PROFILBARU.COM

Kadın cinayeti (İngilizce: Femicide), tanımı kültürel bağlama bağlı olarak değişen, genelde "kadınların (veya kızların), kadın veya kız oldukları için kasıtlı olarak öldürülmeleri" olarak tanımlanan, cinsiyete dayalı bir nefret suçu terimidir.^[1]

Pek çok toplumda görülen infantisidlerin (yeni doğanın öldürülmesi), geçmişte görülen cadı yakmaların, namus adına işlenen cinayetlerinin göze görünür kılınması için böyle ayrı bir isimlendirmeye ihtiyaç olduğuna ilk defa işaret eden kişi, 1970'li yıllarda kadınlara yönelik cinsel şiddet suçları üzerine çalışan feminist yazar Diana E.H. Russell'dır. Russell, İngilizcede kadınların öldürülmesini ifade eden "femisid" (yazılışı:femicide) kelimesini modern anlamda tanımlayıp yaygınlaştırmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre kadın cinayeti genellikle erkekler tarafından işlenir, ancak bazen kadın aile üyeleri olaya karışmaktadır. Çoğu kadın cinayeti vakası, eşler veya eski eşler tarafından işlenir; evde sürekli tehdit, korkutma, cinsel şiddet ya da kadınların erkeklerden daha az güce ve kaynağa sahip olduğu durumları içerir.^[2]

Kadın cinayetleri hakkında veri toplamak, sayısını belirlemek çok zordur çünkü çoğu ülkede cinayet vakalarında katil ile mağdur arasındaki ilişki, cinayet nedeni gibi veriler kaydedilmez. Ancak kadın cinayetlerinin tüm dünyada yaygınlaştığına dair bulgular sunan çalışmalar vardır.^[2]

Geçmişi

Terimin ortaya çıkışı

Türkçeye kadın cinayeti olarak çevrilmiş olan İngilizce "femisid" (İngilizce yazılışı: femicide) teriminin ilk kez 1801'de bir İngilizce yayında "bir kadının öldürülmesi anlamında kullanıldığı bilinir.^[3] Ancak modern anlamda bu terimi tanımlayan ve yaygınlaştıran kişi, 1970'li yıllarda kadınlara yönelik cinsel şiddet suçları üzerine çalışan feminist yazar Diana E.H. Russell idi.

Russell, 1976 yılında bir mahkemede bu kelimeyi "kadınların erkekler tarafından, kadın olduklarından dolayı öldürülmesi" olarak tanımlamış ve birçok toplumda görülen infantisidlerin (yeni doğanın öldürülmesi), geçmişte görülen cadı yakmaların, günümüzde de işlenen namus adına cinayetlerinin böyle ayrı bir isimlendirme ile gözle görülür hale geleceğini ifade etmişti.^[4] Böylece İngilizce 'deki "femisid" (femicide) ifadesi; toplumların kadınlara yüklediği roller, kadınlığa atfettiği anlamlar nedeniyle kadınların öldürülüşünü adlandırmak için kullanılmaya başladı. Kadınların toplumsal cinsiyete dayalı nedenlerle öldürülmeleri dünya çapında çok yaygın bir durum olduğu için, kısa süre içinde İngilizce dışındaki dillerde de bu kelimenin karşılığı bulunmuş ve Türkçede "kadın cinayeti" terimi ile karşılanmıştır.^[3]

Farklı tanımlar

Kimi araştırmacılar failin güdüsü veya statüsü ne olursa olsun kurbanı kadın olan tüm cinayetler için bu terimi kullanmıştır; kimileri "bir kadının erkek tarafından kasten öldürülmesi" şeklinde tanımlamış; kimileri de "erkekler tarafından kadın düşmanlığı ile işlenen cinayetleri" kadın cinayeti olarak adlandırmıştır.

Kadın cinayeti (femisid) için günümüzde önerilen bir tanım şu şekildedir: "embriyodan cenine, bebekten çocuğa, erişkinden yaşlıya kadar tüm kadın cinsiyetteki bireylerin sadece cinsiyetlerinden dolayı ya da toplumsal cinsiyet kimliği algısına aykırı eylemleri bahane edilerek, bir erkek tarafından ya da erkeğin motivasyonu ile bir kadın veya çocuk tarafından öldürülmesi ya da intihara zorlanmasıdır."^[4]

Kadın yönelik cinsiyetçi duygularla cinayet işleyenler, yalnızca erkekler değildir. Kadınların bu tür cinayetler işlemesinin en tipik örneklerinden biri olarak da, özellikle Hindistan'ın güney bölgelerinde hala uygulanmakta olan, yeni gelinlerin, damat evine getirmeleri gereken çeyizin az bulunması sonucu yakılarak öldürülmeleri gösterilir. Russell, bu tür cinayetleri kadın cinayeti olarak değil, kadının kadını öldürmesi olarak adlandırmanın daha uygun olacağını ifade etmiştir.^[3]

Kadın cinayeti türleri

Yakın ilişki cinayetleri

Dünya Sağlık Örgütü'nün 2013 yılına ait verileri kadın cinayetlerinin %38'inin failinin, öldürülen kadınların yakın ilişki partnerleri (eşleri veya birlikte yaşadığı erkekler) olduğu belirtilmektedir. Kimi araştırmalar, partnerleri tarafından öldürülme riskinin, hamile kadınlar için daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.^[5]

Namus cinayetleri

Namus cinayeti, bir kadının veya kız çocuğunun zina, evlilik dışı hamilelik gibi cinsel normlardan sapan bir davranışı gerçekleştirmesi veya öyle farz edilmesi ya da tecavüze uğramış olduğu için aile fertleri tarafından öldürülmesidir. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'nin 2000 yılı rakamları dünyada yılda beş bin kadın, namus bahanesiyle öldürüldüğünü ortaya koymuştur. Raporda Bangladeş, Brezilya, Ekvator, Mısır, Hindistan, İsrail, İtalya, Ürdün, Fas, Pakistan, İsveç, Türkiye, Uganda ve Britanya namus cinayetinin işlendiği ülkeler olarak belirtilmiştir.^[6] Namus cinayetlerinin bir şiddet olayı olarak değil, bir kültürel gelenek olarak değerlendirilmesi, kadınları namus cinayetlerine karşı korunamaması sonucunu doğurmaktadır.^[2]

Çeyiz cinayetleri

Çeyiz cinayetleri, bir toplumdaki geleneklerle bağlantılı kadın cinayeti türlerinden birisidir. Yeni evli kadınların, gelin gittikleri ailenin fertleri tarafından çeyizinin yetersiz bulunması gibi çeyiz ile ilgili tartışmalar nedeniyle öldürülmesini ifade eder. Özellikle Hindistan'da görülen bu kadın cinayeti türünün sıklığı konusunda farklı tahminler vardır. Hindistan'da resmî kayıtlara göre 2006'da 7600 çeyiz cinayeti vakası bildirilirken, kimi kaynaklar sayının 25bine kadar çıktığını ifade eder.^[2]

Kadının tanımadığı biri tarafından işlenen kadın cinayetleri

Kadınların, tanımadığı biri tarafından öldürüldüğü kadın cinayeti vakaları, rastgele gerçekleşen vakalar olabilir ancak Latin Amerika'da görüldüğü gibi sistematik olarak gerçekleştirildiği örnekler de bulunur.^[2] Meksika'nın ABD sınırındaki Ciudad Juárez şehrinde 1993 yılından itibaren yüzlerce kadının tecavüz edilerek ve boğularak öldürülmesi,^[7]^[8] Guatemala'da 2000-2006 arasında ikibinin üzerinde kadının tanımadığı biri tarafından öldürülmesi, ABD'de 2006 yılında saldırganın sadece kız öğrencileri ve kadın öğretmenleri hedef aldığı okul katliamları^[9] bu tür kadın cinayetlerinin örneklerindendir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "COST Action 1206 - Femicide". 9 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b ^c ^d ^e "Femicide". WHO, 2012. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021.
^ ^a ^b ^c Gazioğlu, Elif. "Kadın Cinayetleri:Kavramsallaştırma ve Sorunlu Yaklaşımlar". Sosyal Politika Çalışmaları Yıl: 13 Cilt: 7 Sayı: 30 Ocak-Haziran 2013. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021.
^ ^a ^b Özer, Erdal; Aydoğdu H.İ; Kırcı G.S; Önal G. "Kadın Cinayetleri – Femisid Kavramı" (PDF). Adli Tıp Bülteni, Ağustos 2016. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "Intimate partner violence during pregnancy" (PDF). WHO, 2011. 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021.
^ Bayrak, Emek. "Ataerki-hukuk ilişkisi çerçevesinde Türkiye'de namus cinayetleri". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi, 2011. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021.
^ Mendoza, Elva Orozco; Çeviren:Seda Saluk. "Protesto Nesneleri: Ciudad Juarez'de Kadın Cinayetleri ve Şeylerin Failliği Üzerine". Feministyaklasimlar.org, Şubat 2016. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
^ "Ciudad Juarez'in kadın kurbanları". Hürriyet gazetesi, 31 Ağustos 2003. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
^ "A pattern in rural school shootings: girls as targets". Csmonitor.com, 4 Ekim 2006. 6 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.