Akil Sahib oğlu Kuliyev (Azerice: Aqil Quliyev, 19 Eylül 1963, Sisian – 25 Şubat 1992, Hocalı), Azerbaycan'ın Ulusal Kahramanı.
Hayatı
İlk yılları
Akil Sahib oğlu Kuliyev 19 Eylül 1963'te Ermenistan'ın Sisian Rayonunun (Karakilse) Urud köyünde (Vorotnavan) doğdu. 1980'de ortaokul mezunu oldu, daha sonraysa Azerbaycan Devlet Petrol ve Sanayi Üniversitesine girdi. Üçüncü kurstan askere çağrıldı. Askerlik görevini tamamladıktan sonra 1982'de Harkiv Yüksek Polis Okulu'na girdi. Onur derecesi ile mezun olduktan sonra, 1988'de Ulusal Ordu karargahına girdi ve askerlik görevine başladı. O yıl Harkiv'de Karabağ savaşının başladığını duyduktan sonra Bakü'ye geri döndü.[1]
Karabağ Savaşı
Kuliyev 1988'de teğmendi ve Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'nin karargahına gelip cepheye gönderilmek istedi. Genelkurmay Başkanı Arif Salahov, isteğini dikkate alarak Akil Kuliyev'le birlikte 45 savaşçının ön plana çıkmasını sağladı. Kuliyev'in kardeşi Nesimi onun Karabağ'a gidiş gününü biliyordu. Nesimi gönüllü olarak habersiz bir şekilde cepheye gider. Birkaç gün sonra, onlar helikopterle Ağdam'a giderler.[1]
Ağdam'da 11 kişinin Umudlu köyüne gönderileceğine karar verildi. Geri kalan kısım savaşın daha şiddetli olduğu Hocalı'ya gönderildi. Kuliyev ve kardeşi Nesimi Hocalı'yı savunmaya gönderilmiştiler.[1]
1991 yılı sonunda, cephedeki en korkutucu nokta Hocalı'ydı. Kuliyev 21 savaşçı ve Hocalı Havalimanı lideri Elif Hacıyev'in taburuyla Hocalı'yı savunuyordular. Fakat onların askeri ve ekonomik tedarikleri çok azdı. Bu yüzden Hocalı halkına hitap ettiler, Hocalılarsa havalimanındaki savaşçıların yiyecek tedariklerini sağladılar.[2]
Durum kötüye gidiyordu. Ermeni saldırısı ihtimali her geçen gün artmaktaydı. Akil Kuliyev, Hocalı tabur Komutanı Tevfik Hüseynov ile bir araya gelerek konumunu pekiştirmeye çalıştı. Kuliyev BDT birliklerine saldırmış ve yiyecek, 13 askeri rehin, 3 BRDM, 2 UAZ arabasını götürdü. Rehinleri serbest bırakıp Ağdam'a gönderdiler. Daha sonra, BDT birlikleri Hocalı milis kuvvetlerine saldırdı. Birkaç kişiyi öldürdüler ve lider yardımcısını rehin aldılar. Bunu gören Kuliyev karşı tarafın BRDM savaş aracına saldırdı ve el koydu ve rehin aldığı personeli Azeri üssüne gönderdi.[1]
23 Ocak 1992 tarihinde Akil Kuliyev, Hikmet Nazarlı ile birlikte Bakü'ye geldi ve Hocalı'yı kurtarmak için cumhurbaşkanı ile görüşmek istedi. Bazı liderler onlarla görüşmek istemediler, hatta onları engellediler. Cephede başarısızlık nedenleri üzerine konuşan Agil Güleriyev, Cumhurbaşkanı Ayaz Mutallibov'un kayıtsız tavrı ile öfkesini şu sözlerle dile getirdi:
| “
|
[Kuşatma] Hızlı bir şekilde kalkmazsa, meydana gelebilecek felaketin ölçeğini söylemek zor olacaktır[3]
|
”
|
Şahin Musayev ile tanışan Kuliyev 80 kurşun almayı başardı. Ayrıca Hikmet Nazarlı'nın yardımıyla Azerbaycan Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığından dört araba kadar silah ve mühimmat alabildi. Mühimmat, bir yolcu helikopteri tarafından Ağdam'dan Hocalı'ya teslim edilecekti. Hainler tarafından Ermeni kuvvetlerine verilen bilgiler, helikopterin düşman tarafından saldırıya uğramasına neden oldu.[1]
Şubat 1992 başında, Akil Kuliyev önderliğindeki 366. Motorize Piyade Alayına saldırmış ve onların altı BMP aracına el koyuldu ve rehinler alındı. Aracın personeli arasında bir Rus albayı da vardı. Kuliyev Azeri rehinlerin Ermeni ve Rus rehinlerle değiştirilmesi için yönetime telefon eder. Tehdit ve çağrıların ciddi olacağını düşünen Kuliyev, Rus albayıyla bir diyaloğa girer. Kuliyev Ruslardan 1 BMP, 1 Kristal füze tüfeği, çoklu askeri mühimmat ve 1 araba kadar yiyecek alır. Daha sonra rehinelerin geri gönderimesiyle alakadar yönetimi bilgilendirir. Rehinelerin geri gönderilmesinden sonra, Ermeni kuvvetleri Rus askerleri ile birlikte Hocalı'yı kuşattı. 18 Şubat tarihinde Akil Kuliyev kadınları, çocukları ve yaşlıları kurtarmak için 11 savaşçıyla Hocalı'ya gider ve kuşatmayı yok etmek için Ermeni üssüne saldırır. Kuliyev ve askerleri saldırı sırasında hiçbir kayıp yaşamadan 21 Ermeni askerini öldürür.[1]
Ermeni üssüne girdiğinde arkadaşı İlgar Musayev vurulur. Akil Kuliyev onu güvenli bir yere götürmeğe çalışırken bacağından vurulur. Ölüm tehlikesindeyken diğer Azeri askerler üsse girip savaşmaya başladı. Yaralı askerler Azerbaycan üssüne zorlukla geri döndüler. Akil Kuliyev acil ameliyat ihtiyacındaydı. Ancak o anda, bir doktor çağırmak ya da Agil Quliyev'i hastaneye göndermek olanaksızdı. Akil Kuliyev'in cesedi, 2 Mart'ta beş gün sonra olay mahallinden çıkarıldı.
1992'de Bakü Şehitleri Hiyabanında gömüldü.
Miras
Bakü'nün Sabail Rayonu'nda Akil Kuliyev'in adını taşıyan bir sokak vardır. Kuliyev'in Bakü'nün Nesimi Rayonu'ndaki evinin önünde bir anma plaketi var.[4]
Ödüller
Agil Güliyev, ölümünden sonra 7 Haziran 1992 tarihli ve 883 sayılı Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Vekili İsa Gember'ın kararnamesiyle "Azerbaycan'ın Ulusal Kahramanı" adını almıştır.[5]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
|
|---|
1992 | | |
|---|
1993 | |
|---|
1994 | |
|---|
1995 | |
|---|
1997 | |
|---|
2009 | |
|---|
2010 | |
|---|
2016 | |
|---|
2017 | |
|---|
2020 | |
|---|
| Geri alınan | |
|---|
