เมืองขึ้น (อังกฤษ : vassal state ) คือ รัฐ ที่มีภาระผูกพันต่อรัฐหรือจักรวรรดิที่เหนือกว่า ซึ่งมีสถานะคล้ายคลึงกับสถานะข้าราชบริพาร (อังกฤษ : vassal ) ในระบบฟิวดัล ในยุโรปยุคกลาง ระบบเมืองขึ้นถูกใช้อย่างแพร่หลายในบรรดาจักรวรรดิ ตั้งแต่ตะวันออกใกล้ ยุคอียิปต์ ฮิตไทต์ และมิทันนี ไปจนถึงจีนโบราณ มาจนกระทั่งถึงยุคกลาง โดยจักรวรรดิสุดท้ายที่ใช้ระบบดังกล่าวอาจเป็น จักรวรรดิออตโตมัน [ต้องการอ้างอิง แม้ว่าจะมีการระบุว่า[ใคร? จักรวรรดิอังกฤษ เองก็มีเมืองขึ้นเช่นกัน[ต้องการอ้างอิง
ความสัมพันธ์ระหว่างรัฐเมืองขึ้นและจักรวรรดิขึ้นอยู่กับนโยบายของผู้ปกครอง โดยทั่วไปเมืองขึ้นจะมีหน้าที่ส่งบรรณาการ และความช่วยเหลือด้านทหาร ส่วนระดับความเป็นอิสระและผลประโยชน์ที่ผู้ปกครองจะมอบให้กับเมืองขึ้นสามารถมีได้หลายระดับ ในปัจจุบัน คำที่ใช้กันโดยทั่วไป ได้แก่ รัฐหุ่นเชิด รัฐในอารักขา รัฐผู้รับอุปถัมภ์ รัฐสมทบ หรือ รัฐบริวาร
ในรัชสมัยของฟาโรห์ทุตโมสที่ 3 (1479 ปีก่อนคริสตกาล – 1425 ปีก่อนคริสตกาล) พระองค์ได้วางรากฐานการปกครองต่างๆในอียิปต์ สมัยอะมาร์นา[ 1] ลิแวนต์ ถูกดึงเข้าสู่ระบบเศรษฐกิจของอียิปต์จากการก่อสร้างท่าเรือ ซึ่งช่วยให้มีการติดต่อสื่อสารและจัดเก็บภาษีระหว่างอียิปต์และเมืองขึ้นได้ดีขึ้น[ 1]
หลักฐานเกี่ยวกับเมืองขึ้นของอียิปต์ที่ปรากฏระหว่างรัชสมัยของฟาโรห์แอเมนโฮเทปที่ 3 และฟาโรห์ตุตันคาเมน (1390 ปีก่อนคริสตกาล – 1323 ปีก่อนคริสตกาล) มาจากจารึกอักษรอะมาร์นา[ 2] [ 3] ฟาโรห์ จากสารที่เมืองขึ้นส่งมา[ 3]
รัฐเมืองขึ้นที่สำคัญของอียิปต์ตั้งอยู่บริเวณดินแดนทางตอนเหนือ เช่น นูฮาชเช คัทนา และอูการิต รัฐเหล่านี้ตั้งอยู่บนชายขอบของดินแดนที่อียิปต์อ้างสิทธิ์และมักเป็นภัยคุกคามจากการเป็นพันธมิตรกับชาวฮิตไทต์ในอนาโตเลีย หรือกลุ่มมิทันนี ในอิรัก และซีเรีย [ 3] แม่น้ำไนล์ และมีประโยชน์ในฐานะรัฐกันชนกับอาณาจักรข้างเคียง ทำให้รัฐเหล่านี้มีอำนาจต่อรองสูงกับฟาโรห์แห่งอียิปต์[ 3] [ 3] ฟาโรห์อเคนาเทน (1353 ปีก่อนคริสตกาล – 1336 ปีก่อนคริสตกาล) และไม่เคยถูกยึดคืน[ 3] [ 2]
ในรัชสมัยของฟาโรห์แรเมซีสที่ 2 (1279 ปีก่อนคริสตกาล – 1213 ปีก่อนคริสตกาล) อียิปต์ขยายอำนาจไปยังฮิตไทต์หลายครั้ง และในที่สุดก็สามารถยึดครองอาณาจักรคาเดช และอามูร์รู ได้โดยอาศัยจังหวะที่จักรวรรดิฮิตไทต์เกิดปัญหาภายใน[ 2] Ḫattušili III ทรงเจรจาสงบศึกต่อกันและกำหนดให้เขตแดนระหว่างสองจักรวรรดิอยู่ที่บริเวณทางเหนือของบิบลอส จนถึงดามัสกัส [ 2]
อาณาจักรบิบลอสมีความสำคัญในการเชื่อมโยงโลกของอียิปต์ ตะวันออกใกล้ และทะเลอีเจียนเข้าด้วยกัน[ 4] เลบานอน และซีเรียผ่านทางบิบลอส ขณะเดียวกันก็ใช้ราชอาณาจักรนี้เป็นฐานทัพสำหรับกิจกรรมทางทหาร [ 4] แฮธอร์ ซึ่งมีความเกี่ยวโยงไปถึงไอซิส [ 4] [ 4] [ 4]
บันทึกเกี่ยวกับอาณาจักรบิบลอสมีรายละเอียดค่อนข้างมากเนื่องจากเป็นการปฏิสัมพันธ์ที่กินเวลายาวนานที่สุดระหว่างอียิปต์กับรัฐเมืองขึ้นซึ่งนานถึง 12 ปี[ 2] ริบ-ฮัดดา ผู้เป็นกษัตริย์เจ้าของสารเหล่านี้มีเอกลักษณ์แตกต่างจากผู้ปกครองเมืองขึ้นอื่น เนื่องจากสารของพระองค์มีการลงรายละเอียดมากกว่าผู้ปกครองอื่นๆ ในตะวันออกใกล้ แต่แม้ว่าพระองค์จะมีความจงรักภักดีต่อฟาโรห์แห่งอียิปต์ แต่ริบ-ฮัดดาก็ทรงไม่เคยได้รับความช่วยเหลือใดๆ จากอียิปต์ในยามวิกฤต สุดท้ายพระองค์ก็ถูกพระอนุชาเนรเทศออกจากอาณาจักร[ 2]
เมื่อพระอนุชาของริบ-ฮัดดาครองบัลลังก์ บิบลอสยังคงมีการติดต่อสื่อสารกับทางอียิปต์ต่อมา แม้ว่าจะมีข้อขัดแย้งอยู่บ้างเกี่ยวกับการที่บิบลอสมีแนวโน้มที่จะสร้างพันธมิตรกับอาณาจักรอามูร์รูและจักรวรรดิฮิตไทต์[ 4]
ปฏิสัมพันธ์ระหว่างบิบลอสและอียิปต์ลดลงในศตวรรษที่ 12 และ 11 ก่อนคริสต์ศักราช จากการล่มสลายของจักรวรรดิอียิปต์ หลังจากอียิปต์ถูกฟื้นฟู รัฐอื่นๆ เช่น ไทร์ และไซดอน ได้รับความสนับสนุนมากกว่าบิบลอส[ 4] จักรวรรดิโรมัน แต่ก็สูญเสียความสำคัญทางเศรษฐกิจและการเมืองไป[ 4]
แผนที่ดินแดนของฮิตไทต์และเมืองขึ้นเมื่อประมาณ 1300 ปีก่อนคริสตกาล พื้นที่ส่วนใหญ่ของอนาโตเลีย และตอนเหนือของซีเรียได้ตกเป็นเมืองขึ้นของจักรวรรดิฮิตไทต์ โดยฮิตไทต์สามารถแผ่ขยายอำนาจออกไปได้มากที่สุดในรัชสมัยของ Šuppiluluma I และ Muršili II ในศตวรรษที่ 14 ก่อนคริสตกาล[ 5] [ 5]
ในบางกรณี ผู้ปกครองท้องถิ่นจะได้รับสถานะ kiurwana (สถานะในอารักขา)[ 5] [ 5] [ 6]
พันธะของเมืองขึ้นต่อฮิตไทต์รวมถึงหน้าที่ทางทหาร ฝ่ายเมืองขึ้นเองก็จะได้รับสัญญาว่าฮิตไทต์จะให้ความช่วยเหลือทางทหารเป็นการตอบแทนเช่นกัน บางครั้งพันธะยังลงรายละเอียดเกี่ยวกับบรรณาการประจำปีด้วย สัญญาส่วนใหญ่มักปิดท้ายด้วยการแต่งงานระหว่างผู้ปกครองเมืองขึ้นกับเจ้าหญิงของฮิตไทต์ เจ้าหญิงจะทรงมีอำนาจมากกว่าภรรยาคนอื่นๆ ของผู้ปกครองเมืองขึ้นนั้น และการสืบทอดอำนาจจะถูกส่งต่อไปยังลูกหลานที่ประสูติจากเจ้าหญิง[ 5]
รัฐเมืองขึ้นจำเป็นต้องให้การสนับสนุนและสาบานว่าจะจงรักภักดีต่อรัชทายาทของกษัตริย์ด้วยเช่นกัน ในกรณีที่มีการแย่งชิงบัลลังก์ เมืองขึ้นจะพ้นจากพันธะทั้งหมดที่เคยตกลงไว้ ยกเว้นหน้าที่ในการช่วยให้กษัตริย์ที่ชอบธรรมให้กลับขึ้นครองบัลลังก์ ด้วยความชอบดังกล่าว ผู้ปกครองเมืองขึ้นจะได้รับการรับรองว่าตนและผู้สืบทอดมีอำนาจปกครองเหนือดินแดนเมืองขึ้นนั้น[ 5]
อูการิตเป็นที่รู้จักกันดีที่สุดในบรรดาเมืองขึ้นของฮิตไทต์ หลักฐานเกี่ยวกับบทบาทและความสัมพันธ์ของอูการิตกับฮิตไทต์ส่วนใหญ่มาจากเอกสารของฝ่ายอูการิต ประกอบจากหลักฐานฝ่ายฮิตไทต์จำนวนหนึ่ง[ 6] [ 6] [ 6]
ความสัมพันธ์ของอามูร์รูกับจักรวรรดิฮิตไทต์ได้รับการยืนยันในเอกสารที่ค้นพบจากอูการิตและฮัตตูซา [ 6] [ 6] Aziru อามูร์รูขึ้นต่อจักรวรรดิฮิตไทต์ตั้งแต่ช่วงปลายสมัยอะมาร์นา จนถึงรัชสมัยของ Muwatalli II อามูร์รูกลับไปสวามิภักดิ์ต่ออียิปต์[ 6] [ 6] [ 6] [ 7] [ 7]
คาร์เคมิช เป็นเมืองใหญ่และเป็นศูนย์กลางการปกครองของดินแดนซีเรีย ปรากฏหลักฐานการปฏิสัมพันธ์กับฮิตไทต์จากเอกสารที่พบในฮัตตูซา, เอมาร์ และอูการิต[ 8] [ 8] [ 8] อัสซีเรีย และมีความสัมพันธ์กับบาบิโลเนีย [ 6] ยุคเหล็กตอนต้น [ 8] [ 8]
แผนที่ดินแดนของอัสซีเรียใหม่ ในช่วง 824 ปีก่อนคริสตกาล และ 671 ปีก่อนคริสตกาล รัฐเมืองขึ้นของจักรวรรดิอัสซีเรียใหม่ (911 ปีก่อนคริสตกาล – 609 ปีก่อนคริสตกาล) มีความสัมพันธ์อันเป็นเอกลักษณ์กับจักรวรรดิผู้ปกครอง แม้ว่าเมืองขึ้นจะมีความสำคัญต่อการเมืองภายในของจักรวรรดิและเชื่อมโยงกับรูปแบบการปกครองและเศรษฐกิจ แต่ก็ไม่ถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของ "รัฐอัสซีเรีย"[ 9] [ 9] [ 9]
กษัตริย์อัสซีเรียแสดงอำนาจเหนือเมืองขึ้นโดยการสะสมพืชพรรณและสัตว์จากแต่ละท้องถิ่น[ 10] ทิกลัธ-ไพลีเซอร์ที่ 1 (1114 ปีก่อนคริสตกาล – 1076 ปีก่อนคริสตกาล) ในสมัยอัสซีเรียกลาง และได้รับการฟื้นฟูอีกครั้งโดย Ashurnasirpal ในสมัยอัสซีเรียใหม่โดยมีการสร้างสวนที่สะสมสิ่งต่างๆ จากทั่วทั้งจักรวรรดิ[ 10] Sargon II สร้างสวนที่จำลองป่าในซีเรียเหนือ ในขณะที่ Sennacherib สร้างบึงน้ำที่เลียนแบบภูมิประเทศของบาบิโลเนียใต้[ 10] [ 10] [ 10] [ 10]
ในศตวรรษที่ 8 ก่อนคริสตกาล มีการตั้งเมืองขึ้นทางตอนใต้ของจักรวรรดิเพิ่มมากขึ้น เมื่อเปรียบเทียบกับดินแดนทางตอนเหนือของจักรวรรดิซึ่งเคยถูกทำลายมาก่อน อาณาจักรเหล่านี้มีกลายเป็นภูมิภาคที่หนาแน่นและเจริญรุ่งเรืองมากของจักรวรรดิ[ 11] ยูเฟรทีส ดำรงสถานะความเป็นเมืองขึ้นจนถึงศตวรรษที่ 7 ก่อนคริสตกาลจึงถูกผนวกเป็นจังหวัดหนึ่งของจักรวรรดิ แต่ว่าระดับการควบคุมอาณาจักรเหล่านี้แตกต่างกันไปตามที่ตั้ง[ 11] ยูดาห์ มากกว่าในศตวรรษที่ 8[ 11] จอร์แดน แสดงให้เห็นว่า ยุคที่อยู่ภายใต้การควบคุมของอัสซีเรียใหม่เป็นยุครุ่งเรืองของอาณาจักรเหล่านี้[ 11]
เปอร์เซียใช้เซแทร็ป (ระบบข้าหลวงเปอร์เซีย)[ 12] เฮอรอโดทัส บันทึกว่า กษัตริย์ Amyntas I แห่งมาซิโดเนีย เจรจากับเปอร์เซียหลังจากถูกฝ่ายอะคีเมนิด ปราบปรามในปี 513 ปีก่อนคริสตกาล มาซิโดเนียมีความเชื่อมโยงกับเปอร์เซียมากขึ้นเมื่อ Amyntas ให้มีการอภิเษกสมรสกับพระธิดาของพระองค์กับขุนนางชาวเปอร์เซีย (Hdt 5.21.) มาซิโดเนียภายใต้การปกครองดาไรอัสที่ 1 ถูกจัดให้เป็นเขตที่ต้องเสียภาษีเป็นประจำของจักรวรรดิ (Hdt 6.44.) การควบคุมของเปอร์เซียเหนือมาซิโดเนียได้รับการยืนยันจากจารึก DNa ที่ Naqsh-I-Rustam อเล็กซานเดอร์ที่ 1 พระโอรสของ Amyntas สนับสนุนเซิร์กซีสที่ 1 ระหว่างที่เปอร์เซียรุกรานกรีก ในปี 479 ปีก่อนคริสตกาล กองทัพอะคีเมนิดพ่ายแพ้ต่อชาวกรีก นครรัฐอื่นๆ ไม่ถือว่ามาซิโดเนียเป็นฝ่ายกรีกอีกต่อไป[ 13]
ดินแดนอื่นที่จัดว่าเป็นเมืองขึ้นมากกว่าเป็นเซแทร็ปคือ อาหรับ บันทึกของเฮอรอโดทัสระบุว่า อาหรับได้ให้ความช่วยเหลือแคมไบซีสที่ 2 ในการรุกรานอียิปต์ (525 ปีก่อนคริสตกาล)[ 14] [ 14] จารึกเบฮิสตูน และแผ่นจารึกป้อมปราการ เปอร์เซโปลิส ระบุว่า อาหรับยังคงถวายกำยานเป็นปริมาณ 1,000 ทาเลนต์ต่อปี[ 14] Arsamenes โอรสในดาไรอัสที่ 1[ 14]
แม้ว่าจักรวรรดิอะคีเมนิดจะมีพื้นที่กว้างใหญ่ แต่ก็ได้วางระบบการสื่อสารและการเชื่อมต่อระหว่างภูมิภาคต่างๆ ที่มีประสิทธิภาพ นั่นคือ เส้นทางหลวง ซึ่งทอดผ่านพื้นที่ส่วนใหญ่ในจักรวรรดิ ทำให้สามารถขนส่งและกระจายสินค้า วัฒนธรรม และมโนคติระหว่างข้าหลวงของรอะคีเมนิดและเมืองขึ้นได้[ 15]
ในสมัย ราชวงศ์โจว (1,046–770 ปีก่อนคริสตกาล) จนถึง ราชวงศ์ฮั่น (206 ปีก่อนคริสตกาล–ค.ศ. 220) มีรัฐเมืองขึ้นจำนวนมากก่อตั้งขึ้นในดินแดนจีน
รัฐเหล่านี้มีขนาดตั้งแต่นครรัฐขนาดเล็ก ไปจนถึงรัฐที่สามารถควบคุมดินแดนได้เป็นบริเวณกว้าง เช่น รัฐฉู่ และ รัฐฉี ต่อมาหนึ่งในรัฐเหล่านี้สามารถพิชิตรัฐอื่นๆ ลงและรวมอาณาจักรเป็นหนึ่งภายใต้จักรพรรดิองค์แรก นั่นคือ จิ๋นซีฮ่องเต้
ราชวงศ์ชิง ของจีนมองว่า ราชวงศ์โชซอน ของเกาหลีเป็นเมืองขึ้นที่ปกครองตนเอง ราชวงศ์โชซอนมีอำนาจปกครองตนเองในทั้งกิจการภายในและภายนอก ดังนั้นจึงไม่จัดว่า เป็นอาณานิคมหรือเมืองขึ้นของจีน อย่างไรก็ตาม จีนได้เลิกใช้นโยบายดั้งเดิมซึ่งผ่อนปรนและไม่แทรกแซงกิจการของเกาหลี และเปลี่ยนมาใช้นโยบายแทรกแซงอย่างหนักในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ยฺเหวียน ชื่อไข่ โต้แย้งว่าเกาหลีเป็น "เมืองขึ้น" ที่อยู่ภายใต้การปกครองของจีน โอเวน เอ็น. เดนนี่โต้แย้งว่าเกาหลีเป็น "รัฐบรรณาการ" ที่เป็นอิสระ[ 21] วิลเลียม ดับเบิลยู ร็อกฮิลล์ กล่าวว่า การเรียกเกาหลีว่าเป็นเมืองขึ้นนั้น "เป็นการชี้ชวนให้เข้าใจผิด" ร็อกฮิลล์ยังกล่าวว่า “บรรณาการที่ส่งไปยังปักกิ่งโดย ‘เมืองขึ้น’ ทั้งหมด รวมถึงทิเบตและชนเผ่าพื้นเมืองในจีนตะวันตก เป็นเพียงสิ่งแลกเปลี่ยน ละติน : quid pro quo ) เพื่อแลกกับสิทธิในการค้าขายกับจีนภายใต้สถานะที่เป็นมิตรอย่างยิ่งเท่านั้น” ร็อกฮิลล์โต้แย้งว่า เกาหลีไม่ได้มองจีนเป็นเจ้าผู้ปกครองแต่เป็นเสมือนหัวหน้าครอบครัว เกาหลีเปรียบเทียบราชวงศ์หมิง เป็นบิดาและราชวงศ์ชิงเป็นพี่ชาย และร็อกฮิลล์กล่าวอีกว่า “สำหรับธรรมเนียมที่กษัตริย์จะรายงานต่อจักรพรรดิถึงการเลือกรัชทายาทหรือสนม หรือแจ้งให้ทราบถึงการสิ้นพระชนม์ของพระชนนี หรือพระมเหสี เป็นต้น เราสามารถมองว่าเป็นเพียงความสัมพันธ์เชิงพิธีการเท่านั้น ไม่ได้เกี่ยวข้องกับเรื่องอำนาจการปกครอง”
เมืองขึ้นและรัฐบรรณาการ ของจักรวรรดิออตโตมัน ในปี ค.ศ. 1590 จักรวรรดิออตโตมัน (ค.ศ. 1299–1923) ปกครองรัฐบรรณาการหรือรัฐเมืองขึ้นจำนวนหนึ่งในพื้นที่รอบนอกของดินแดนของตน ระบบเมืองขึ้นมีหลายรูปแบบที่แตกต่างกันออกไป โดยบางรัฐได้รับอนุญาตให้เลือกผู้นำของตนเองได้ ในขณะที่รัฐอื่นๆ ต้องส่งบรรณาการสำหรับดินแดนของตน
ในช่วงศตวรรษที่ 18 จักรวรรดิออตโตมันควบคุมเมืองขึ้นและรัฐบรรณาการหลายแห่ง เช่น รัฐวอลเลเกีย , มอลเดเวีย และไครเมีย
↑ 1.0 1.1 Mynárová, Jana (2015). "Egypt among the Great Powers and its Relations to the Neighbouring Vassal Kingdoms in the Southern Levant according to the Written Evidence: Thutmose III and Amarna.". Policies of Exchange Political Systems and Modes of Interaction in the Aegean and the Near East in the 2nd Millenium B.C.E: Proceedings of the International Symposium at the University of Freiburg Institute for Archaeological Studies, 30th May – 2nd June 2012 . Austrian Academy of Sciences Press. pp. 158–161. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Elayi, Josette (2018). "The Small Vassal States of the Near East: (1500–1200)". The History of Phoenicia . Lockwood Press. pp. 66–82. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Morris, Ellen (2006). "Bowing and Scraping in the Ancient Near East: An Investigation into Obsequiousness in the Amarna Letters" . Journal of Near Eastern Studies . 65 (3): 179–188. doi :10.1086/508575 . อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่สมเหตุสมผล มีนิยามชื่อ "Morris 2006" หลายครั้งด้วยเนื้อหาต่างกัน ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 Kilani, Marwan (2019). Byblos in the Late Bronze Age: Interactions between the Levantine and Egyptian Worlds . BRILL. ISBN 9789004416604 ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 Bryce, Trevor (2005). "Territories and Early Rivals of the Hatti". Kingdom of the Hittites . Oxford University Press. p. 49–50. ISBN 9780199279081 ↑ 6.00 6.01 6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07 6.08 6.09 Devecchi, Elena (2012). "The International Relations of Hatti's Syrian Vassals, or How to make the Best of Things.". Policies of exchange political systems and modes of interaction in the Aegean and Near East in the 2nd Millennium BCE: Proceedings of the International Symposium at the University of Freiburg Institute for Archaeological Studies . Austrian Academy of Sciences Press. pp. 117–120. ↑ 7.0 7.1 Rowe, Ignacio (2013). "Amurru". The Encyclopedia of Ancient History . Blackwell Publishing. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 Mora, Clelia (2013). "Carchemish". The Encyclopedia of Ancient History . Blackwell Publishing. ↑ 9.0 9.1 9.2 Hunt, Alice M.W. (2015). "Power and Prestige: The Neo-Assyrian Imperial Landscape.". Palace Ware across the Neo-Assyrian Imperial Landscape: Social Value and Semiotic Meaning . BRILL. pp. 22–29. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 DeGrado, Jessie (2019). "King of the Four Quarters: Diversity as a rhetorical strategy of the Neo-Assyrian Empire" . Iraq . 81 : 107–175. doi :10.1017/irq.2019.8 ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 Faust, Avraham (2021). "Under the Empire". The Neo-Assyrian Empire in the Southwest: imperial domination and its consequences . Oxford University Press. ↑ Lendering, Jona. "Satraps and Satrapies" . Livius . เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-28. สืบค้นเมื่อ 2021-05-17 . ↑ Lendering, Jona. "Macedonia" . Livius . เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-05-09. สืบค้นเมื่อ 2021-05-17 . ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 Dandamayev, Muhammad. "Arabia i. The Achaemenid Province Arabāya" . Encyclopedia Iranica . เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 2 June 2021. สืบค้นเมื่อ 28 May 2021 . ↑ Colburn, Henry (2013). "Connectivity and Communication in the Achaemenid Empire". Journal of the Economic and Social History of the Orient . 56 (1): 29–52. doi :10.1163/15685209-12341278 . ↑ Fuchs, Eckhardt; Kasahara, Tokushi; Saaler, Sven (4 December 2017). A New Modern History of East Asia ISBN 978-3-7370-0708-5 เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 20 February 2022. สืบค้นเมื่อ 17 March 2022 .
Battistini, Lawrence H. (1952), "The Korean Problem in the Nineteenth Century" , Monumenta Nipponica 8 (1/2): 47–66, doi :10.2307/2383005 , ISSN 0027-0741 , JSTOR 2383005 , เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-02-04, สืบค้นเมื่อ 2022-03-17 Lin, Ming-te (July 1991), "Li Hung-chang's Suzerain Policy toward Korea, 1882–1894", Chinese Studies in History , Taylor & Francis , 24 (4): 69–96, doi :10.2753/CSH0009-4633240469 Oh, Si Jin (28 October 2019), "Resolving the Misunderstood Historical Order: A Korean Perspective on the Historical Tributary Order in East Asia", Journal of the History of International Law 21 (3): 341–377, doi :10.1163/15718050-12340115 , S2CID 213718118 Rockhill, William W. (1889), "Korea in Its Relations with China" , Journal of the American Oriental Society 13 : 1–33, doi :10.2307/592442 , ISSN 0003-0279 , JSTOR 592442 , เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-02-03, สืบค้นเมื่อ 2022-03-17
