Sencer Divitçioğlu (d. 14 Şubat 1927, İstanbul - ö. 8 Eylül 2014, İstanbul), Türk akademisyen[1] ve İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi.
İktisat ve tarih alanında yaptığı çalışmalar ve Asya tipi üretim tarzına dair analizleriyle tanınmaktadır.
Yaşamı
Sencer Divitçioğlu, 14 Şubat 1927'de İstanbul’da doğdu. 1950 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'ni bitirdi. Doktora eğitimini Paris Üniversitesi İktisadi Bilimler Fakültesi’nde tamamladı. 1957'de Türkiye'ye dönerek İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak çalıştı. 1959 yılında "Marx’ta İktisadi Büyüme" adlı tezi ile doçent olmaya hak kazandı. 27 Mayıs 1960'tan sonra Turizm Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığına getirildi. Yine bu dönemde Devlet Planlama Teşkilatı'nın kuruluşunda bulundu.[2]
1962-1963 döneminde İngiltere'de Cambridge Üniversitesi'nde davetli profesör olarak çalıştı. 1967'de Kemal Tahir'in önerisiyle başlayarak tamamladığı Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu adlı çalışması Fransızca, Yunanca dahil birçok dile çevrildi. Bu çalışması çok dikkat çekti. Dönemin iç siyasi tartışmalarda önemli bir argüman oluşturdu. 1968-1969'da tekrar Paris'te bir yıl süreyle, 1973'te Cambridge'de ikinci kez üç ay süreyle çalıştı. 1975'te Boğaziçi Üniversitesi'nde doktora dersleri verdi.[2]
1976 yılında profesörlüğe yükseldi. 1983 yılında Paris Üniversitesi'nde konuk profesör olarak dersler verdi. Çeşitli iktisat kuramlarını matematiksel bir dille ele alan teorik çalışmaların ardından tarihle uğraşmaya başladı.[3]
1956-82 yılları arasında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde ve 1975’ten itibaren de Boğaziçi Üniversitesi’nde çeşitli doktora dersleri ve teorik iktisat dersleri verdi. 12 Eylül Darbesi sonrası oluşan baskı ortamı sonucu 1402'likler olarak bilinen olay neticesinde görevine son verildi. Bunun üzerine yurtdışında davetli profesör olarak çalıştı (1982-84).[4]
Çalışmaları
Divitçioğlu'nun iktisat teorisi, marksist teori ve Antropolojik tarih (özellikle Türk tarihi) olmak üzere üç ana konuda çalışmaları bulunmaktadır.
Asya tipi üretim tarzı
Sencer Divitçioğlu, Karl Marx tarafından 1850'li yılların başında ortaya atılan Asya tipi üretim tarzı konusunu ayrıntılı bir şekilde incelemiştir. Divitçioğlu'na göre toplumsal üretim ve bunun yeniden üretimi (üretim biçimi) dünyadaki bütün topluluklar için farklı iki ana yoldan gelişmiştir. Bu yollardan bir tanesi klasik yoldur ve Avrupa’ya ve Japonya’ya özgü bir yapısı vardır. Bu yapıya göre Avrupa’da toprak beyleri kendi denetimi altındaki bölgede toprağın sahibi olmaları nedeniyle bulundukları bölgede kralın yetkilerini paylaşır ve kendi kendilerini yönetirlerdi, feodalizm olarak adlandırılan bu üretim yapısı kapitalizmin klasik gelişme yoludur ve kapitalist üretim süreci bu yapı içerisinde meydana gelmiştir. Ancak Divitçioğlu toplumsal gelişim aşamasının özellikle Asya toplumlarında bu yoldan farlı bir seyir izlediğini belirtmiştir. Ona göre Hindistan, Çin, Osmanlı İmparatorluğu gibi Asya toplumlarında, Avrupa'dakinin aksine merkezi otorite, gücünü muhafaza etmek ve yetkilerini paylaşmamak için ülke topraklarını belirli bir bireye ya da aileye mülk olarak devretmez ancak onun belirli şartlar altında ve kendisine bağlı kalacağına inanması suretiyle kullanma hakkını devrederdi, kullanma hakkına sahip olan kişi bu hakkını miras yoluyla da çocuklarına devredemezdi. Böylece merkezi otorite, kullanma hakkını devreden anlaşmayı feshedip bu hakkı bir başka kişiye verebilirdi. Bu nedenle doğu toplumlarında toprak, bireyin değil, devletin mülkiyetindeydi. Bu durum devletin doğu toplumlarında Batı toplumlarına göre farklı algılanmasına neden olmuştur, Doğu toplumlarında devlet “tanrısal bir güce” sahiptir ve asla sarsılmaz bir yapısı vardır.[4]
Sencer Divitçioğlu’na göre Osmanlı toplumu sınıflı bir toplum olmasına karşın, bu toplumda sömürgecilik yoktur. Toprakların mülkiyeti devlete ait olduğu için köylerde yaratılan artık-ürün de devlete aittir. Devletin el koyduğu bu artık ürünün bir kısmı kamu işlerine ve hizmetine harcanmıştır.
Ölümü
Üniversiteden emekli olan Divitçioğlu, 8 Eylül 2014'te 87 yaşında öldü.[5] Cenazesi İstanbul'daki Kilyos Mezarlığı'na defnedildi.
Eserleri
- Mikroiktisat (1962)
- Asya Tipi Üretim Tarzı ve Az-Gelişmiş Ülkeler (1966)
- Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu/Marksist Üretim Tarzı Kavramı (1967; 2003)
- Das Kapital Üstüne Çeşitlemeler (1969)
- Değer, Üretim ve Bölüşüm (1982).
- Kök Türkler (1987)
- Geçivermiş Gelecek (1991)
- Nasıl Bir Tarih? (1992)
- Oğuz’dan Selçuklu’ya (1994)
- Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu (1996)
- Ortaçağ Türk Toplumları Hakkında (2001)
- Orta - Asya Türk İmparatorluğu VI. - VIII. Yüzyıllar (2005)
- Orta-Asya Türk Tarihi Üzerine Altı Çalışma (2006)
- Meta Tarih - Ege Beylikleri: Meta History - Egean Beyliks (2008)
Kaynakça
- ^ Sencer Divitçioğlu hayatını kaybetti 15 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 9 Eylül 2014, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
- ^ a b İÜ İktisat Fakültesi’nin Öğretim Üyelerinden Prof. Dr. Sencer Divitçioğlu Vefat Etti, İstanbul Üniversitesi, 9 Eylül 2014, Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
- ^ Prof. Sencer Divitçioğlu hayatını kaybetti 22 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cumhuriyet, 9 Eylül 2014, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
- ^ a b Güngör, T. "Asya Tipi Üretim Tarzı" Araştırmacısı Divitçioğlu Öldü[ölü/kırık bağlantı], 10 Eylül 2014, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
- ^ Vefat – Prof. Dr. Sencer Divitçioğlu hocamız hakkın rahmetine kavuşmuştur 28 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 9 Eylül 2014, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016
Dış bağlantılar
