| Bu maddede sadece veya ağırlıklı olarak Türkyie ile ilgili bilgi verildiği düşünülmektedir. Maddeyi geliştirerek ve sorunu tartışma sayfasında tartışarak maddenin evrenselleşmesini sağlayabilirsiniz. (Kasım 2024) |
İl, Türkiye Cumhuriyeti'nin taşra teşkilatlanmasında en büyük mülkî yönetim birimi. Osmanlı Devleti'nde uygulanan vilayet sisteminin Türkiye'de ilkin sistem olarak, 1960'ta da isim olarak güncellenmesi ile bu şekli ve ismi almıştır.
İl, merkezî idarenin taşra birimlerinin en büyüğüdür. Bir ülkenin, bir vali tarafından idare edilen bölümlerinden her birine verilen addır. Merkezî idarede kanunların uygulanması, kamu düzeninin korunması ve kamu hizmetlerinin yürütülmesinde yetki genişliği esasının uygulanmasına dayanır. Kuruluş esasları kanunla belirtilen devlet tüzel kişiliği içinde yer alan birimdir.
1982 Anayasası'na göre Türkiye, merkezî idare kuruluşu bakımından; coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere; iller de diğer kademeli bölümlere (ilçe) ayrılır.
İllerde kamu kurumları
Bakanlıkların kuruluş kanunlarına göre illerde, lüzumu kadar teşkilat bulundurulur. Bu teşkilatların her birinin başında, il idare şube başkanları vardır. Bu şube başkanlarının emri altında çalışanlar, ilin ikinci derecede memurlarıdır. Başkanlıkları temsil eden şube başkanları valinin emri altında çalışırlar.
Vali, ilde devletin ve hükûmetin temsilcisi ve her bakanın ayrı ayrı her bakımdan mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır.
Sorumluluk ve yönetim
İlin genel idaresinden bakanlara karşı ayrı görevler vardır. Valinin tayin ve tespit ettiği işlerde, yeteri kadar vali muavini bulundurulur. Bunlar valinin olmadığı zamanlarda yerine vekâlet ederler. İlin yazı işlerinin düzenlenip yürütülmesinden de sorumludurlar.
Tevsii Mezuniyet
1982 Anayasası'na göre iller yetki genişliği esasına dayalı olarak yönetilir.
İl Özel İdaresi
İl özel idaresinin vazifeleri arasında, yol, köprü, geçit gibi yerlerin inşaat ve onarım işleri, elektrik, havagazı, su gibi kamu hizmetlerinin işletmeleri, özel sektöre ait fabrika ve tesislerin ruhsat müsaadesi işleri, tarım sektörünün geliştirilmesi gibi sosyal ve ekonomik mahiyetteki hizmetlerin millet faydasına geliştirilmesini sağlayıcı tedbirleri almak ve araştırmak, ilköğretim, mesleki ve teknik okullarla, hastaneleri hizmete açmak, il mallarını kamu yararına kullanmak sayılabilir.
İl özel idaresinin organları
Vali
İl genel meclisi
İl genel meclisinin üyeleri, 5 yılda bir yapılan seçimlerle vazife alırlar. Valilerin tayini merkezden yapılır. İl genel meclisi, yılda bir defa olmak üzere genel kurul toplantısı yapar. Olağanüstü genel kurul toplantısı yapılabilmesi için İçişleri Bakanlığının izni gerekmektedir. Genel kurulun vazife ve yetkileri arasında, il bütçesini kabul etmek, kurum hizmetleri hakkında kararlar almak, hizmetler için gerekli finansman kaynaklarını tespit etmek gibi hususlar sayılabilir.
İl encümeni
İl genel meclisinin içinden seçilen dört üyeden meydana gelir. Vazife süreleri bir yıldır. İl bütçe tasarısını inceleyerek müzakere etmek, gider cetvellerinin bütçeye uygun olması hâlinde tasdik etmek, bütçedeki artırma ve eksiltmeleri müzakere etmek, bütçede tespit edilen finansman kaynakları arasında aktarma yapmak, olağan dışı giderlerin kullanma durumlarını tespit etmek, il idaresinin hizmetleri ile ilgili mütalaalarını genel meclise bildirmek gibi hususlar, il daimî encümeninin vazifeleri arasında yer almaktadır.
İl idare kurulu
Vali başkanlığının altında hukuk işleri müdürü, defterdar, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, tarım, veteriner ile millî eğitim ve kültür müdürlüklerinden meydana gelir. İdari ve istişari nitelikte kararlar almağa yetkili kuruldur.
Bölge idareleri
Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla birden çok ili içine alan merkezî idare teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri, kanunla düzenlenir.
Türkiye'de iller ve nüfusları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
