Fenerbahçe erkek kürek takımı Fenerbahçe Spor Kulübü'nün erkek sporcularından oluşan kürek branşıdır. Takım çalışmalarını Fenerbahçe Lefter Küçükandonyadis Tesisleri'nde (Dereağzı) yapmaktadır.
1914 yılında faaliyet göstermeye başlayan takım, 44 kez Türkiye şampiyonluğu ve 37 kez Türkiye Kupası kazanarak 2025 itibarıyla Türkiye'de açık ara en çok şampiyon olan takım oldu. Sarı-lâcivertliler 2003'e kadar düzenlenen İstanbul Kürek Şampiyonası'nda 37, İstanbul Kupası'nde ise 30 kez şampiyonluğa ulaşarak ezelî rakipleri Galatasaray karşısında büyük üstünlük kurdular (Sarı-kırmızılılar bu şampiyonalarda sırasıyla 27, 10, 32 ve 8 şampiyonluk kazandı).
Fenerbahçe; 1952 yılında ilk kez kurulan Kürek millî takımına en çok sporcuyu veren kulüp olurken, 2025'e kadar ay-yıldızlı takıma sayısız sporcu verdi.
1907 yılında kurulan Fenerbahçe Spor Kulübü 1914 yılında kürek sporunda da faaliyet göstermeye başladı. Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkan Savaşları'nda (1912-13) uğradığı ağır yenilgi ve Osmanlı donanmasının savaşta varlık gösterememesi sonrasında, Donanma Cemiyeti savaşın ardından gerek halka moral vermek gerek denizcilik ülküsünü geliştirmek amacıyla kürek ve yelken yarışları düzenlemeye başladı. Nitekim; 7 Eylül 1913 tarihinde Padişah V. Mehmed Reşad himayesinde Moda'da düzenlenen ilk yarışlar büyük ilgi gördü.[1] Buna mukabil; 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması bu faaliyetlerin yavaşlamasına neden oldu.
Fenerbahçeli sporcular ise ilk olarak 1908 yazında, antrenman ve maçlara gidip gelmek amacıyla, aralarında birer Mecidiye altını toplayarak bir sandal alarak Fenerbahçe kürek şubesinin temelini attılar. Kulüp 1914 yılında Kuşdili lokaline geçince Hamit Hüsnü Kayacan Nehabet adlı ustaya dere kenarına bir kayıkhane inşa ettirdi (Fenerbahçe, 2014 yılında bu kayıkhanenin kuruluşunun 100. yıldönümünü kutladı[2]). İstanbul milletvekilleri Salah Cimcoz ve Muhsin Yeğen Beylerin hediye ettikleri kikler ise kulübün ilk tekneleri oldu. Birinci Dünya Savaşı başlayınca mütekabiliyet ilkesi uyarınca, İngiliz Yacting Kulübünün tekneleri müsadere edilince bunlar Türk kulüplerine dağıtıldı ve Fenerbahçe'nin payına Bahriye Nazırı Cemal Paşa'nın gözetiminde üç futa, muhtelif kikler ve Belkıs kotrası düştü. 1917 yılında yapılan ilk kulüplerarası yarışta (13 Temmuz) Fenerbahçe'nin iki ve üç çifte ekipleri Anadolu kulübünü iki yarışta da geçerken Galip Kulaksızoğlu, Sait Selahattin Cihanoğlu, Hulki Göknar ve Ziya Denizer sarı-lâcivertlilerin ilk şampiyon kürekçileri oldular.[3] 24 Ağustos'taki Heybeliada-Büyükada yarışının galibi de yine bu kürekçiler oldular.[4] Padişah V. Mehmed Reşad'in yanısıra, Osmanlı İmparatorluğu'nda gücü elinde tutan Sadrazam Talat Paşa, Harbiye Nazırı Enver Paşa ve Bahriye Nazırı Cemal Paşa'nın da tâkip ettikleri yarışlar sonucunda Sultan Reşad Fenerbahçe'ye kıymetli bir kupa hediye etti. Birinci Dünya Savaşı sonunda İstanbul'un 1918'de fiilen, 1920'de ise resmen işgali sonucunda kürek faaliyetleri durakladı. 1922 yılında uzun bir aradan sonra Padişah VI. Mehmed Vahideddin himayesinde düzenlenen Malûl Gaziler Cemiyeti Kupası ilk kez ezelî rekabete sahne oldu ve sarı-lâcivertli kürekçiler Ziya Denizer ile Galip Kulaksızoğlu'nun tekneleri Galatasaray'ın iki teknesinin önünde ilk iki sırayı alırken bu tarihî kupayı da kazandılar (gerek Sultan Reşad Kupası (1917) gerek bu yarışta kazanılan iki kupa kulüp binasının 1932 yılındaki yangınında kül oldular).
Kürekteki bu ilk ezelî rekabette üstünlük kuran Fenerbahçe, 1922-1926 arasında Moda ve Beykoz'da düzenlenen kürek yarışlarında ve İstanbul Şampiyonalarında birinciliklerini sürdürdü. Aynı dönemde, 18 futadan oluşan Fenerbahçe filosunun 16 Temmuz 1923 tarihinde misafir Slavia Prag takımı onuruna Kalamış'ta verilen çay ziyafetine konuk futbolcu ve yöneticilerini bu futalarla taşıması kulüp tarihinde unutulmaz hatıralardan biri oldu.[5]
1926'dan sonra yeni kurulan kulüplerle rekabet arttı. Buna mukabil, Fenerbahçe'nin emektar tekneleri yaşlandığı gibi derede antrenman yapan sarı-lâcivertli sporcular Boğaz'da çalışan kulüpler karşısında dezavantajlı duruma düşmeye başladı. Tekne tiplerindeki farklılıklar da yarışların giderek düzensiz hal almasına neden oldu. Bu dönemde; kadın takımı üstüste İstanbul şampiyonluklarını kazanırken erkek takımı 1929'a dek bir ataletin içine girdiyse de, 1929 yılında Ortaköy Spor Kulübü'yle yapılan anlaşma sonucunda tesislerin Kuşdili Deresi'nden Ortaköy'e taşınması yeni bir canlanmayı tetikledi. 1931-35 döneminde Fenerbahçe takım şampiyonluklarından uzak kalırken, tekne birincilikleriyle iddiasını korumayı başardı. 1936 yılı ise Fenerbahçe kürek tarihi açısından kaydadeğer bir yıl oldu. Nitekim; ilk yurtdışı ziyaretini Türkiye'ye yaparak Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ile görüşen ve ziyaret vesilesiyle 4-6 Eylül 1936 tarihlerinde İstanbul'a gelen İngiltere Kralı VIII. Edward, Moda Koyunda düzenlenen İstanbul Kürek Şampiyonası'nı da izledi. Yarışlar sonucunda Fenerbahçe erkeklerde Beykoz'un ardından ikinci olurken, kadınlarda ise dört çifte yarışlarındaki birinciliğini koruyarak şampiyon oldu.[6]
Bu parlak yılları yeni bir duraklama dönemi izledi. Nitekim, 5 Temmuz 1936 tarihli Kongre'de sportif faaliyetlerin futbola yoğunlaştırılması kararı şubenin tahsisatının 500 liraya düşürülmesine yolaçtı. 1940 yılında müsabaka programlarına 4 ve 8 tek yarışları da eklenmesine rağmen, bu tekneleri inşa ettiremeyen sarı-lâcivertli sporcular daha da dezavantajlı duruma düştüler. Öte yandan, Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü'nün 1938 yılında aldığı "öğrencilerin kulüp takımlarında spor yapmalarını" yasaklama kararı ve 1939 yılında İkinci Dünya Savaşı'nın başlaması da Türkiye genelinde sportif faaliyetlerin daralmasına neden oldu. Fenerbahçe'nin Ortaköy ve Büyükdere şubelerinin yıkılması kürek ve yüzme takımları açısından bir başka darbe olurken dereye dönen kürek takımı yaptırılan 4 tek futasıyla 1942'de yeni bir canlanma gösterdi. 1947'de ise (1941'de Fenerbahçe'ye iltihak eden) Altınordu'nun kayıkhanesi yenilendi.
1950 yılına gelindiğinde İstanbul'da kürek sporu Galatasaray ve (eski Güneş kulübünün sporcularının geçtiği) Taksim arasındaki kısır rekabetle devam ediyor, Fenerbahçe bu iki kulübün gerisinden geliyordu. 1951 yılı Fenerbahçe kürek tarihindeki en önemli dönüm noktası oldu. Taksim Kulübünün kürekçileri uğradıkları haksızlıklar ve mahrumiyetlerden usanarak 23 Haziran 1951'deki Kongrelerinde Fenerbahçe'ye katılma kararı aldılar. Bu karar Fenerbahçe'nin 1 Temmuz 1951 tarihli Kongresinde (Kabotaj Bayramı günü) oybirliğiyle kabul edildi. Kaptan Tonguç Türsan önderliğindeki yeni kürekçiler (kulübün bu tarihî gelişmeler öncesinde yaptırdığı yeni 4 tek ve 8 tek tekneleriyle birlikte) Fenerbahçe formasıyla kürek sporunda büyük bir kudret oluşturdular ve sarı-lâcivertli kulüp 29 Temmuz'daki İstanbul Kürek Şampiyonası'nda hem büyükler hem de gençlerde çifte şampiyonluk kazanırken[7] 12 Ağustos 1951 tarihinde ise Beykoz'da ilk kez düzenlenen Türkiye Şampiyonası'nda da şampiyonluğa ulaştı.[8]. Sarı-lâcivertliler 1954 ve 1955 İstanbul ve 1955 Türkiye şampiyonluklarını kazanırken, 1952'de gençlerde (o dönemin terminolojisinde büyükler "kıdemliler", gençler "kıdemsizler" ve yıldızlar "müptediler" olarak adlandırılıyordu) şampiyon oldular.
Fenerbahçe'nin 1951 yılında kürek sporuna getirdiği bu büyük hareketlilik 1952 yılında Türkiye Kürek Federasyonu'nun Kürek Millî Takımını kurmaya itti. İlk millî takımda Fenerbahçe'den Tonguç Türsan, Edip Öke, Osman Baydar, Adem Çavdar, Sudi Tombaz, Mustafa Tokay ve Kazım Deniz, Galatasaray'dan ise Ahmet Yavaşoğlu ve Petro Fenoryatis yeraldı. Bu takım 1952 Helsinki Olimpiyatları'na katılamayınca, Sait Selahaddin Cihanoğlu ile Su Sporları Federasyonu temsilcileri Orhan Saka ve Efdal Noyan'ın temasları sonucunda Ay-yıldızlılar Frankfurt'ta[9] Olimpiyatlardan yeni dönen Alman, Avusturyalı, İsviçreli, Yugoslav ve Danimarkalı sporcularla yarıştılar.[10] 16-17 Ağustos'taki yarışlarda tek çiftede Tonguç Türsan, iki çiftede Tonguç Türsan-Adem Çavdar ve iki çifte süratte Ahmet Yavaşoğlu-Petro Fenoryatis ekipleri birincilik kazandı.[11] 1954 yılında Almanya Üniversitelerarası şampiyonu olan Tonguç Türsan en prestijli ödül olan Golden Skiff'i kazandı.[12] 1955 yılında İspanya'nın Barselona kentinde düzenlenen Akdeniz Oyunları'nda Tonguç Türsan tek çiftede Akdeniz ikinciliğini alarak Türkiye'nin kürek sporu tarihinde ilk resmi uluslararası başarıyı elde etti.[13] Kendisine verilen kötü durumdaki tekne nedeniyle önce yarışa girmekten imtina eden Türsan İspanyolların verdiği tekneyle sadece 20 dakika çalışarak yarışa girebildi. İlk 700 metreyi önde götüren Türsan, Dünya dördüncüsü Fransız Bultele'ye geçildiyse de 7.46.5'lik derecesiyle Mısırlı ve İspanyol rakiplerinin önünde yarışı ikinci sırada tamamladı. Bu büyük başarısından dolayı Fenerbahçe Kulübü de bir telgrafla sporcusunu tebrik etti.[14]
Fenerbahçe küreğinin bu parlak dönemi 1956'dan itibaren gölgelenmeye başladı. 1955 yılında seçilen yeni Yönetim Kurulu'nun İstinye'deki kürek şubesine olumsuz bakışı neticesinde 1956 yılında sarı-lâcivertliler sadece 23 Eylül'deki Beykoz-Moda 1. Maraton Yarışı'nda şampiyon olurken İstanbul Kürek Şampiyonası'nda başarıların uzağında kaldılar (o dönemde İstanbul Şampiyonaları aynı zamanda Türkiye Şampiyonalarının elemesi mahiyetindeydi ve ilk sırayı alan kürekçiler Türkiye Şampiyonası'na katılabiliyordu. Dolayısıyla, İstanbul'da başarılı olamayan kulübün Türkiye Şampiyonası'nda derece alma olasılığı yoktu). 1957 ise Fenerbahçe kürek tarihine hazin bir yıl olarak geçti. Nitekim; Boğaziçi sahil yollarının yapımı sırasında İstinye'deki Fenerbahçe kürek tesisleri de yıkıldı.
Türkiye Kürek Şampiyonası:
Türkiye Kupası (1977'den beri düzenlenmektedir):
İstanbul Kürek Şampiyonası:
İstanbul Kupası: