Türkiye'ye tenis, ilk kez 1900 yılında Türkiye'de bulunan İngiliz elçilik çalışanları aracılığıyla geldi.[1]İstanbul'da bulunan İngilizler, adına Challenge Kupası verdikleri ve bu kupayı üst üste üç yıl kazananın alacağı bir turnuva düzenlediler.[2] İlk tenis kortu ise 12 Ağustos 1910 tarihinde Moda'da açıldı.[3]Türkiye'de tenis organizasyonları Türkiye Tenis Federasyonu tarafından yürütülmekte olup, uluslararası organizasyonlarda ise Uluslararası Tenis Federasyonu hükümlerine tabidir.[4]
Tarihçe
1900-1923 Dönemi
1887 yılında tenisi anlatan ABD kongre kütüphanesine ait resim
1900 yılında İstanbul'da İngilizler tarafından oynanmaya başlayan tenis, 1905 yılında İzmir'in ilçeleri olan Bornova ve Karşıyaka semtlerinde de yine İngilizler tarafından oynanmaya başlandı.[5] İngiliz diplomatları tarafından Tarabya’da düzenlenen Challenge Kupası turnuvasında karşılaşmanın çift erkekler kupasını K.WHittall-F.Whitenhouse kazandı. Bu durum aynı zamanda Türkiye'de düzenlenen ilk tenis turnuvası oldu. İstanbul'da 12 Ağustos 1910 tarihinde ise İstanbul'da Küçük Moda'da ilk tenis kortu açıldı.[3] Türkiye'deki ilk tenis kulübü ise WHittall, Whitenhouse, Sleger, Simonde, Binns, Basil ve Weiss tarafından Küçük Moda'da kurulan Moda Tennis Club-Moda Tenis Kulübü oldu.Daha sonra aynı yıllarda Osmanbey'de Ohanesyan, Abramoviç, Hotohinson ve Ananya bir tenis kulübü kurdular. Sıraselviler'de ise Jovarsky ile Majak’ın kurmuş olduğu kulüp ile bu gelişim devam etti.[6]
1923-1953 Dönemi
11 Ağustos 1924 tarihli Spor Alemi dergisinde Fenerbahçe'nin Challenge Cup şampiyonu tenisçisi Suat (Subay) Bey.
1915 yılında Fenerbahçe kulübünde tenis şubesi kurulmasıyla Türkler ilk defa tenis sporunu oynamaya başladı.[5] İlk Türk tenis hareketini Fuat Hüsnü Kayacan başlattı.[7] İlk tenis oynayan kişiler ise Galip Kulaksızoğlu, Zeki Rıza, İsmet Uluğ, Tevfik Taşçı, İbrahim Cimcöz, Mehmet Reşat Pekelman, Muhsin Yeğen ve Ekrem Rüştü oldu.[2] Bu tarihten sonra tenis, Amerikan Kolejlerinde de oynanmaya başlandı.[8] 1923 yılında ise 1953 yılında Türkiye Tenis Federasyonu olacak kuruluşun temeli atıldı.[9]Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı bünyesinde bulunan Sportif Oyunlar Federasyonu çatısında faaliyetlerine başlayan kuruluşun başkanlığına Server Bey getirildi. Fenerbahçe'nin toprak kortundan uluslararası alanlara çıkan Suat Subay, Şirinyan ve Sedat Erkoğlu, Türk tenisinin ilk büyük isimleri oldular.1924 yılında Suat Subay, bir İngiliz Subayı ile birlikte çifte şampiyon olarak Challenge Kupasına adını yazdırdı.Milliyet ve Tarabya Kupaları düzenlendi.[10] İlk Türkiye Tenis Turnuvası'nı 1926'da tek erkeklerde Suat Subay, Sedat Erkoğlu kazandılar. Diğer taraftan Vecihe Taşçı, Adriel Sadak, Mediha Baydar ve Hidayet Karacan gibi kadın tenisçiler ise önemli başarılar elde ettiler. Tenis'in Ankara'ya gelmesi ise Süreyya Genca ve arkadaşlarının 1929’da Kavaklıdere Spor Kulübü'nü kurmasıyla gerçekleşti.[2]
1930 yılında düzenlenen Balkan Şampiyonası ile Türk tenisçiler uluslararası alanda ilk kez mücadele etti. Bu turnuvada çiftlerde Sedat Erkoğlu-Vahram Şirinyan Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya karşısında galip gelerek birinci oldular. Tenis Federasyonu, Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı'nın 1936 ve yerine kurulan Türk Spor Kurumunun 1938'de kaldırılmasıyla bağımsız kaldı ve başkanlığına 1939 yılında Kerim Bükey getirildi.[8]
1942'de " Tenis, Eskrim, Dağcılık " (TED Spor Kulübü) kulübünün kurulmasıyla teniste yeni atılımlar gerçekleşti. Bu kulübün kurucuları arasında Muhterem Sökmen, Avni Şaşa, Cihat Tegin, Mecdi Serdengeçti, Rıza Arseven, Memduh Moran yer aldı.[11] 1946'da İstanbul Tenis Turnuvası düzenlendi. 1948 yılında ise Türk millî takımı, uluslararası bir turnuva olan Davis Kupası'na ilk kez katıldı. Türkiye'de oynanan karşılaşmada Yugoslavya'ya 5-0 mağlup oldu.[5]
1953-2004 Dönemi
1953 yılında Tenis Federasyonu yeni bir yapılanmaya gitti ve Türkiye Tenis Federasyonu olarak bağımsız bir yapıya kavuştu.[4] Türkiye'de Tenis eğitimi ise 1950'lerden sonra Avusturya, Rusya ve Amerikan Eğitim ve Kültür Merkezi'nin 15'er günlük kursları çerçevesinde gerçekleşti. 1951-1965 yıllarında aralıksız 14 yıl Türkiye Şampiyonu olan Nazmi Bari, kırılması güç bir rekor elde etti.[12] Nazmi Bari, 1951 Beyrut Turnuvasında tek erkeklerde ikinci; 1952 Beyrut Turnuvasında birinci; 1954 Selanik Turnuvasında birinci; 1957 İsrail Turnuvasında ikinci; aynı yıl Üsküp Turnuvasında ikinci olarak uluslararası alanda Türkiye'yi temsil etti.[9]
Türkiye, 1959 yılından itibaren Davis Kupası'na düzenli olarak katıldı. 1959 yılında Wimbledon'a, 1963 yılında ise Amerika Açık turnuvalarına katılan Nazmi Bari, Türkiye'nin ilk Grand Slam oyuncusu oldu.[13]
Millî takımlar düzeyinde, 1973 yılına kadar Davis Kupası'nda birinci turu geçemeyen Türkiye, 1974 yılında ilk galibiyetini aldı. Lübnan'ı 3-2 yenen millî takım ilk defa birinci turu geçti ancak ikinci turda elendi. Aynı yıl düzenlenen Balkan Şampiyonasında ise dördüncü oldu. 1980 yılında İzmir'de yapılan İslam Oyunları'nda tek kadınlarda Tevfika Celaloğlu, çift kadınlarda Tevfika Celaloğlu- Emel Erdem çifti ve karışıkta Tevfika Celaloğlu ile Kemal Ambar çiftinin şampiyonlukları Türk tenisinin en önemli başarıları arasında yer aldı.
1989 yılında Romanya'da düzenlenen Balkan Şampiyonasında kadınlar çiftlerde Duygu Akşit-Gülber Gültekin üçüncü oldular. 1990 Türkiye tenis şampiyonları tek erkeklerde Alaaddin Karagöz, tek kadınlarda Duygu Akşit, çift erkeklerde Mert Ertunga-Alaaddin Karagöz, çift kadınlarda Duygu Akşit-Yasemin Kaya şampiyon oldular.[14]
2004-Günümüz
Marsel İlhan 2010 Avustralya Açık Turnuvasında
Türkiye Tenis Federasyonu 2004 yılında özerk oldu.[4] Federasyonun bünyesinde düzenlenen Türkiye Deplasmanlı Tenis Ligi karşılaşmaları, iki kademede oynanmaktadır. İlk kademede gruplarında ilk iki sırada yer alan kulüpler, playoff'ta şampiyonluk için mücadele ederler. Erkekler birinci liginde 8 takım iki grup (A grubu, B grubu) halinde karşılaşırlar. Erkekler liginde takımlarda beşer, kadınlarda ise dörder tenisçi bulunur. Erkeklerde 5 tek, 2 çift; kadınlarda 4 tek, 1 çift maçları oynanır. Her takımın birer yabancı tenisçi oynatma hakkı vardır.[5]
2004 yılında İpek Şenoğlu dünya klasmanında kazandığı puanlar sayesinde Grand Slam'lere kendi uluslararası puanıyla katılabilen ilk Türk tenisçi olmuştur. Tüm Grand Slam'lerde oynama başarısı göstermiştir.[15] Bunun yanı sıra WTA düzeyinde final oynayan ilk Türk tenisçidir.[16]
2007 yılında Özbek asıllı Türk tenisçi Marsel İlhan, Nazmi Bari'den sonra bir Grand Slam turnuvasında ana tabloya girmeye hak kazanan ikinci tenisçi oldu.[17] 2010 yılında Marsel İlhan, erkekler dünya sıralamasında 96. sıraya yükseldi. Böylece erkekler dünya sıralamasında ilk yüze giren ilk Türk tenisçi oldu.[18]
Türk tenis tarihinin en önemli isimlerinden olan Nazmi Bari'nin 2008 yılında ölümünün ardından anısını yaşatmak için Nazmi Bari Kupası düzenlenmeye başladı. Bu turnuva Uluslararası Tenis Federasyonu tarafından her yıl farklı ülkede olmak üzere organize edilmeye devam etmektedir.[19]
2004 yılında İpek Şenoğlu ile başlayan Grand Slam turnuvalarına katılım başarısı Marsel İlhan ile devam etmiş olup, bu sporcuları Melis Sezer, Başak Eraydın ve Çağla Büyükakçay izlemiştir.
İpek Soylu, Uluslararası Tenis Federasyonu (ITF) tarafından düzenlenen küçükler Grande 1 serisinde şampiyon olarak bu turnuvada şampiyonluk kazanan ilk Türk tenisçi oldu.[20]
Turnuvalar
Türkiye'de ulusal düzeyde yapılan ilk Tenis Turnuvası 1926 yılında gerçekleşti. Bu tarihten itibaren her yıl düzenli olarak Federasyon bünyesinde, gerek yaş grupları farklı olmak kaydıyla Türkiye Şampiyonaları, gerekse ülke çapında yapılan özel turnuvalarla ulusal düzeyde turnuvalar yapılmaktadır.[21]
Ulusal Düzeyde Düzenlenen Tenis Turnuvaları
Listede gösterilen Türkiye şampiyonaları Büyükler, 18 yaş, 16 yaş, 14 yaş, 12 yaş ve 10 yaş master kategorilerinde yapılmaktadır.
