Cortina d'Ampezzo (Almanca: Hayden), İtalya'nın Veneto bölgesinin Belluno ilinin 6.075 nüfuslu bir belediyesidir. Alp Dağları'nın güneyinde bulunan Dolomitler bölgesinin ortasında bir Alpler vadisinde konumlanmıştır. Çok sayıda ve değişik ski-pistleri, dağlık manzaraları, konaklama tesisleri, alışveriş dükkânları ve "apreski" yaşanımı ile çok popüler bir kış-tatili beldesidir. İkinci Dünya Savaşı nedeniyle tasarlanan 1944 Olimpiyat Oyunlarına konutluk edememiştir ama 1956 Kış Olimpiyat Oyunları'na konutluk yapmıştır. Ayrıca birçok kış sporu dünya kupası etkinliklerine sahne olmuştur.
Cortina d'Ampezzo birçok sinema filmine arka plan ve mizansen sağlamıştır. Örneğin 1963'te yapımlanan Pembe Panter filmi; 1981'de yapımlanan James Bond filmi Yalnız Senin Gözlerin İçin ve 1993 yapımı Cliffhanger filmi için birçok arka planı bu belde sağlamıştır.
Tarihçe
Orta Çağlarda bu Alplerdeki vadi bölgesi Aquileia Piskoposu idaresinde ve sonra da Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu idaresinde idi. 1430'da Venedik Cumhuriyeti beldeyi eline geçirdi ise de 1508'de tekrar Avusturya Krallığı'na bağlandı. 1511'de Ampezzo vadisindeki halk Avusturya İmparatoru Maximilyan'a bağlılık yemini ettiler. Belde ve civarı 1920'ye kadar Avusturya idaresinde kaldı. Fakat bu bölgede özel olarak konuşulan bir Romans asıllı "Ladin" dili dolayısıyla bu uzun dönemde bu vadiler Almanca konuşulan bölge olmadı. Ampezzo vadisi 18. yüzyıl sonlarında turist çeken bir bölge olmaya başladı ve Avrupa'nın elit turistleri için bir kış ve dağcılık sporları merkezi oldu.
1915'te İtalya müttefikler yanında savaşa girdiğinde, seferberlikle askere alınan Ampezzo gençleri Avusturya ordusunda Ruslara karşı savaşmaktaydılar. 1917'de İtalya bir müddet beldeyi ve vadiyi ele geçirdiyse de; sonradan Avusturyalılarca geri alındı. Savaştan sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasıyla bu vadi İtalya idaresine verildi.
İtalya idaresinde Ampezzo vadisinde bulunan 6 değişik köyden oluşan yerel idare birleştirildi. Vadi merkezinde bulunan Ampezzo köyüne atfen "Cortina d'Ampezzo (Ampezzo Nezarlığı)" ismi ile yeni bir "komün" kuruldu.
20. yüzyıl başlarında ve savaştan sonraki dönemde Cortina d'Ampezzo yukarı-sınıf İtalyan turistleri çeken bir kış tatili merkezi oldu. 1944 Kış Olimpiyat Oyunları Cortina d'Ampezzo'da yapılması kararlaştırılmıştı ama savaş dolayısıyla bu oyunlar iptal edildi.
1956'da Kış Olimpiyat Oyunları Cortina d'Ampezzo'da başarılı bir şekilde yapıldı. Bu olimpiyat oyunlarına hazırlanma dolayısıyla Cortina d'Ampezzo'ya yapılan önemli altyapı yatırımları beldede kış turizmi endüstrisinin gelişmesi için sağlam bir temel oluşturdu. Bu tarihten sonra belde dünyaca tanınmış bir kış sporu beldesi oldu ve özellikle Avrupa'dan kitle turizm çekmeye başladı.
Demografi
Cortina d'Ampozzo beldesinin nüfusu (31.7.2010 itibarıyla) 6.075 kişidir ve nüfus yoğunluğu 24,02 kişi/km² dir. Beldenin nüfusunun 19. ve 20. yüzyılda gelişmesi şu gösterimde görülebilir:
Kişi
Coğrafi konumu ve iklim
Cortina d'Ampezzo Dolomitlerin ortasında "Valle del Boite" vadisinin en üst kısmında konumlanmıştır. Güneyinde Cadore beldesi, kuzeyinde "Val Pusteria" vadisi; doğusunda "Val d'Ansei" vadisi ve batısında Agordo beldesi bulunur. Yakında bulunan Dolomitler zirvelerinden en tanınmışları batıda "Tofane", kuzeyde "Pomagagnon", kuzeydoğuda "Cristallo", doğuda "Faloria" ve "Sorapoiss" ve güneyde "Becco di Mezzodì", "Croda da Lago" ve "Cinque Torri"dir. Beldenin merkezinin rakımı 1.224 m olmakla beraber beldenin hemen arkasında bulunan "Tofana di Mezzo" zirvesi rakımı 3.224m.dir. Belde civarında çok hızla akan dereler şeklinde birçok akarsu bulunur. İlkbahar sonu yaza doğru sel sularıyla beslenen birçok göl de (örneğin "Ghedina", "Pianozes", "d'Ajal") vardır.
Cortina d'Ampezzo'nun iklimi tipik Alpler iklimidir. Yazlar uzun geçmekte ve kışlar ise değişken olarak soğuk, karlı, buzlu ve hatta bazen mutedil geçmektedir. Genellikle Aralık sonundan Ocak ortasına kadar İtalya'da gözlemlenen en düşük sıcaklıklar bu belde civarındaki Belluno ili ile Bolzano ili arasından bulunan yüksek arazilerde kaydedilmektedir. Genellikle beldedeki kış mevsimi yağışlı, soğuk ve çok rüzgarlı olarak geçmektedir.
Ekonomisi
1950'lerde kitle turizminin gelişmesine kadar Cortina d'Ampezzo birbirleriyle bağlantısı az birkaç semt ve köyden oluşmaktaydı; günümüzde bunlar birbirleriyle bağlanmıştır. Beldenin merkezi yüksek gelirli turistlere hitap eden (Bulgari, Benetton, Gucci, Geox gibi) lüks giyim alışveriş "outlet"leri; eski antik eşya ve eski kitap satıcıları; güzel sanatlar ve el sanatları galerileri ve el işi sanatkarlarının mamullerini satan dükkânlarla dolmuştur. Ayrıca şehir merkezinde çok özel dağcılık ve kış sporları malzemeleri satan dükkânlar da bulunmaktadır. Bunlar yanında İtalya'da (1893'te) ilk kurulan kooperatiflerden biri olan "La Cooperativa di Cortina"'nın üç katlı alışveriş merkezi de vardır.
Fakat Cortina d'Ampezzo en önemli ekonomi enfrastürktür kış tatilleri ve kış sporları için hazırlanmış turistik tesislerdir. 34 değişik ski-pistine kayakçı taşıyan tesisler (bunlardan 81 büyük gondollu ve 4'u üstü açık koltuk şeklinde taşıyıcısı olan küçük teleferik hattı ve 22'si tek kayakçı taşıyan "ski-lift") bulunmaktadır. Ayrıca Cortina, etrafında bulunan Dolomitlerdeki diğer kayak merkezleri ile birlikte "Dolomitler Süperski" bölgesi oluşturmakta ve bu bölge dünyanın en büyük kayak yapma arazisini oluşturmaktadır.[2]
Tümünün yaklaşık 58 km uzunlukta olduğu bildirilen kayak pistlerinin sayısı şu anda yaklaşık 80 tanedir. Sınıflandırmaya göre bunların 2'si "yeşil - yeni kayak öğrencileri için"; 39'u "mavi - aşağı derecede zorluktan orta dereceden hemen altındaki zorluğa kadar"; 30'u "kırmızı - orta zorlukta ve yüksekten zorluktan hemen daha az zor" ve 7'si "siyah yani yüksek zor veya çok yüksek zor" olarak nitelendirilmiştir. Bu pistlerin başlangıç noktalarında ve "teleferik" ve "ski-lift"lerin en yüksek mevkilerinde kayakçıları ağırlamak için "sığınak" adı taşıyan büyük kafeler ve restoranlar bulunmaktadır.
Son zamanlarda popüler olmaya başlayan "snowboarding" için de Faloria semtinde Franchetti kanyonu ağzında sırf bu spor için büyük özel bir spor merkezi tesisi açılmıştır.
Başta 1903'te kurulan "Scı Club Cortina" adlı kulüp ve benzeri kayak kayma öğretim merkezleri dolayısıyla da Cortina d'Ampezzo bir kayak öğrenme merkezi olarak isim yapmıştır.
Cortina d'Ampezzo'da kış sporları yapmaya gelen turistleri ağırlamak için çok sayıda Alpin tipte otel ve pansiyon bulunmaktadır. Ayrıca özellikle "apreski" eğlence için, (kafe, bar, restoran, disco vb) Cortina d'Ampezzo yüksek kaliteli ve seviyeli bir turist merkezi olarak bilinmektedir.
