Ada devleşmesi, adalarda izole olmuş türlerin boylarının anakarada bulunan benzerlerine nazaran önemli derecede artması olan biyolojik bir fenomen. Ada devleşmesi, anakarada yaşayan hayvanların adaları kolonize etmesi durumunda küçük cüsseli türlerin büyümesi ve büyük cüsseli türlerin de küçülmesi yönünde evrimleştiğini söyleyen Foster kuralının bir yönüdür. Adalara insanoğlunun ve onunla bağlantılı köpek, kedi, sıçan ve domuz gibi hayvanların gelmesiyle birlikte, adalara endemik dev türlerin soyu tükenmiştir.
Muhtemel nedenler
Genellikle adalarda büyük etçil memelilere rastlanmaz. Bunun nedenleri yetersiz alan ve su üzerinden dağılmanın zorluklarıdır. Bu hayvanların yokluğunda, büyük yırtıcıların ekolojik nişi normalden büyük boyutlara erişen kuşlar ve sürüngenler tarafından doldurulabilir. Örneğin, Akdeniz'de Miyosen-Pliyosen Devirlerinde bulunan tarihöncesi Gargano Adası'nda, Karayiplerde bulunan Küba gibi adalarda ve Madagaskar ile Yeni Zelanda'da süper avcıların bazıları ya da tamamı kartallar, doğanlar ya da baykuşlar gibi kuşlardı ve bunların arasında kendi türlerinin bilinen en büyük örnekleri bulunmaktaydı. Ancak, kuşlar ve sürüngenler, daha ilerlemiş olan etçillerden daha az etkili avcılardır.
Dolayısıyla otçullar için avcılardan kaçma imkânı sağlayan küçük cüsseye adalarda yırtıcıların baskısı azaldığı için gerek kalmamış ve boyları büyüme yönünde gelişmiştir. Küçük otçullar, aynı zamanda büyük otçulların olmaması sayesinde rekâbet içine de girmemişlerdir.
Yani, ada devleşmesi, küçük cüsseli hayvanların üzerinden yırtıcılara av olma ve rekâbet sınırlamalarının kalkmasından ileri gelen evrimsel bir yönelimdir. Bu sınırlamalar hayvanlar üzerinde farklı şekillerde tezahür edebilir. Örneğin küçük cüsseli otçullar yırtıcılardan saklanarak kaçarken, büyük cüsseli otçullar da cüsselerini kullanarak yırtıcıları korkutabilirler. Bunun sonucunda tamamlayıcı fenomen olarak ada cüceleşmesi de bu tarz sınırlamaların ortadan kalkması sonucu büyük cüsseli otçullar için oluşmaktadır.[1] Buna karşın, yırtıcılar arasında görülen ada cüceleşmesinin nedeni de adalarda yeterli av olanaklarının olmamasıdır.[1] Ada cüceleşmesinin aksine, ada devleşmesine önemli omurgalı gruplarında ve omurgasızlarda rastlanır.
Ada devleşmesine maruz kalmanın başka bir yolu da anakara popülasyonunun büyük üyelerinin adaları kolonize etmede daha başarılı olmalarından gelen kurucu etkisidir.[2]
Örnekler
Ada devleşmesine maruz kalmış hayvanlara şöyle örnekler verilebilir:
^Meijer H. J. M.; Due, R. A. (4 Kasım 2010). "A new species of giant marabou stork (Aves: Ciconiiformes) from the Pleistocene of Liang Bua, Flores (Indonesia)". Zoological Journal of the Linnean Society. 160 (4). ss. 707-724. doi:10.1111/j.1096-3642.2010.00616.x.
