ไข้หวัดนก

ไข้หวัดนก
ภาพจากกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน ของไวรัสที่ทำให้เกิดไข้หวัดนก (ที่มา: Erskine Palmer, CDC)
สาขาวิชา	โรคติดเชื้อ

ฝูงนกสามารถเป็นแหล่งพำนักไวรัสไข้หวัดนก ให้วิวัฒนาร่วมกับไข้หวัดใหญ่ในมนุษย์ ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสายพันธุ์และการเป็น ภาวะระบาดทั่ว

ไข้หวัดนก (อังกฤษ: Avian influenza หรือชื่อสามัญ bird flu) เป็นโรคที่เกิดจากไวรัสไข้หวัดใหญ่ชื่อ H5N1 ซึ่งพบได้ในสัตว์ปีก ค้นพบครั้งแรกในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 19 ในประเทศอิตาลี โรคนี้ระบาดอย่างหนักทั่วโลก โดยเริ่มระบาดครั้งแรกในปี พ.ศ. 2460–2461 (ค.ศ.1918–1920) เรียกว่า "ไข้หวัดใหญ่สเปน" (Spanish Flu) เริ่มแพร่ระบาดจากฝั่งอาร์กติก และข้ามมาสู่ฝั่งแปซิฟิกภายในระยะเวลา 2 เดือน มีการประมาณผู้เสียชีวิตทั่วโลกประมาณ 50–100 ล้านคน หรือเท่ากับคนจำนวน 1 ใน 3 ของประชากรของทวีปยุโรป

ครั้งที่ 2 เกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2500–2501 (ค.ศ.1957–1958) เรียกว่า "ไข้หวัดใหญ่เอเซีย" (Asian Flu) มีผู้เสียชีวิตทั่วโลกประมาณ 1–4 ล้านคน

ครั้งที่ 3 เกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2511 (ค.ศ.1968) เรียกว่า "ไข้หวัดใหญ่ฮ่องกง" (Hong Kong Flu) มีผู้เสียชีวิตทั่วโลกประมาณ 1–4 ล้านคน

เชื้อไข้หวัดนกแผ่ระบาดทั่วเอเชีย

ประเทศจีนและฮ่องกง

ต่อมาเกิดการระบาดขึ้นอีกโดยเริ่มต้นที่ฮ่องกงในปี พ.ศ. 2540 ในครั้งนั้นมีผู้ติดเชื้อ 18 คน เสียชีวิตไป 6 คน และเมือง Chaohu ในประเทศจีน เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2547 และต่อมาพบนกกระยางป่วยในสวนสาธารณะแห่งหนึ่งในเขตเมืองใหม่ของฮ่องกงเมื่อ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2550 โดยพบว่าติดเชื้อไข้หวัดนก H5N1^[1]

เดือนมีนาคม พ.ศ. 2551 มีรายงานการระบาดที่ตลาดใหม่จินฮวาเขตลี่วาน เมืองกว่างโจว ทำให้มีสัตว์ปีกเสียชีวิต 114 ตัว และได้มีการฆ่าทำลายสัตว์ปีกอีก 518 ตัว^[2]

ประเทศเวียดนาม

• มีนาคม พ.ศ. 2550 พบเชื้อไวรัสไข้หวัดนกในเป็ดอายุ 45 วัน ในจังหวัดหวิญล็อง บริเวณสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง โดยเป็ดเหล่านั้นไม่ได้รับการฉีดวัคซีนต้านเชื้อไวรัสเอช 5 เอ็น 1 และทางการเวียดนามได้สั่งฆ่าเป็ดไป 800 ตัว และสั่งฆ่าเชื้อโรคในพื้นที่ที่พบการระบาดซึ่งอยู่ห่างจากนครโฮจิมินห์ ไปทางตะวันตกเฉียงใต้ 140 กม.^[3]
• พฤษภาคม พ.ศ. 2550 พบการระบาดของไข้หวัดนกในฟาร์มเป็ดอีกแห่งนอกเมืองหายฝ่อง ทำให้ลูกเป็ดอายุ 14 วัน ซึ่งยังไม่ได้รับวัคซีนล้มตาย 2,120 ตัว และผลตรวจพบว่าติดเชื้อไวรัสไข้หวัดนก เอช 5 เอ็น 1 นับเป็นการระบาดของไข้หวัดนกครั้งที่ 2 ในพื้นที่ดังกล่าว^[4] และเวียดนามพบการติดเชื้อไข้หวัดนกครั้งแรกที่จังหวัดเหงะอาน ของเวียดนาม^[5]

ประเทศไทย

มีการระบาดมาสู่ประเทศไทย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2547 โดยพบว่ามีผู้ป่วยและเสียชีวิตมากที่สุดในปีนั้นกล่าวคือป่วย 17 ราย เสียชีวิต 12 ราย ในปี พ.ศ. 2548 ป่วย 5 ราย เสียชีวิต 2 ราย และปี พ.ศ. 2549 ป่วย 3 ราย เสียชีวิต 3 ราย รวมพบผู้ป่วย 25 ราย เสียชีวิต 17 ราย โดยในปี พ.ศ. 2547 พบพื้นที่ระบาดมากที่สุดถึง 60 จังหวัด ต่อมาในปี พ.ศ. 2548 พบพื้นที่ระบาดรองลงมา 21 จังหวัด ในปี พ.ศ. 2549 พบเพียงสองจังหวัด ในปี พ.ศ. 2550 พบพื้นที่ระบาด 4 จังหวัด และปีที่พบเป็นปีสุดท้ายได้แก่ พ.ศ. 2551 พบพื้นที่ระบาด 4 จังหวัดได้แก่ จังหวัดนครสวรรค์ จังหวัดพิจิตร จังหวัดสุโขทัย จังหวัดอุทัยธานี^[6]

ประเทศกัมพูชา

พบเด็กเสียชีวิตใน พ.ศ. 2555 หนึ่งราย^[7] โดยก่อนหน้านี้ตั้งแต่ พ.ศ. 2548 ถึง พ.ศ. 2553 พบผู้ป่วย 10 ราย เสียชีวิตอีก 8 รายในช่วงเวลาดังกล่าว^[8]

ประเทศญี่ปุ่น

พบไวรัสไข้หวัดนก ในซาก " อินทรีเหยี่ยวภูเขา" มีผู้พบอินทรีตัวดังกล่าวมีอาการป่วย ที่หมู่บ้านซาการะ ในจังหวัดคุมาโมโตะ ทางภาคใต้ของญี่ปุ่น เมื่อ 4 มกราคม พ.ศ. 2550^[9]

การตรวจวินิจฉัยโรค

ไข้หวัดนกในระยะแรกต้องใช้เวลาในการตรวจสอบนาน 3–4 วันโดยวิธีมาตรฐานสำหรับการตรวจวินิจฉัยโรคไข้หวัดนกสายพันธุ์ เอช 5 เอ็น 1 คือวิธีการเพาะแยกเชื้อไวรัสในไข่ไก่ฟักหรือเซลล์เพาะเลี้ยง เมื่อ พ.ศ. 2551 ทีมวิจัยคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พัฒนาชุดตรวจสอบไข้หวัดนก เอช 5 เอ็น 1 ครอบคลุมถึงไข้หวัดใหญ่ที่ใช้ต้นทุนการตรวจต่ำและรู้ผลภายใน 1 วันได้สำเร็จ^[10] นอกจากนี้ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ ยังได้ให้การสนับสนุนทุนวิจัยแก่นักวิจัยชาวไทยเพื่อพัฒนาชุดตรวจวินัจฉัยไข้หวัดนกโดยใช้หลักการไบโอเซ็นเซอร์ ซึ่งเป็นชุดตรวจวินิจฉัยไข้หวัดนกที่มีความจำเพาะสูงกับไวรัสกลุ่ม H5 มีความไวสูงกว่าวิธีปัจจุบัน (IC) 100 เท่า ทราบผลภายใน 15 นาที และสามารถเก็บตัวอย่างได้นาน 1 เดือน ก่อนนำมาอ่านผลด้วยเครื่องตรวจวัดอีกด้วย

วัคซีนป้องกัน

สหรัฐอเมริกาผลิตวัคซีนไข้หวัดนกตัวแรก โดยสร้างจากสายพันธุ์ที่ติดเชื้อในคน เมื่อ พ.ศ. 2550^[11] ในประเทศจีน พ.ศ. 2551 บริษัทชีวผลิตภัณฑ์เคอซิงปักกิ่ง ผลิตวัคซีนไข้หวัดนกและใช้กับอาสาสมัครกว่า 500 ซึ่งยืนยันว่าวัคซีนมีความปลอดภัยและมีประสิทธิผล^[12]

ไข้หวัดนกในคน

โดยปกติ ไข้หวัดนกไม่ติดต่อกับมนุษย์ แต่เมื่อเชื้อไวรัสกลายพันธุ์คนจะติดไวรัส เรียกว่าไข้หวัดนกในคน มักเกิดขึ้นในฤดูหนาวและฤดูใบไม้ผลิ และส่วนใหญ่เป็นคนหนุ่มสาว จากอายุ 18–20 ปี และมีอัตราการตายสูงกว่า 60%^[13]

การป้องกันโรค

1. รับประทานอาหารที่ปรุงสุกแล้ว
2. ดูแลสุขภาพร่างกายของตนเองให้แข็งแรงอยู่เสมอ
3. หมั่นล้างมือเป็นประจำเพื่อฆ่าเชื้อโรค และสามารถป้องกันการติดเชื้อได้
4. หากมีไข้สูง และเคยสัมผัสกับสัตว์ปีกที่ป่วยหรือตาย ให้รีบไปพบแพทย์ทันที

ดูเพิ่ม

• ไข้หวัดใหญ่ในสุกร

อ้างอิง

1. "ฮ่องกงพบนกติดเชื้อไข้หวัดนกอีก". ผู้จัดการออนไลน์. 8 มิถุนายน 2007. สืบค้นเมื่อ 26 พฤศจิกายน 2007.
2. "กวางเจาเกิดแพร่ระบาดเชื้อ H5N1 สั่งหยุดส่งสัตว์ปีกเข้าฮ่องกง-มาเก๊า". ผู้จัดการออนไลน์. 18 มีนาคม 2008.
3. "พบไข้หวัดนกในเป็ดทางตอนใต้เวียดนาม". กรมควบคุมโรค. สำนักข่าวไทย. 2 มีนาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 กุมภาพันธ์ 2008. สืบค้นเมื่อ 5 มิถุนายน 2007.
4. "รอบโลกวันนี้ หวัดนกลามเวียดนาม". แนวหน้า. 31 พฤษภาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 กุมภาพันธ์ 2008. สืบค้นเมื่อ 5 มิถุนายน 2007.
5. "เวียดนามพบหวัดนกระบาดเพิ่มอีก 4 จังหวัด มียอดผู้ติดเชื้อแล้ว 5 ราย". อินโฟเควสท์. 22 พฤษภาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 10 กุมภาพันธ์ 2008. สืบค้นเมื่อ 25 สิงหาคม 2007.
6. "รายงานสถานการณ์โรคไข้หวัดนก สถานการณ์โรคไข้หวัดนกในสัตว์ปีกประเทศไทย" (PDF). สำนักงานจังหวัดเพชรบุรี. 31 ธันวาคม 2010. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 27 พฤศจิกายน 2020. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2012.
7. "คุมเข้มไข้หวัดนกชายแดนไทย-กัมพูชา หลังพบมีเด็กตายเพราะไข้หวัดนก". ไทยพีบีเอส. 3 กุมภาพันธ์ 2012.
8. "รายงานสถานการณ์โรคไข้หวัดนก สถานการณ์โรคไข้หวัดนกในคนทั่วโลก" (PDF). สำนักงานจังหวัดเพชรบุรี. 31 ธันวาคม 2010. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 27 พฤศจิกายน 2020. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2012.
9. "พบไข้หวัดนกในนกอินทรีที่ใกล้สูญพันธุ์ของญี่ปุ่น". กรุงเทพธุรกิจ. 19 มีนาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 พฤษภาคม 2007. สืบค้นเมื่อ 28 มิถุนายน 2007.
10. "ชุดตรวจหวัดนกวันเดียวรู้ผลรับมือโรคระบาดทันใจ". กรุงเทพธุรกิจ. 1 เมษายน 2008. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 กุมภาพันธ์ 2009. สืบค้นเมื่อ 3 เมษายน 2008.
11. "top 10 ความก้าวหน้า 2550 - วัคซีนป้องกันไข้หวัดนก ตัวแรกของโลก!". thaihealth. 27 ธันวาคม 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 กันยายน 2008. สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2008.
12. "บริษัทชีวผลิตภัณฑ์เคอซิงปักกิ่ง ผลิตวัคซีนไข้หวัดนก". China Radio International. 3 เมษายน 2008.
13. "เชื้อไวรัสกลายพันธุ์คนจะติดไวรัส". China Radio International. 14 มกราคม 2009.

แหล่งข้อมูลอื่น

• การป้องกันควบคุมโรคไข้หวัดนก, กรมควบคุมโรค, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 กรกฎาคม 2004
• Avian Influenza Fact Sheet, องค์การอนามัยโลก
• Avian Influenza (Bird Flu), Centers for Disease Control and Prevention
• ผลงานวิจัย สวทช. สู่เชิงพาณิชย์ ปี 2549–2556 (PDF), ปทุมธานี: สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ, กรกฎาคม 2013, ISBN 978-616-12-0163-0