Rol teorisi , sosyolojide ve sosyal psikolojide, insanların günlük faaliyetlerin çoğunun sosyal olarak tanımlanmış kategorilere (örneğin, anne, yönetici, öğretmen) göre şekillendiğini söyleyen konseptir. Her rol, bir kişinin yüzleşmesi ve yerine getirmesi gereken bir dizi haklar, görevler, beklentiler, normlar ve davranışlar barındırır. Model, insanların öngörülebilir bir şekilde davrandıklarını ve bir bireyin davranışının sosyal konumuna ve diğer faktörlere dayalı olduğu gözlemine dayanmaktadır. Tiyatro, rol teorisini tanımlamak için sıklıkla kullanılan bir metafordur.
Rol kelimesi yüzyıllardır Avrupa dillerinde var olmasına karşın sosyolojik bir kavram olarak, 1920 ve 1930'lardan bu yana kullanılmaya başlanmıştır. George Herbert Mead, Jacob L. Moreno, Talcott Parsons ve Ralph Linton, Georg Simmel'in teorik çalışmalarıyla sosyolojik söylemde daha da öne çıkmıştır.
Teori, sosyal davranışla ilgili aşağıdaki önermeleri öne sürer:[kaynak belirtilmeli]
- Toplumdaki iş bölümü, roller dediğimiz heterojen uzmanlık konumları arasındaki etkileşim biçimini alır;
- Sosyal roller, yaygın olarak bilinen ve dolayısıyla beklentileri belirleyen, sosyal normlar tarafından yönlendirilen "uygun" ve "izin verilen" davranış biçimlerini içerir;
- Roller bireyler veya " aktörler " tarafından hayata geçirilir;
- Bireyler bir sosyal rolü onayladıklarında (yani, rolü " meşru " ve " yapıcı " olarak değerlendirdiklerinde), rol normlarına uymanın getirdiklerine ve rol normlarını ihlal edenleri cezalandırmak için yapılması gerekenlere katlanacaklardır;
- Değişen koşullar bir sosyal rolü modası geçmiş veya gayrimeşru hale getirebilir, bu durumda sosyal baskılar muhtemelen rol değişikliğine yol açar;
- Ödüllerin ve cezaların bilinmesi ve topluma ayak uydurmanın memnuniyeti, temsilcilerin neden rollerin gereksinimlerine uyduğunu açıklar.
Rol
Rol teorisindeki rolün anlamı konusunda önemli tartışmalar mevcuttur. Rol, sosyal statü, sosyal statü ile ilişkili davranış veya tipik bir davranış olarak tanımlanabilir. Bazı teorisyenler, rollerin esasen bir bireyin belirli bir durumda nasıl davranması gerektiğine dair beklentiler olduğu fikrini öne sürerken, diğerleri bunun bireylerin belirli bir sosyal konumda gerçekte nasıl davrandıkları anlamına geldiğini düşünür. Bazıları, bir rolün karakteristik bir davranış, beklenen bir davranış veya oynanacak bir rol olduğunu öne sürer.
Roller ve normlar arasındaki ilişki
Bazı teorisyenler davranışın sosyal normlar tarafından dayatıldığını düşünüyor. Turner daha çok normların tutarlılıkla var olduğunu ve bir role uymamanın, tutarlılığı ihlal ettiği için o norma zarar verdiğini savunur.[kaynak belirtilmeli]
Kültürel roller
Kültürel roller, kaçınılmaz sonlar ve çoğunlukla değişmeyen yapılar olarak tanımlanıyor. Kültürel değişimlerle yeni roller ortaya çıkabilir ve eski roller ortadan kalkabilir. Bu kültürel değişiklikler siyasi ve sosyal çatışmalardan etkilenir. Örneğin feminist hareket, Batı toplumlarında erkek ve kadın rollerinde bir değişiklik başlatmışıtrd.
Rol davranışı
İnsanlar hayatlarında farklı sosyal rollere maruz kalıyor, bazen farklı sosyal durumlarda aynı anda farklı roller içinde bulunması gerekebiliyor. Sosyal rollerdeki değişim, bazılarının kaybolması ve bazılarının ortaya çıkması ile sonuçlanıyor. Rol davranışı şunlardan etkilenir:
- Sosyal bir durumu belirleyen normlar.
- Sosyal rollerle bağlantılı olan kendimizin ve başkalarının bizim hakkımızdaki beklentileri.
- Rol davranışını etkilemek için olan sosyal yaptırımlar. (ceza ve ödül)
Bu üç maddeyi, kişi kendi ve diğer insanların davranışını değerlendirmek için kullanır. Heinrich Popitz, sosyal rolleri, sosyal grupların izlemesi gereken davranış normları olarak tanımlar. Davranış normları, grup üyeleri arasında tipik hale gelen bir dizi davranıştır; sapma durumunda, olumsuz yaptırımlar uygulanır.
