Görerek uçuş koşullarında da pilota yardımcı olan durum cayrosu, alet uçuşu koşullarında pilotun uçağın durumu ile ilgili bilgi alacağı başlıca alettir.[1]
Alet uçuşu, aletli uçuş veya IFR uçuş; uçak dışındaki (haricî) görsel referanslarla uçuşun tehlikeli olduğu durumlarda;[2] uçak içindeki cihazları, göstergeleri ve seyrüsefer yardımcılarını kullanarak gerçekleştirilen uçuş. IFR, İngilizce instrument flight rules (aletli uçuş kuralları) kavramının akronimidir. Alet uçuşu, havacılıkta kullanılan iki uçuş kategorisinden (diğeri görerek uçuş) biridir.[3] Bir pilotun alet uçuşu yapabilmesi için uygun lisans ve derecelere (rating) sahip olması gerekir.
Bir uçağın alet uçuşu yapması için mutlaka meteorolojik koşulların kötü olması gerekmez. Uçaklar arası ayrımı sağlayabilmek ve uçuş emniyetini artırabilmek için, belirli hava sahalarında uçuşlar kısmen veya tamamen alet uçuşu olmak zorundadır. Örneğin ICAO'ya göre, A sınıfı hava sahalarında tüm uçuşlar alet uçuşu kurallarına göre yapılır ve görerek uçuş yasaktır.[4]
Görerek uçuş
Alet uçuşu kavramının anlaşılması için öncelikle görerek uçuşun anlaşılması gerekir. Görerek uçuş veya VFR uçuş, bir pilotun uçağın durum (attitude) kontrolünü ve seyrüseferini, uçak dışındaki görsel referanslara göre[5] gerçekleştirdiği uçuştur. Şartların görerek uçuşa müsait olmadığı durumlarda -pilotun lisans ve dereceleri (rating) ile uçaktaki cihazlar müsaade ediyorsa- alet uçuşu gerçekleştirilir.
Alet uçuşu kuralları
Hem kontrollü hem de kontrolsüz hava sahalarında alet uçuşu yapan uçaklar 5 NM yarıçapındaki en yüksek yapıdan en az 1000 ft yüksekte olmalıdır.[3] Bu kural ancak şu durumlarda esnetilebilir:
İlgili havacılık otoriteleri tarafından onaylanmış bazı sahalardaki (bazı terminal kontrol sahaları vs.) belirli yüksek yapılar (radyo kuleleri vs.) nedeniyle ayrım 1000 ft altına düşüyor olabilir.[3]
3000 ft AMSL ve altında, bulut dışında ve yeryüzünü görerek uçuluyorsa.[3]
İrtifa veya seviye seçimi
Çeyrek daire ve yarım daire kuralları. FL290'dan sonra aralıkların 4000 feet olduğuna dikkat edilmelidir.
Uçaklar arasında emniyetli ayrımı sağlamak için pilotlar 3000 ft AMSL veya geçiş irtifası üzerindeki (hangisi daha büyükse)[6] alet uçuşu esnasında irtifa veya uçuş seviyesi seçimi kurallarına uymalıdırlar. Bu kurallara göre belirli istikametlerde uçan uçaklar belirli irtifaları kullanabilirler. Örneğin 045 başta uçan bir uçak tek binli irtifa ve seviyeleri seçebilir (3000, 5000, FL70 gibi). 225 başta uçan bir uçak ise çift binli irtifa ve seviyeleri seçebilir (4000, 6000, FL80 gibi). Böylece tehlikeli bir karşılaşma durumunda uçaklar arasında en az 500 feetlik dikey ayrım sağlanmış olur.
ATC tarafından verilen direktifleri uygulayan veya bildirilmiş bir bekleme yapan bir uçak çeyrek daire (quadrantal) ver yarım daire (semicircular) kurallarında belirtilenlerden farklı irtifa ve seviyelerde uçabilir.[6]
Kaynakça
Pooley, Dorothy ve Robert Seaman. The Air Pilot's Manual 2: Aviation Law & Meteorology. 10. baskı. Shoreham, West Sussex: Pooley's Air Pilot Publishing, 2011.
Dipnotlar
^Pooley, Dorothy ve David Robson. The Air Pilot's Manual: Flying Training. 10. 1. Shoreham, West Sussex: Pooley's Air Pilot Publishing, 2011. sf 356.
