Pnömokok (Streptococcus pneumoniae), vücudun farklı bölgelerinde ciddi enfeksiyon hastalıklarına neden olan bir bakteri türüdür. Latince adı; Streptococcus pneumoniae şeklindedir.
Dünyada her 30 saniyede bir çocuk, pnömokok mikrobunun yol açtığı hastalıklar nedeniyle yaşamını yitirmektedir.
Özellikle bebekler ve küçük çocuklarda ölümcül olabilen ya da kalıcı hasarlara yol açan hastalıklara neden olan pnömokok; menenjit, zatürre, orta kulak iltihabı, sinüzit ve kan iltihabı gibi hastalıklara neden olur.
Üst solunum yollarında pnömokok bulunan çocuklar, bu bakteriyi başka çocuklara da bulaştırabilir. Bulaşma genellikle; öksürük, yıkanmamış ellere dokunmak ya da öpüşmek gibi doğrudan temas gibi yollarla olur.
Ayrıca yaşlılar ve akciğer, kalp, şeker hastalığı gibi altta yatan hastalıkları olan kişilerde de pnömokok tahribatları görülmektedir.
Pnömokokların en çok neden olduğu hastalık olan zatürrenin dünyada ve Türkiye'de en sık görülen ve en fazla ölüme neden olan hastalıklardan olduğu ve Türkiye'de beşinci sıradaki ölüm nedeni olduğu belirlenmiştir.
Enfeksiyon
Streptococcus pneumoniae normal üst solunum yolu florasının parçasıdır. Pek çok doğal florada olduğu gibi doğru koşullar altında, genellikle konağın bağışıklık sistemi bastırılmış olduğunda patojenik hale gelebilir. İnvasinler, örneğin pnömolizin, antifagositikkapsül, çeşitli adhezinler ve immünojenik hücre duvarı bileşenleri başlıca virulans faktörleri'dir. S. pneumoniae, akciğerlerinhava keselerini kolonize ettikten sonra vücut, tahrik tepkisini uyarıp yanıt vererek plazma, kan ve beyaz kan hücrelerinin alveolleri doldurmasına neden olur. Bu duruma zatürre (akciğer iltihaplanması) denir.[1]
Belirtileri
Akciğerlerde iltihaplanma belirtileri olan öksürük, ateş, solunum güçlüğü, sık soluk alıp verme, aşırı yorgunluk ve halsizlik, zatürreye,
Kan dolaşımı ve merkezi sinir sistemine girişiyle ölüme kadar yol açan enfeksiyon belirtisi olarak yüksek ateş, baş ağrısı, kusma, ense sertliği (ensede hareketsizlik ve ağrı gibi), aşırı yorgunluk, huzursuzluk, iştah kaybı; bakteriyemi ve menenjite
Orta kulak enfeksiyonu yaratan; kulak ağrısı, ağlama, huzursuzluk ve ateş; işitme kaybı, sağırlık ve konuşma güçlüğüne
Yüz bölgesinde aşırı ağrı, solunum kaybı yaratan; burun akıntısı, ateş, göz ardında basınç duygusu, burundan soluk alıp verme güçlüğü; sinüzite
yol açan pnömokok belirtileridir.
Tanı ve tedavi
Pnömokok hastalıklarının tanısı, röntgen, kan testleri ve bazen bel bölgesinden su alma yoluyla yapılmaktadır.
Pnömokok enfeksiyonları; penisilin ve diğer antibiyotiklerle tedavi edilebilmektedir. Ancak mikrobun antibiyotik tedavisine karşı direncinin giderek artması nedeniyle aşılama da önem kazanmaktadır. Çocuklara uygulanan aşılama yöntemiyle, antibiyotik kullanımının azaltılması ve bağışıklık riskinin azaltılması hedeflenmektedir.
Türkiye'de Pnönokok Polisakkarid aşı (PPV23) ile, Ticari adı PREVENAR 13 olarak bilinen Pnömokok Konjuge aşı (PCV13) Türkiye'de Sağlık Bakanlığı sistemlerinde konjuge pnömokok aşı(KPA-13) olarak anılmaktadır.
PREVENAR 13
6 hafta-5 yaş arası bebek ve çocukların (6. yaş gününden önceki çocuklarda) 13 farklı Streptococcus pneumoniae tipinin sebep olduğu beyin zarı iltihabı (menenjit), bakterilerin kana geçmesi sonucunda ateş ve titreme (sepsis) veya bakterilerin veya bakteri toksinlerinin kana geçmesi (bakteriyemi), akciğer iltihabı (pnömoni) ve orta kulak iltihabından korunmasına yardımcı olur. Bunun dışında, PV23 aşısının hamile kadınlardaki güvenilirliği araştırılmamıştır. Ayrıca, PPV uygulandığında alerjik tepki gösteren hastalarda PPV uygulamasına son verilir.
Öneriler
Çocuklara, sık ve düzenli aralıklarla ellerini sabun ve bol suyla yıkamalarının öğretilmesi gerekliliği
