektedir. Söz konusu ürün ve hizmetler, tarım, madencilik, ormancılık, ulaşım, enerji, orman yangınlarının boyutlarının belirlenmesinde, maden aramalarında, sel ve deprem gibi doğal afetlerdeki hasar tespitinde, şehir imar planlarının hazırlanmasında ve kaçak yapılanmaların takibine yönelik olarak, başta kamu kurumları olmak üzere isteyen tüm özel ve tüzel kişilerin kullanımına sunulmaktadır.[18]
Kablo İnternet
Kablonet adı altında Kablo TV ve Türksat FTTH altyapısı üzerinden 1000 Mbps hızlara kadar genişbant internet hizmetleri vermektedir.
Kanal Güncelleme Sistemi
Aralık 2013'te hizmete alınmış Türksat Kanal Güncelleme Sistemi (TKGS), ücretli platformlarda olduğu gibi sıralı kanal listesi ve otomatik kanal listesi hizmetidir. TKGS özelliği Türksat 3A ve Türksat 4A uyduları üzerinden çalışmaktadır.
^EK 33. Madde 1. paragraf: Ulusal egemenlik kapsamındaki uydu yörünge pozisyonlarının hakları, yönetimi ve işletme yetkisine sahip olmak ve bununla ilgili yükümlülükleri yerine getirmek, adına kayıtlı ve diğer operatörlere ait uyduları işletmeye vermek ya da verilmesini sağlamak, bu uyduları işletmek, ulusal ve yabancı operatörlere ait uydular üzerinden haberleşme ve iletim alt yapısını kurmak, işletmek ve ticarî faaliyette bulunmak üzere, bu Kanun ile kuruluş ve tescile ilişkin hükümleri hariç olmak üzere 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve özel hukuk hükümlerine tâbi, Türksat Uydu Haberleşme ve İşletme Anonim Şirketi (Türksat A.Ş.) unvanı altında bir anonim şirket kurulmuştur.EK 33. Madde 3. paragraf: Türksat A.Ş.'nin hisselerinin tamamı Hazine Müsteşarlığına aittir. Ancak, Hazine Müsteşarlığının mülkiyet hakkı ile kâr payı hakkına halel gelmemek ve kamunun pay sahipliğinden kaynaklanan bütün malî hakları Hazine Müsteşarlığında kalmak kaydıyla, Hazine Müsteşarlığının Türksat A.Ş.'deki pay sahipliğine dayanan oy, yönetim, temsil, denetim gibi hak ve yetkileri Ulaştırma Bakanlığı tarafından kullanılır.[2]
^abcdef"5189". TBMM. 16 Haziran 2004. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2015.Kaynak hatası:Geçersiz <ref> etiketi: "Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
^abcdefg"Faaliyet Raporu"(PDF). Türksat A.Ş. 2014. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 29 Eylül 2015.Kaynak hatası:Geçersiz <ref> etiketi: "Faaliyet Raporu" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
