Kayılar (Kaylar şeklinde de yazılır, Yunanca: ΠτολεμαΐδαPtolemaïda, Katarevusa: Πτολεμαΐς Ptolemaïs) Yunanistan’da Kozana ili Eordia Belediyesine bağlı bulunan kasaba. Rumca adı 1927'de Ptolemaida olmuştur.[2]
Osmanlı döneminde Cuma, Cumapazarı, Serfice Cuması, Kayalar da denilen "Sarıgöl" olarak da anılırdı.[3] 1927’ye kadar Rumca Καϊλάρια (Kailaria) olarak adlandırılan Kayılar, 20 Ocak 1927’de yapılan isim değişikliği sonucu Büyük İskender’in komutanlarından I. Ptolemaios Soter ve kızı Ptolemaïs’in anısına Ptolemaida adını aldı
Kayılar'da su kemeriBelediye binası
Tarihçe
Arkeolojik bulgulara göre Kayılar’ın bulunduğu bölgede yerleşik yaşam Neolitik Çağ’da başladı. Kayılar ve çevresi II. Filip devrinde Makedonya Krallığı hakimiyetindeydi. Büyük İskender’in komutanlarından I. Ptolemaios Soter bu yöreden yetişti. M.Ö. 68’de Makedonya Krallığı’nın kesin olarak Roma tarafından fethedilmesi ile Roma hakimiyetine giren yörede bugün Kayılar kasabasının bulunduğu alanda Roma döneminde önemli bir yerleşim yoktu. Batı Roma’nın yıkılmasından sonra yöre, değişik zamanlarda Doğu Roma İmparatorluğu, Bulgar İmparatorluğu, Selanik Krallığı, Latin Krallığı, İznik İmparatorluğu topraklarına katıldı.
Bizans’ın içine düştüğü karışıklıklardan yararlanarak 14. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Avrupa kıtasına geçen Osmanlılar, I. Murat’ın 1389’a kadar devam eden saltanatı sırasında üç kol üzerinden Balkanlar’ı fethe girişti.[4] Anadolu'da 1345 yılında topraklarına kattıkları Karesioğulları Beyliği ile daha sonra hakimiyet altına aldıkları Müslüman Türk beylikleri Rumeli'ye göçürülecek Müslüman Türk nüfusu da sağlamışlardı.[5] Karesi Beyliği komutanları iken Osmanlı hizmetine giren Gazi Evrenos Bey, Anadolu'daki Kayıları, Rumeli'de kendi adlarıyla anılacak olan Kayılar'a götürdü.
Yerleşimin Osmanlı tahrir defterlerindeki adı Kazay-ı Cum'a (Kayılar Kazası) şeklindedir. Osmanlı yönetimi altında bir dönem Selanik'e, bir dönem Manastır'a, bir dönemde Manastır eyaletinin Serfiçe sancağına bağlandı. Kayalar, Yukarı ve Aşağı Kayalar olmak üzere iki mahalleye ayrılmaktaydı. Bu iki mahalleyi Sulu Dere olarak anılan bir dere ayırıyordu. Günümüzde dere kurutulmuş ve eski yatağı bir caddeye dönüştürülmüştür.
I. Balkan Savaşı sırasında Rumlar'ın eline geçen Kayılar, 1918'de bir kırsal topluluk olarak tanındı.[2] Nüfusu büyük ölçüde Türkler'den oluşmaktaydı. 1924 Nüfus Mübadelesi'nden sonra Kayılar'ın Türk halkı Anadolu’ya gitti ve kasabaya Pontus Rumları yerleşti. 1941-1944 arasında Alman işgaline uğradı.
Nüfusun çoğunluğunu oluşturan Türkler, mübadeleyle Kayalar’dan ayrılmıştır. 17 Temmuz 1923 tarihli İcrâ Vekilleri Heyeti Kararnamesi’ne göre, mübadillerin bir kısmı Amasya, Tokat ve Sivas’a nakledildiler.[3] 7.000 mübadil de Samsun’a sevk edildi.
^"Osmanlı Yer Adları: I"(PDF). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. 2013. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2016.
