Deyrizor, Deyr-i Zor ya da Der ez-Zor (Arapça: دَيْرُ الزَّوْر Deyrü'z-Zevr, Ermenice: Դեր ԶորDer Zor), Suriye'nin kuzeydoğusunda Fırat Nehri üzerinde yer alan bir şehirdir. Deyrizor İli'nin başkenti olan şehir Şam'dan 450 km uzaklıkta olup, şehirde 2004 nüfus sayımına göre 239.000 kişi yaşamaktadır.
Deyrizor 1867 yılına kadar küçük bir kasabaydı. O yıldan sonra Osmanlı döneminde büyüdü. 1915 yılında Anadolu'dan tehcir edilen çok sayıda Osmanlı Ermenileri Deyrizor'a getirildi. Günümüzde Deyrizor'da 1991 yılında inşa edilen bir Ermeni Kırımı müzesi ve anıtı bulunmaktaydı, ancak IŞİD tarafından imha edildi.
Fırat Nehri kenarında bulunan kent bir tarım ve hayvancılık merkezidir. Civarda tahıl ve pamuk yetiştirilir. Kentin nüfusunun çoğunluğu SünniAraplardan oluşur. Ayrıca kentte bir miktar Kürt, Ermeni ve Süryani de yaşamaktadır. 1915 Ermeni Kırımı'nda burada Deyrizor Konsantrasyon Kampı bulunmaktaydı.
Fransa, 1921'de Deir ez-Zor'u işgal etti ve onu büyük bir garnizonun haline getirtti. Bu arada bölge, aristokrat bir ailenin üyesi olan Hac-Fadel Abboud tarafından yerel olarak yönetiliyordu. 1941'de İngiliz liderliğindeki güçler, Deir'e karşı bir savaşı içeren Suriye-Lübnan seferi sırasında Vichy Fransası'nı yenmişler ve bölgenin idaresiyle Özgür Fransız güçlerine teslim ettiler. 1946'da bağımsız Suriye Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu.
Suriye İç Savaşı
Suriye iç savaşından bu yana kentte Suriye Silahlı Kuvvetleri ile Özgür Suriye Ordusu (Suriye Devrimci ve Muhalefet Güçleri İçin Ulusal Koalisyon'a bağlı) ve Irak İslam Devleti gibi diğer muhalefet örgütleri arasında silahlı askeri çatışmalar meydana geldi. ABD, Jabhat Al-Nusra'yı bombardıman kampanyalarına tepki olarak bir terörist örgüt olarak kara listeye aldı.
Deir Ez Zor bölgesi, Doğu Suriye'de kalan az sayıda Suriye Hükûmeti kalesinden iki yıldan fazla bir zamandı. Mayıs 2015'te İslam Devleti militanları, saldırı düzenleyerek Palmyra'yı ele geçirdi. Şehir daha sonra IŞİD tarafından etkin bir şekilde kuşatma altına alındı ve yalnızca nakliye helikopterleri tarafından tedarik edilecek erzaklar bırakıldı. IŞİD günlük olarak Deir ez-Zor Hava Üssüne saldırarak malzemeleri durdurmaya çalıştı. Bununla birlikte, Tuğgeneral Issam Zahreddine önderliğindeki 104. Hava Tugayının seçkin Cumhuriyet Muhafızlarının varlığı nedeniyle, bu girişimlerde başarısız oldu.
Kuşatma, şehirdeki sık sık durgunluk ve yiyeceklerin yetersiz kalmasına yol açtı. Ocak 2015'te Rus Korgeneral Sergei Rudskoi, Suriye II-76 nakliye uçakları üzerinde Rus paraşüt ekipmanı kullanarak Deir ez-Zor'a 22 ton (48.501 kilo) insani yardımın atıldığını söyledi. 2016 yılının sonlarında Suriye hükûmeti, Suriye Kızılayı topluluğu vasıtasıyla kent sakinlerine ücretsiz ekmek kaynakları dağıtmaktaydı. Kuşatılmış 100.000 sivilin çoğunluğu halen devam etmekte olan savaşlardan yoksul ve işsiz kalmaktadır.
17 Ocak 2016'da, şehre kanlı bir saldırıda bulunarak 400 sivili de kaçırdığı söylenen IŞİD'in, şehrin sivil nüfus katliamının yapıldığı bildirildi. Ancak asi aktivistler BBC muhabirlerine büyük ölçekte bir cinayet veya kaçırma yapılmadığını söyledi.
17 Eylül 2016'da, ABD uçakları Dayr Az Zawr'ın hedefini vurdu. Centcom, Rus yetkililer tarafından ABD uçaklarından vurulan hedefin Suriye Arap Ordusu hedefi olabileceği konusunda bilgilendirildiklerinde hava saldırılarını durdurdıklarını açıkladı. RT, 62 Suriyeli Ordu askerinin öldürüldüğünü bildirdi. Suriye Arap Haber Ajansı, ABD hava saldırısının hemen ardından Suriye Ordusu'na yönelik bir ISIS saldırısının başladığını söyledi.
18 Haziran 2017'de İran İslam Devrim Muhafızları Birlikleri (IRGC), Tahran'daki saldırılara karşı o ayın başlarında, Deir ez-Zor Valiliği'ndeki IŞİD kuvvetlerini hedef alarak İran'daki üslerden altı adet orta menzilli balistik füzeyi ateşledi. Operasyon sırasında şehir üzerinden uçan IRGC uçağı tarafından hazırlanan hava videoları, görevin başarısını doğruladı.
2 Eylül 2017'de el-Sukhnah'dan gelen SAA'nın ilk birlikleri kaleye ulaşmayı ve kuşatılmış bölgeye girmeyi başardı. Kısa süre sonra kuşatma resmen kaldırıldı. 3 Kasım 2017'de SAA şehri tamamen özgürleştirdi. Suriye Ordusu, Deyrizor'u ele geçirme operasyonlarıyla eşzamanlı olarak, Fırat'ın tüm batı yakasını güvence altına almak için 17 Aralık 2017'de sona eren bir mücadele başlattı.
8 Eylül 2017-23 Mart 2019 tarihleri arasında Fırat Nehri'nin doğusunda Suriye Demokratik Güçleri ve Birleşik Ortak Görev Gücü-Doğal Kararlılık Harekâtı liderliğinde Suriye'deki son İslam Devleti kalesine karşı askeri bir operasyon düzenlendi. Kampanya, QSD ve müttefikleri için kesin bir zaferle sona erdi ve Baghuz Fawqani Savaşı'nı bitirdikten sonra Deyrizor Valiliği'ndeki tüm IŞİD topraklarının ele geçirilmesiyle sonuçlandı.
Şehir ve çevresi, hayvancılık, tahıllar ve pamuk mahsulleri ile verimli ve müreffeh bir tarım alanıdır. Birçok tarım işletmesi kurumu da orada çalışıyor.
Suriye çölünde hafif ham petrolün keşfedilmesinden bu yana, ülkenin petrol çıkarma endüstrisinin merkezi haline geldi.[2] Ayrıca, geleneksel Fransız tarzı nehir kıyısı restoranları, 5 yıldızlı oteller, çöller arası seyahatler için bir merkez ve Al-Jafra banliyösündeki bir havaalanı (IATA kodu: DEZ) gibi birçok turistik tesis ile turizm için küçük bir merkezdir. Yakınlarda tuz madenleri bulunmaktadır.
Deirilerin çoğunluğu (Deyrizor'dan) Arap Müslümanlardır ve az sayıda Ermeni ve Süryani aile bulunmaktadır.
Deyr ez Zor, Ermeni tehcir kervanlarını ortadan kaldırmak için Deyr ez Zor Kampları için son toplama yeriydi. Fırat Nehri kıyısında, hayatta kalan on binlerce erkek, kadın ve çocuk sistematik olarak öldürüldü. Ermeni Soykırımı Anıtı kilisesi, hayatını kaybeden soykırım kurbanlarının anısına yapıldı, ancak 21 Eylül 2014'te IŞİD militanları tarafından yıkıldı.
Etraftaki ülke ve illerden gelen ardışık yeni yerleşimci dalgaları, 1950'lerin sonlarında ve 1990'ların sonundaki şiddetli kuraklıkla büyük ölçüde bağlantılıydı, çoğu standart işler arıyor ve çiftçilik ve çoban yaşam tarzlarından vazgeçiyordu. Şehirde Mezopotamya türü Arapça kullanılmaktadır; Halep lehçesinin hafif bir etkisi de fark edilebilir. Sünni Müslümanların hakim olduğu Deyr ez Zor'daki Hristiyanlık, farklı cemaatlere ait birkaç aktif kilise ve şapel ile Apostolik Çağ'a kadar uzanabilir.
Şehir aynı zamanda Fırat'ı kaplayan ve 2013 yılında iç savaş sırasında yıkılan Deyrizor Asma Köprüsü (Arapça: الجسر المعلق) ile ünlüydü. Deir ez-Zor Müzesi, Kuzey Mezopotamya'daki yakın arkeolojik alanlardan toplanan binlerce eseri saklıyor.
Al-Furat Üniversitesi ve Aljazeera Üniversitesi'nin ana kampüsleri de burada bulunmaktadır.[3] Diğer birçok politeknik okul ve meslek enstitüsü de şehir merkezlerinde yüksek öğretim sağlar.
Yerel günlük gazete Al Furat ve birkaç başka yayın burada yayınlanmakta ve komşu El-Haseke ve Rakka vilayetlerinde dağıtılmaktadır.
Uluslararası ilişkiler
Deyrizor, Suriye'deki üçüncü Ermeni diplomatik misyonuna ev sahipliği yapıyor; Ermenistan Fahri Konsolosluğu 11 Şubat 2010'da açıldı.[4]
Deyrizor Havaalanı, gelişmemiş bir iç ve dış hatlar terminali olup, çoğunlukla Şam ve Basra Körfezi bölgesindeki destinasyonlara bağlanan önemli bir merkezdir.
Wikimedia Commons'ta Deyrizor ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
^"Deyrizor İklim Verileri (1961-1990)"(PDF) (Almanca). Deutscher Wetterdienst. Erişim tarihi: 26 Nisan 2017.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
^International Energy Agency. World Energy Outlook. Petroleum Economist. Institute for the Study of War. Oil infrastructure across Syria and Iraq (map). in BBC News. (18 May 2015). "Battle for Iraq and Syria in maps". Retrieved 18 Mayıs 2015. BBC News website 16 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
