Sabahattin Eyüboğlu

Sabahattin Eyüboğlu
Doğum	1909 Trabzon, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	13 Ocak 1973 (64 yaşında) İstanbul, Türkiye
Meslek	Yazar, çevirmen
Önemli ödülleri	Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü (1959)
Akrabalar	Bedri Rahmi Eyüboğlu Mualla Eyüboğlu

Sabahattin Eyüboğlu (1909, Akçaabat, Trabzon – 13 Ocak 1973, İstanbul), Türk yazar, çevirmen ve akademisyendir.

Yaşamı

1909 yılında Akçaabat'ta doğmuştur. İlköğrenimini Kütahya'da, ortaöğrenimini Trabzon'da tamamlamış, yüksek öğrenimini Atatürk'ün talimatıyla Avrupa'ya eğitime gönderilecek gençler arasında sınava girerek, Dijon, Lyon ve Paris üniversitelerinde, filoloji, edebiyat ve estetik alanlarında yapmıştır. İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünde doçent olarak akademik kariyerine başlamıştır (1933 - 1939). Ankara'da eğitim müfettişliği ve Talim Terbiye Kurulu üyeliği yapmış, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'nde kültür tarihi dersleri vermiş (1943 - 1947), bu arada Hasan Âli Yücel tarafından kurulan Tercüme Bürosu'nda çalışmıştır (1939 - 1947). 1947 - 1948 yıllarında ikinci kez Fransa'ya gitmiş, dönüşünde yine İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde karşılaştırmalı Türk - Fransız edebiyatı (1950 - 1960), Teknik Üniversite ve Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu'nda sanat tarihi (1951 - 1958) dersleri okutmuştur. 27 Mayıs 1960 müdahalesinden sonra 147'ler içinde yer almış, görevlerinin iadesinden sonra Teknik Üniversite'deki öğretim üyeliğine devam etmiştir.

Eyüboğlu 1930'lardan itibaren yazmaya başlamış, Hâkimiyet-i Milliye ve Tan gibi gazetelerde, Kültür Haftası, İnsan, Varlık gibi dergilerde yazıları yayınlanmıştır. Orhan Veli Kanık, Nurullah Ataç, Melih Cevdet Anday ile birlikte Tercüme dergisini çıkardı. Kendi denemeleri ve ünlü Montaigne ve Ömer Hayyam çevirilerinin yanı sıra Vedat Günyol ile birlikte Jean-Paul Sartre ve daha birçok ünlü yazardan çeviriler yaptılar.

Yeni Ufuklar dergisinde yazdı. Vedat Günyol’la Babeuf’tan çevirdikleri Devrim Yazıları toplatıldı(1965). Sabahattin Eyüboğlu, 12 Mart Darbesi sonrasında "gizli komünist örgütü kurmak" iddiasıyla Vedat Günyol ve Azra Erhat ile birlikte tutuklanmış, davada beraat etmiştir.

Yazarın Merkezefendi Mezarlığı'nda bulunan kabri

Eserleri

Sabahattin Eyüboğlu çok geniş bir konular alanı üzerinde yazılar yazmış, günümüzde de referans kabul edilen çeviriler gerçekleştirmiş, bu arada kısa metrajlı filmler de yapmıştır. Yazıları dört döneme ayrılır:

1. - 1933'ten 1939 sonuna dek uzanan İstanbul dönemi yazıları,
2. - 1940 - 1947 Ankara dönemi yazıları,
3. - 1947 - 1952 Paris mektupları,
4. - 1957 - 1973 dönemi yazı ve çevirileri.

Telif eserleri

• "Avrupa Resminde Gerçek Duygusu". (M. Ş. İpşiroğlu ile). İ.Ü. Ed. Fak. Yayınları 1953.
• "Fatih Albümüne Bir Bakış". (M. Ş. İpşiroğlu ile). İ. Ü. E.F. 1955.
• "Sur l'Album du Conquérant". (Üstteki eserin Fransızcasıdır). 1955.
• "Saklı Kilise". (M. Ş. İpşiroğlu ile- Türkçe-Fransızca) İ. Ü. E. F. 1957.
• "Turquie: Miniatures Anciennes". (M.Ş. İpşiroğlu ile). UNESCO Yayınları, 1961.
• "Şiirle Fransızca". Çan Yayınları, 1964.
• "Mavi ve Kara ". Çan Yayınları, 1967.
• "Yunus Emre'ye Selam". Çan Yayınları, 1966.
• "Yunus Emre". Cem Yayınevi; 1971,1972
• "Paris Mektupları". Varlık, 1947-1948 (seri yazılar).
• "Şiirin Yapısı". Yeni Ufuklar, 1957 (seri yazılar),
• "L'Architecture Religieuse Turque. La Revue des Voyages.
• "Gökyüzü Mavi Kaldı", (Yaşar Kemal ile), Yapı Kredi Yayınları, 1978.

Deneme - inceleme

• Avrupa resminde gerçeklik duygusu (1952),
• Fatih albümüne bakış (1952),
• Mavi ve kara (1961),
• Yunus Emre'ye selam (1966),
• Yunus Emre (1971),
• Sanat üzerine denemeler (1974),
• Pir Sultan Abdal (1977),
• Köy Enstitüleri üzerine (1979),
• Kırkpınar [Düzenleme] (1977)

Tercümeleri

• Curtius'dan, Fransa üzerine deneme (1953),
• Eflatun'dan, Devlet (1959),
• Şiir çevirileri (1976), vb.
• Julius Caesar (1966) - (THE TRAGEDY OF JULIUS CAESAR-William Shakespeare)
• Hamlet (1965) - (THE TRAGEDY OF HAMLET, PRINCE OF DENMARK-William Shakespeare)
• Troilos ile Kressida (1956) - (TROILUS AND CRESSIDA-William Shakespeare)
• Atinalı Timon (1965) - (THE LIFE OF TIMON OF ATHENS-William Shakespeare)
• Macbeth (1962) - (THE TRAGEDY OF MACBETH-William Shakespeare)
• Antonius ve Kleopatra (1967) - (THE TRAGEDY OF ANTONY AND CLEOPATRA-William Shakespeare)
• La vie de Gargantua et de Pantagruel'-'The Life of Gargantua and of Pantagruel '-'Gargantua'(Azra Erhat ve Vedat Günyol ile) 1974.Gargantua'nın yazarı François Rabelais(1494?-1553) ayrıca (Maitre Alcofribas Nasier-François Rabelais'nin takma adı)
• Şamdancı (1962) - (LE CHANDELİER - Alfred de Musset)
• Denemeler (1947) - (ESSAIS - Michel de Montaigne)
• Zincire Vurulmuş Prometheus (1967, Azra Erhat ile.) - (Προμηθεὺς Δεσμώτης - Eshilos)
• Moby-Dick / Beyaz Balina (1962, Mîna Urgan ile.) - ( MOBY-DİCK; or, THE WHALE - Herman Melville)
• Cimri (1961) - (L'AVARE - Molière)
• Oblomov (1945) - (Обломов - İvan Gonçarov)
• "Lykurgos'un hayatı (1967 vedat günyol ile) - plutarkhos

Belgesel film

Sabahattin Eyüboğlu 11 tane belgesel filme imza atmıştır.^[1] Bunlar:

(1)İstanbul Üniversitesi Film Merkezi'nde yapılanlar. Bunlar 1957 ile 1972 yılları arasında Mazhar Şevket İpşiroğlu ve Aziz Albek ile birlikte yapılmışlardır.

• "Hitit Güneşi" (1957) Berlin Film Festivali'nde gümüş madalya kazandı
• "Siyah Kalem" (1957)
• "Karanlıkta Renkler" (1957)
• "Anadolu'da Roma Mozaikleri",
• "Nemrut Dağı Tanrıları" (1957)
• "Ana Tanrıça"
• "Anadolu Yolları",
• "Eski Antalya'nın Suları",
• "Surname" (1959)
• "Karagöz'ün Dünyası", (Madrid'de Gümüş Kuğu Ödülünü aldı)

(2)Eczacıbaşı Kültür Filmlerinden - Şakir Eczacıbaşı ile birlikte yapılmışlardır.

• "Yaşamak İçin".

Yazı yazdığı dergiler

• İnsan
• Tercüme Mecmuası
• Yaprak
• Varlık
• Yeni Ufuklar
• Ülkü
• Forum

Yazı yazdığı gazeteler

• Tan
• Cumhuriyet
• Ulus.

Ödülleri

Sabahattin Eyüboğlu, Eflatun'un Devlet çevirisi ile Türk Dili Kurumu çeviri ödülünü (1959), "Mavi ve Kara" adlı deneme kitabı ile de Nurullah Ataç Armağanı'nı kazanmıştır (1960).

Kaynakça

1. Milliyet Sanat, Dergisi (26 Ocak 1973). "S.Eyüboğlu 11 Telif, 59 Çeviri Eser, 11 Belgesel Film Bıraktı". Milliyet Sanat. Cilt Sayı 17. ss. Sayfa 4. 

Konuyla ilgili yayınlar

Akagündüz, Ümüt; Akagündüz, Seval Yinilmez. "c. 17, no. 68 (2011/4): 187-206". Çok Yönlü Bir Fikir Adamının Geçmişe Bakışı: Sabahattin Eyuboğlu ve Tarih. Folklor-Edebiyat. 

Berna Akyüz Sizgen, “Sabahattin Eyuboğlu’nun Denemelerine Genel Bir Bakış”, Turkish Studies, c.8, s.9, (2013): 495-507.

Berrin Avcı, “Bir Düşün ve Sanat Adamı Olarak Sabahattin Eyuboğlu'nun Belgesel Filmlerinin İncelenmesi”, (Anadolu Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,1996).

Emel Koşar, “Mavi Anadoluculuk ve Sabahattin Eyüboğlu’na Eleştirel Bakışlar”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, s.17, (2018):79-86.

Fikret Kılıç, “Sabahattin Eyuboğlu’nun Halk Kültürü ve Sanat Eserlerine Yaklaşımı”, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, s.12, (2005): 254-268.

Fikret Kılıç, “Sabahattin Eyuboğlu’nun Modern Türk Şiiri Üzerine Bazı Dikkatleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s.22, (2003): 1-8.

Hasan Öztürk, “Sabahattin Eyüboğlu'nun Düşünce ve Kültür Konularındaki Yaklaşımları” (Ankara Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2016).

Hatem Türk, Bir Mavi Yolcu Sabahattin Eyuboğlu, İstanbul: Serander Yayınları, 2017.

Melih Cevdet Anday, “Bir Düşünür”,Yeni Ufuklar, c.20, s.242, (1973): 89.

N. Figen Savaş, “Sabahattin Eyüboğlu'nun Sanat ve Sanat Tarihine Bakışının Yazıları Üzerinden Değerlendirilmesi”, (İstanbul Teknik Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2012)

Samih Rifat, “Mavi ve Kara-Sabahattin Eyuboğlu/Buralı Bir Aydın İçin Portre Denemesi”, Cogito, s.21, (1999): 219-226.

Seval Yinilmez Akagündüz, Ümüt Akagündüz, “Cumhuriyet Dönemi Düşünürlerinden Sabahattin Eyuboğlu’nda Felsefi Bakış”, Folklor/Edebiyat, c.19, s. 76, (2013): 21-30.