นกยาง หรือ นกกระยาง (อังกฤษ : heron, bittern, egret ) เป็นนก วงศ์หนึ่ง ที่อยู่ในอันดับนกกระทุง (Pelecaniformes) ใช้ชื่อวงศ์ว่า Ardeidae
มีลักษณะโดยรวม คือ เป็นนกน้ำที่มีทั้งขนาดเล็ก, ขนาดกลาง และขนาดใหญ่มีคอและขายาว มักพบเดินท่องน้ำหากินหรือยืนนิ่งบนกอหญ้าหรือพืชน้ำ คอยใช้ปากแหลมยาวจับสัตว์น้ำเล็ก ๆ หรือแมลงบนพื้นเป็นอาหาร ขณะบินจะพับหัวและคอแนบลำตัว เหยียดขาไปข้างหลัง ทำรังรวมกันอยู่เป็นกลุ่มใหญ่บนต้นไม้ ใช้กิ่งไม้สานกันอย่างหยาบ ๆ[ 2] [ 3] [ 4]
นกยาง หรือ นกกระยาง เป็นนกที่ปรากฏอยู่ในความเชื่อร่วมของชาวเอเชียหลายชนชาติ ที่เกี่ยวข้องหรือเกี่ยวพันกับพิธีศพ หรือความตาย โดยชาวญี่ปุ่น เรียกว่า "ตันโจะ" (ญี่ปุ่น : 丹頂 ; อันเป็นชื่อร่วมกับนกกระเรียนมงกุฎแดง ) เชื่อว่าเป็นนกที่เป็นพาหนะนำพาดวงวิญญาณผู้ตายไปสู่สัมปรายภพ หรือหลักฐานทางโบราณคดีของเวียดนาม ย้อนไปในยุควัฒนธรรมดงเซิน เมื่อ 2,500 ปีก่อน ปรากฏรูปนกในกลองมโหระทึก เชื่อกันว่าเป็นนกยาง (บ้างก็ว่าเป็นนกกระเรียน )
ในความเชื่อของชาวโตบา กลุ่มปฐมชาติ ของเกาะซาโมเซอร์ ในเกาะสุมาตรา อินโดนีเซีย มีการเก็บศพไว้ภายในอาคารที่มีรูปทรงคล้ายบ้าน เรียกอาคารนี้ว่า "โจโร" (joro) จากภาพถ่ายเก่าปี ค.ศ. 1920
ปรากฏลักษณะของอาคารนี้มีห้องเป็นรูปสี่เหลี่ยม ยกพื้นเรือนสูง และบนหลังคามีโลงศพจำลอง และมีนกสองตัวยืน เรียกว่า "มานุก-มานุก" (manuk-manuk) มีหน้าที่ปกป้องดวงวิญญาณของผู้ตายตลอดการเดินทางไปสู่โลกหน้า เชื่อกันว่าเป็นนกกระยาง [ 6] [ 4]
