วัดดอนมูล เป็นวัดราษฎร์ สังกัดคณะสงฆ์ ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลศรีภูมิ อำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน
จากพงศาวดารน่านกล่าวว่าเมื่อ พ.ศ. 2399 พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชได้กวาดต้อนชาวไทลื้อจากสิบสองปันนาเข้าในเขตจังหวัดน่าน ตั้งเป็นชุมชนไทลื้อ สร้างวัดดอนมูลเมื่อ พ.ศ. 2375 และสร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2380 โดยเจ้าหลวงอนุภาพ มีพระปัญญาเป็นเจ้าอาวาส ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2532 และกรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน เมื่อวันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2543 ขึ้นทะเบียนเป็นอาคารควรค่าแก่การอนุรักษ์จากสมาคมสถาปนิกสยาม เมื่อ พ.ศ. 2553[1]
อาคารเสนาสนะที่สำคัญ ได้แก่ วิหารทรงไทลื้อก่ออิฐถือปูนแบบใช้ผนังรับน้ำหนัก ขนาด 6 ห้องทรงจั่วที่ต่อหลังคาปีกนกโดยรอบ ผนังจึงหนาถึง 50 เซนติเมตร เดิมเจาะช่องหน้าต่างไม่มีบานหน้าต่างต่อมาได้ขยายออกและใส่บานหน้าต่าง ประตูหน้าเข้าทางทิศตะวันออก ส่วนประตูข้างเข้าทางทิศใต้ มีบันไดพญานาคเข้าสู่ตัววิหาร ช่วงเสาที่ 2 จากทิศตะวันออกประดิษฐานพระประธานก่ออิฐถือปูนลงรักปิดทอง หลังคามุงด้วยไม้แป้นเกล็ดตกแต่งช่อฟ้าใบระกาหางหงส์เป็นรูปสัตว์ในป่าหิมพานต์ เช่น นกหัสดีลิงค์ กินนร หงส์[2] หน้าบันแต่งลายประจำยามในช่องสี่เหลี่ยมแบบลูกฟัก ประดับกระจกเงาที่ตอนกลางหน้าบัน[3]
อ้างอิง
