FJD
ఫిజి[n 1] [3] ఫిజియన్: విటి, [ˈబిట్జీ’]; ఫిజి హిందీ: फ़िजी, ఫిజి అధికారికంగా ఫిజి రిపబ్లిక్[n 2] అనేది దక్షిణ పసిఫిక్ మహాసముద్రంలోని ఓషియానియాలో భాగమైన మెలనేషియాలోని ఒక ద్వీప దేశం. ఇది న్యూజిలాండ్‌కు ఈశాన్యంగా 1,100 నాటికల్ మైళ్ళు (2,000 కిమీ; 1,300 మైళ్ళు) దూరంలో ఉంది. ఫిజిలో 330 కంటే ఎక్కువ ద్వీపాలు ఉన్నాయి—వీటిలో దాదాపు 110 శాశ్వతంగా నివసించేవి,500 కంటే ఎక్కువ సూక్ష్మద్వీపాలు ఉన్నాయి. మొత్తం భూభాగం సుమారు 18,300 చదరపు కిలోమీటర్లు (7,100 చదరపు మైళ్ళు). అత్యంత వెలుపలి ద్వీప సమూహం ఒనో-ఐ-లావ్. మొత్తం జనాభాలో దాదాపు 87% మంది రెండు ప్రధాన దీవులు, విటి లెవు, వనువా లెవులలో నివసిస్తున్నారు. ఫిజియన్లలో దాదాపు మూడొంతుల మంది విటి లెవు తీరప్రాంతాలలో, రాజధాని నగరం సువాలో లేదా నాడి (ఇక్కడ పర్యాటకం ప్రధాన స్థానిక పరిశ్రమ) లేదా లౌటోకా (చెరకు-చెరకు పరిశ్రమ ఆధిపత్యం) వంటి చిన్న పట్టణ కేంద్రాలలో నివసిస్తున్నారు. విటి లెవు అంతర్భాగం దాని భూభాగం కారణంగా చాలా తక్కువగా జనావాసాలు కలిగి ఉంది.[4]
ఫిజి దీవులలో ఎక్కువ భాగం 150 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ప్రారంభమైన అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాల ద్వారా ఏర్పడ్డాయి. కొన్ని భూఉష్ణ కార్యకలాపాలు నేటికీ వనువా లెవు, తవేని దీవులలో జరుగుతున్నాయి.[5] విటి లెవులోని భూఉష్ణ వ్యవస్థలు అగ్నిపర్వతం కానివి, తక్కువ-ఉష్ణోగ్రత ఉపరితల ఉత్సర్గాలను కలిగి ఉంటాయి (సుమారు 35 - 60 డిగ్రీల సెల్సియస్ (95 - 140 °F) మధ్య). మానవులు రెండవ సహస్రాబ్ది క్రీపూ నుండి ఫిజిలో నివసిస్తున్నారు - మొదటి ఆస్ట్రోనేషియన్లు, తరువాత మెలనేషియన్లు, కొంతమంది పాలినేషియన్ ప్రభావాలతో ఉండీవారు. 17వ శతాబ్దంలో యూరోపియన్లు మొదటిసారిగా ఫిజిని సందర్శించారు.[6] ఫిజి స్వతంత్ర రాజ్యంగా ఉన్న కొద్ది కాలం తర్వాత 1874లో బ్రిటిష్ వారు ఫిజి కాలనీని స్థాపించారు. 1970 వరకు ఫిజి క్రౌన్ కాలనీగా పనిచేసింది. ఆ తర్వాత అది స్వాతంత్ర్యం పొంది ఫిజి డొమినియన్‌గా పిలువబడింది. 1987లో వరుస తిరుగుబాట్ల తర్వాత, అధికారం చేపట్టిన సైనిక ప్రభుత్వం దానిని గణతంత్ర రాజ్యంగా ప్రకటించింది. 2006 తిరుగుబాటులో కమోడోర్ ఫ్రాంక్ బైనిమరామా అధికారాన్ని స్వాధీనం చేసుకుంది. 2009లో ఫిజియన్ హైకోర్టు సైనిక నాయకత్వం చట్టవిరుద్ధమని తీర్పు ఇచ్చింది. ఆ సమయంలో సైనికప్రభుత్వం నామమాత్రపు దేశాధినేతగా ఉంచిన అధ్యక్షుడు రతు జోసెఫా ఇలోయిలో 1997 రాజ్యాంగాన్ని అధికారికంగా రద్దు చేసి బైనిమరామాను తాత్కాలిక ప్రధానమంత్రిగా తిరిగి నియమించారు. తరువాత 2009లో, ఇలోయిలో స్థానంలో రతు ఎపెలి నైలాటికౌ అధ్యక్షుడిగా నియమితులయ్యారు.[7] సంవత్సరాల జాప్యం తర్వాత 2014 సెప్టెంబరు 17 న ప్రజాస్వామ్య ఎన్నికలు జరిగాయి. బైనిమరామకు చెందిన ఫిజిఫస్ట్ పార్టీ 59.2% ఓట్లను గెలుచుకుంద. అంతర్జాతీయ పరిశీలకులు ఈ ఎన్నికను విశ్వసనీయంగా భావించారు.[8]
ఫిజి దాని సమృద్ధిగా ఉన్న అటవీ, ఖనిజ, చేపల వనరుల ద్వారా పసిఫిక్‌లో అత్యంత అభివృద్ధి చెందిన ఆర్థిక వ్యవస్థలలో ఒకటిగా ఉంది [9]. కరెన్సీ ఫిజియన్ డాలరు విదేశీ మారకద్రవ్యానికి ప్రధాన వనరులు పర్యాటక పరిశ్రమ, విదేశాలలో పనిచేసే ఫిజియన్ల నుండి వచ్చే చెల్లింపులు, బాటిల్ వాటర్ ఎగుమతులు, చెరకు సహకరిస్తున్నాయి.[10] స్థానిక ప్రభుత్వం, పట్టణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ ఫిజి స్థానిక ప్రభుత్వాన్ని పర్యవేక్షిస్తుంది. ఇది నగర, పట్టణ మండలుల రూపంలో ఉంటుంది.[11]
ఫిజి ద్వీపాల ముఖ్య ద్వీపం పేరు "వితి లెవు". పక్క ద్వీపమైన టోంగా వాసుల ఉచ్చారణ వలన ఫిజిగా అయ్యింది. ఫిజి గురించి యూరోపియన్లకు మొట్టమొదట సముద్ర నావికుడు కప్తాన్ కుక్ దళంలోని లేఖకుల లేఖల వలన తెలిసింది. ఈ లేఖకులు ఫిజీలను తొలిసారిగా "టోంగా" ద్వీపంలో కలిశారు. ఈ లేఖలో ఫిజీ వాసులను దుర్జయులుగా, నరహంతకులుగా చిత్రీకరించారు. దానితోపాటే ప్రశాంత మహా సాగరంలో గొప్ప ఓడలను నిర్మించేవారిగా చెప్పినా అంత పెద్ద నావికులు కారని కూడా చెప్పారు. ఫిజీలు తమ దీవిని వితిగా పలికినా, టోంగాలు "ఫిసి"గా ఉచ్చరించడం వలన కప్తాను జేమ్స్ కుక్ ఆ ఉచ్చరణతో పరిచయం చేయడం వలన ఫిజిగా ప్రసిద్ధి గాంచింది.
టోంగాలో తమను కలిసిన కుక్ యాత్ర సభ్యుల రచనల ద్వారా ఫిజియన్లు మొదట యూరోపియన్ చైతన్యంపై తమను తాము ముద్రించుకున్నారు. వారిని బలీయమైన యోధులుగా మరియు క్రూరమైన నరమాంస భక్షకులుగా, పసిఫిక్‌లోని అత్యుత్తమ ఓడలను నిర్మించేవారుగా, కానీ గొప్ప నావికులుగా వర్ణించారు. వారు టోంగన్లలో విస్మయాన్ని కలిగించారు మరియు వారి అన్ని తయారీదారులు, ముఖ్యంగా బెరడు వస్త్రం మరియు క్లబ్‌లు చాలా విలువైనవి మరియు డిమాండ్‌లో ఉన్నాయి. వారు తమ ఇంటిని విటి అని పిలిచారు, కానీ టోంగన్లు దీనిని ఫిసి అని పిలిచారు మరియు కెప్టెన్ జేమ్స్ కుక్ మొదట ప్రకటించిన ఈ విదేశీ ఉచ్చారణ, ఫిజి ద్వారా ఈ ద్వీపాలు ఇప్పుడు పిలువబడుతున్నాయి.[19] [12]
"ఫీజీ" టోంగాన్ ఉచ్చారణ ఆంగ్లీకరించిన స్పెల్లింగ్ [13] 19వ శతాబ్దం చివరి వరకు ఫిజీని సందర్శించిన మిషనరీలు ఇతర ప్రయాణికుల ఖాతాలు, ఇతర రచనలలో కనిపించింది.[14][15]
ఫిజియన్ పట్టణాలలో కనిపించిన కుండల కళాసంకృతి ఫిజిలో ఆస్ట్రోనేషియన్ ప్రజలు కనీసం క్రీపూ 3500 నుండి క్రీపూ 1000 వరకు స్థిరపడ్డారని చూపిస్తుంది. మెలనేషియన్లు దాదాపు వెయ్యి సంవత్సరాల తరువాత కూడా నివసించారు. అయినప్పటికీ మానవ వలసల నిర్దిష్ట తేదీలు నమూనాల గురించి ఇప్పటికీ చాలా ప్రశ్నలు ఉన్నాయి. ఈ దీవులలో లాపిటా ప్రజలు లేదా పాలినేషియన్ల పూర్వీకులు మొదట స్థిరపడ్డారని విశ్వసిస్తున్నారు. కానీ మెలనేషియన్లు వచ్చిన తర్వాత వారికి ఏమి జరిగిందో పెద్దగా తెలియదు; పాత సంస్కృతి కొత్త సంస్కృతి మీద కొంత ప్రభావాన్ని చూపి ఉండవచ్చు కొంతమంది వలసదారులు సమోవా, టోంగా హవాయి కూడా వెళ్లారని పురావస్తు ఆధారాలు చూపిస్తున్నాయి. మోటురికి ద్వీపంలో కనీసం క్రీపూ 600 నాటికి బహుశా క్రీపూ 900 నాటికి మానవ నివాసం ఉన్నట్లు పురావస్తు ఆధారాలు కూడా చూపిస్తున్నాయి. ఫిజియన్ సంస్కృతి కొన్ని అంశాలు పశ్చిమ పసిఫిక్ మెలనేషియన్ సంస్కృతిని పోలి ఉన్నప్పటికీ, ఫిజియన్ సంస్కృతి పాత పాలినేషియన్ సంస్కృతులతో బలమైన సంబంధాన్ని కలిగి ఉంది. యూరోపియన్లు ఫిజితో సంబంధాలు ఏర్పరచుకోవడానికి చాలా కాలం ముందు ఫిజి, పొరుగు ద్వీపసమూహాల మధ్య వాణిజ్యం ఉందని ఆధారాలు స్పష్టంగా ఉన్నాయి.
10వ శతాబ్దంలో టోంగాలో తుయ్ టోంగా సామ్రాజ్యం స్థాపించబడింది. ఫిజి దాని ప్రభావ పరిధిలోకి వచ్చింది. టోంగా ప్రభావం పాలినేషియన్ ఆచారాలు, భాషను ఫిజిలోకి తీసుకువచ్చింది. 13వ శతాబ్దంలో ఆ సామ్రాజ్యం క్షీణించడం ప్రారంభమైంది.
ఫిజి చాలా కాలంగా శాశ్వత స్థావరాలను కలిగి ఉంది. కానీ దాని ప్రజలకు కూడా చలనశీలత చరిత్ర ఉంది. శతాబ్దాలుగా ప్రత్యేకమైన ఫిజియన్ సాంస్కృతిక పద్ధతులు అభివృద్ధి చెందాయి. ఫిజియన్లు డ్రూ అని పిలువబడే రిగ్గడ్ సెయిల్‌లతో పెద్ద, సొగసైన జలనౌకలను నిర్మించారు. కొన్నింటిని టోంగాకు ఎగుమతి చేశారు. ఫిజియన్లు సామూహిక, వ్యక్తిగత బ్యూర్, వాలే గృహాలను, సాధారణంగా ముఖ్యమైన స్థావరాల చుట్టూ నిర్మించబడిన ప్రాకారాలు, కందకాల అధునాతన వ్యవస్థను కలిగి ఉన్న విలక్షణమైన గ్రామ నిర్మాణ శైలిని కూడా అభివృద్ధి చేశారు. ఆహారం కోసం పందులను పెంపకం చేశారు. అరటి తోటలు వంటి వివిధ వ్యవసాయ ప్రయత్నాలు ప్రారంభ దశ నుండి ఉన్నాయి. చెక్క నిర్మాణాల ద్వారా గ్రామాలకు నీరు సరఫరా చేయబడింది. ఫిజియన్లు అధిపతులు, పెద్దలు, ప్రముఖ యోధుల నేతృత్వంలోని సమాజాలలో నివసించారు. ఆధ్యాత్మిక నాయకులు తరచుగా బెటే అని పిలువబడేవారు. వీరు ముఖ్యమైన సాంస్కృతిక వ్యక్తులుగా ఉన్నారు. యాకోనా ఉత్పత్తి, వినియోగం బేటే ఆచారాలలోనూ సమాజ ఆచారాలలో భాగంగా ఉండేది. ఫిజియన్లు ఒక ద్రవ్య వ్యవస్థను అభివృద్ధి చేశారు. ఇక్కడ తంబువా అని పిలువబడే స్పెర్మ్ తిమింగలం యొక్క పాలిష్ చేసిన దంతాలు చురుకైన కరెన్సీగా మారాయి. ద్వీపాల చుట్టూ ఉన్న వివిధ శిలాక్షరాలలో నేడు కనిపించే ఒక రకమైన రచన ఉనికిలో ఉంది.[16] ఫిజియన్లు శుద్ధి చేసిన మాసి వస్త్ర వస్త్ర పరిశ్రమను అభివృద్ధి చేశారు. వారు ఉత్పత్తి చేసిన వస్త్రాన్ని మాలో, లికు వంటి తెరచాపలు, దుస్తులను తయారు చేయడానికి ఉపయోగించారు. చాలా ఇతర పురాతన మానవ నాగరికతల మాదిరిగానే వలసరాజ్యాలకు ముందు ఫిజిలో యుద్ధం లేదా యుద్ధానికి సన్నాహాలు రోజువారీ జీవితంలో ఒక ముఖ్యమైన భాగంగా ఉన్నాయి. ఫిజియన్లు ఆయుధాలను, ముఖ్యంగా కర్రలను యుద్ధరీతిలో విలక్షణంగా ఉపయోగించడంలో ప్రసిద్ధి చెందారు.[17][18] ఫిజియన్లు అనేక రకాల కర్రలను ఉపయోగించారు. వీటిని విస్తృతంగా రెండు గ్రూపులుగా విభజించవచ్చు. రెండు చేతుల కర్రలు. ఉలా అని పిలువబడే చిన్న ప్రత్యేక విసిరే కర్రలు.[19]
17వ శతాబ్దంలో యూరోపియన్ల రాకతో, 19వ శతాబ్దం చివరలో యూరోపియన్ వలసరాజ్యాల ఏర్పాటుతో, యూరోపియన్ - ముఖ్యంగా బ్రిటిష్ - నియంత్రణను నిర్ధారించడానికి ఫిజియన్ సంస్కృతిలోని అనేక అంశాలు అణచివేయబడ్డాయి లేదా సవరించబడ్డాయి. సాంప్రదాయ ఫిజియన్ ఆధ్యాత్మిక విశ్వాసాలకు సంబంధించి ఇది ప్రత్యేకంగా జరిగింది. వలసరాజ్యాన్ని సమర్థించే నైతిక ఆవశ్యకతను అందించేదిగా ఫిజిలో నరమాంస భక్షణ ఉందని ప్రారంభ వలసవాదులు, మిషనరీలు సూచించారు.[20] యూరోపియన్లు అనేక స్థానిక ఫిజియన్ ఆచారాలను నీచమైనవి లేదా ప్రాచీనమైనవిగా ముద్ర వేశారు. దీని వలన చాలా మంది వలసవాదులు ఫిజిని "క్రూరమైన నరమాంస భక్షకులకు వృధా చేయబడిన స్వర్గం"గా చూడగలిగారు.[21] డెరిక్ స్కార్ [22] వంటి రచయితలు 19వ శతాబ్దపు "తాజాగా చంపబడిన శవాలను తినడానికి కుప్పలుగా పోగు చేశారు" కొత్త ఇళ్ళు, పడవల నిర్మాణం మీద ఉత్సవ సామూహిక మానవ బలి అనే వాదనలను శాశ్వతం చేశారు.[23] వాస్తవానికి వలసరాజ్యాల కాలంలో ఫిజిని నరమాంస భక్షక దీవులుగా పిలిచేవారు. ఫిజియన్ ప్రదేశాలలో నిర్వహించిన ఆధునిక పురావస్తు పరిశోధనలు ఫిజియన్లు వాస్తవానికి నరమాంస భక్షణను ఆచరించేవారని చూపించాయి. ఇది ఆధునిక మేధావులు ఈ వలస యూరోపియన్ ఖాతాలలో కొన్నింటి కచ్చితత్వాన్ని అంచనా వేయడానికి సహాయపడింది. డెగుస్టా,[24] కోక్రేన్,[25] జోన్స్ [26] వంటి పండితులు నిర్వహించిన అధ్యయనాలు కాలిపోయిన లేదా కత్తిరించిన మానవ అస్థిపంజరాల ఆధారాలను అందిస్తాయి. ఇవి ఫిజిలో నరమాంస భక్షణను ఆచరించేవారని సూచిస్తున్నాయి. అయితే ఈ పురావస్తు ఖాతాలు యూరోపియన్ స్థిరనివాసులు సూచించిన దానికంటే నరమాంస భక్షణ పద్ధతులు అడపాదడపా, తక్కువ సర్వవ్యాప్తంగా ఉండేవని సూచిస్తున్నాయి; నరమాంస భక్షణ తరచుగా అహింసాత్మకమైనది, ఆచారబద్ధమైనదిగా ఉండే అవకాశం ఉందని కనిపిస్తుంది.[25][26]
డచ్ అన్వేషకుడు అబెల్ టాస్మాన్ ఫిజీకి వచ్చిన మొట్టమొదటి యూరోపియన్ సందర్శకుడు. ఆయన 1643లో గ్రేట్ సదరన్ కాంటినెంట్ కోసం వెతుకుతున్నప్పుడు ఉత్తర ద్వీపం వనువా లెవు, ఉత్తర టవేని ద్వీపసమూహాన్ని చూశాడు.[27]
బ్రిటిష్ నావిగేటర్ జేమ్స్ కుక్ 1774లో దక్షిణ లావు దీవులలో ఒకదాన్ని సందర్శించాడు. అయితే 1789లో హెచ్ఎంఎస్ బౌంటీ కెప్టెన్ విలియం బ్లై ఓవాలావ్‌ను దాటి ఇప్పుడు ఇండోనేషియాలో ఉన్న బటావియాకు వెళ్లే మార్గంలో విటి లెవు, వనువా లెవు ప్రధాన దీవుల మధ్య ప్రయాణించిన తర్వాత దీవులను చార్ట్ చేసి ప్లాట్లు వేశారు. ఆయన పేరు మీద రెండు ప్రధాన దీవుల మధ్య ఉన్న జలసంధికి బ్లై వాటర్ అని పేరు పెట్టారు. అలాగే కొంతకాలం ఫిజి దీవులను బ్లై దీవులుగా పిలిచేవారు.
ఫిజియన్లలో అడుగుపెట్టి నివసించిన మొదటి యూరోపియన్లు చార్లెస్ సావేజ్ ఓడ నాశనమైన నావికులు అని భావిస్తున్నారు. ఫిజియన్లతో గణనీయమైన సంబంధాన్ని కొనసాగించిన మొదటి యూరోపియన్లు గంధపు చెక్క వ్యాపారులు, తిమింగలాలు వేటాడటం, "బెచే-డి-మెర్" (సముద్ర దోసకాయ) వ్యాపారులు ఉన్నారు. 1799లో సందర్శించిన మొదటి తిమింగల వేట నౌక ఆన్ - హోప్. తర్వాత 19వ శతాబ్దంలో అనేక మంది వచ్చారు.[28] ఈ నౌకలు తాగునీరు, ఆహారం, కట్టెల కోసం, తరువాత తమ ఓడలను నిర్వహించడానికి సహాయం చేయడానికి పురుషులు నియమించుకుని సహాయం తీసుకున్నారు. ఈ కాలంలో ఫిజికి వచ్చిన కొంతమంది యూరోపియన్లను స్థానికులు అంగీకరించి నివాసితులుగా ఉండటానికి అనుమతించారు.
1820ల నాటికి లెవుకా ఓవాలావ్ ద్వీపంలో ఫిజిలో మొదటి యూరోపియన్-శైలి పట్టణంగా స్థాపించబడింది. చైనాలో "బెచే-డి-మెర్" మార్కెట్ లాభదాయకంగా ఉంది. బ్రిటిషు, అమెరికన్ వ్యాపారులు వివిధ దీవులలో ప్రాసెసింగ్ కేంద్రాలను ఏర్పాటు చేశారు. ఆసియాకు రవాణా చేయబడే ఉత్పత్తిని సేకరించడానికి, సిద్ధం చేయడానికి, ప్యాక్ చేయడానికి స్థానిక ఫిజియన్లను ఉపయోగించుకున్నారు. మంచి సరుకు రవాణా వల్ల డీలర్‌కు అర్ధ-సంవత్సరానికి దాదాపు $25,000 లాభం వస్తుంది.[29] ఫిజియన్ కార్మికులకు తరచుగా వారి శ్రమకు బదులుగా తుపాకీలు, మందుగుండు సామగ్రిని ఇచ్చేవారు. 1820ల చివరి నాటికి చాలా మంది ఫిజియన్ నాయకులకు మస్కెట్లు ఉన్నాయి. చాలామంది వాటిని ఉపయోగించడంలో నైపుణ్యం కలిగి ఉన్నారు. కొంతమంది ఫిజియన్ నాయకులు త్వరలోనే తమ కొత్త ఆయుధాలతో యూరోపియన్ల నుండి బలవంతంగా మరింత విధ్వంసక ఆయుధాలను పొందేంత విశ్వాసంగా ఉన్నారు. 1834లో వివా, బావు నుండి వచ్చిన పురుషులు ఫ్రెంచ్ ఓడ లామిబుల్ జోసెఫిన్‌ను నియంత్రించగలిగారు. రేవా నది మీద వారి శత్రువుల మీద దాని ఫిరంగిని ఉపయోగించగలిగారు. వారు తరువాత దానిని ఓడించారు.[30]
ఇటీవల మారిన ప్రాంతాల నుండి డేవిడ్ కార్గిల్ వంటి క్రైస్తవ మిషనరీలు 1830లలో టోంగా, తాహితీకి వచ్చారు. 1840 నాటికి లెవుకా వద్ద యూరోపియన్ స్థావరం దాదాపు 40 ఇళ్లకు పెరిగింది. మాజీ తిమింగల వేటగాడు డేవిడ్ విప్పీ ఒక ప్రముఖ ఫిజీనివాసి. క్రమంగా ఫిజియన్ల మత మార్పిడి కూడా జరిగింది. దీనిని యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఎక్స్‌ప్లోరింగ్ ఎక్స్‌పెడిషన్‌కు చెందిన కెప్టెన్ చార్లెస్ విల్క్స్ స్వయంగా గమనించాడు. " ముఖ్యులందరు క్రైస్తవ మతాన్ని ఒక మార్పుగా చూస్తున్నట్లు అనిపించింది. దీనిలో వారు కోల్పోవడానికి అధికం ఉండి పొందేది చాలా తక్కువ" అని విల్క్స్ రాశాడు.[31] క్రైస్తవీకరించబడిన ఫిజియన్లు, వారి ఆధ్యాత్మిక విశ్వాసాలను విడిచిపెట్టడంతో పాటు వారి జుట్టును చిన్నగా కత్తిరించుకోవాలని టోంగా నుండి దిగుమతి చేసుకున్న సులు రూప దుస్తులు ధరించాలని, వారి వివాహం, అంత్యక్రియల సంప్రదాయాలను ప్రాథమికంగా మార్చుకోవాలని ఒత్తిడి చేయబడ్డారు. బలవంతపు సాంస్కృతిక మార్పు ప్రక్రియను లోటు అని పిలుస్తారు.[32] సంస్కృతుల మధ్య సంఘర్షణ తీవ్రతరం అయింది. విల్క్స్ మలోలో ప్రజల మీద పెద్ద శిక్షా యాత్రను నిర్వహించడంలో పాల్గొన్నాడు. తాత్కాలిక దాహక పరికరాలుగా పనిచేసే రాకెట్లతో దాడికి ఆదేశించాడు. లోపల చిక్కుకున్న నివాసితులతో ఉన్న గ్రామం త్వరగా అగ్నికి ఆహుతి అయింది. విల్క్స్ "పురుషుల అరుపులు స్త్రీలు, పిల్లల కేకలు, కేకలతో కలిసిపోతున్నాయని" గమనించాడు. ప్రాణాలతో బయటపడిన వారు "దయ కోసం దావా వేయాలి" (శరణు కోరాలి) లేకపోతే "వారు నిర్మూలించబడతారని ఆశించాలి" అని విల్క్స్ డిమాండ్ చేశాడు. ఈ ఎన్‌కౌంటర్‌లో దాదాపు 57 నుండి 87 మంది మలోలోన్ ప్రజలు మరణించారు.[33]
1840లు వివిధ ఫిజి వంశాలు ఒకరిపై ఒకరు ఆధిపత్యం చెలాయించడానికి చేసిన ప్రయత్నాల కారణంగా సంఘర్షణలు చెలరేగాయి. చివరికి బౌ ద్వీపానికి చెందిన “ సెరు ఎపెనిసా కాకోబౌ “ అనే యుద్ధ నాయకుడు ఈ ప్రాంతంలో శక్తివంతమైన ప్రభావం చూపగలిగాడు. ఆయన తండ్రి రతు టనోవా విసావాకా, వునివాలు (ప్రధానంగా యుద్ధ నాయకుడు అని అర్థం, తరచుగా పారామౌంట్ చీఫ్ అని కూడా అనువదించబడుతుంది). ఆయన గతంలో పశ్చిమ ఫిజిలో ఎక్కువ భాగాన్ని లొంగదీసుకున్నాడు. తన తండ్రిని అనుసరించి కాకోబౌ చాలా ఆధిపత్యం చెలాయించాడు. ఆయన తన స్థానిక శత్రువులకు ఆయుధాలు ఇవ్వడం గురించిన వివాదం మీద ఐదు సంవత్సరాలు లెవుకా నుండి యూరోపియన్లను బహిష్కరించగలిగాడు. 1850ల ప్రారంభంలో కాకోబౌ ఒక అడుగు ముందుకు వేసి క్రైస్తవులందరి మీద యుద్ధం ప్రకటించాడు. ఫిజిలోని మిషనరీలు ఇప్పటికే మతం మారిన టోంగన్ల నుండి మద్దతు పొందడం, బ్రిటిషు యుద్ధనౌకలో పనిచేస్తూ ఉండటంతో అతని ప్రణాళికలు విఫలమయ్యాయి. టోంగాన్ యువరాజు ఎనేలే మాఫు అనే క్రైస్తవుడు 1848లో లేక్‌బా ద్వీపంలో స్థిరపడి, స్థానిక ప్రజలను బలవంతంగా మెథడిస్ట్ చర్చిలోకి మార్చాడు. కాకోబావు, ఫిజి పశ్చిమాన ఉన్న ఇతర నాయకులు మాఫును తమ అధికారానికి ముప్పుగా భావించారు. టోంగా ఆధిపత్యాన్ని విస్తరించడానికి ఆయన చేసిన ప్రయత్నాలను ప్రతిఘటించారు. అయితే కాకోబావు ప్రభావం క్షీణించడం ప్రారంభమైంది. ఫిజియన్లు మొదటి వ్యక్తిగా, ఉత్తమవ్యక్తులుగా భావించిన ఇతర ఫిజియన్ నాయకుల మీద ఆయన భారీగా పన్నులు విధించడం వలన వారు ఆయన నుండి వైదొలగాల్సి వచ్చింది.[34]
ఈ సమయంలో ఫిజి దీవులలోని వారి కాన్సుల్ జాన్ బ్రౌన్ విలియమ్స్ పాల్గొన్న అనేక సంఘటనల తరువాత యునైటెడ్ స్టేట్స్ కూడా ఈ ప్రాంతంలో తమ అధికారాన్ని నొక్కిచెప్పడంలో ఆసక్తి చూపుతూ వారు ఫిజీ వ్యవహారాలలో జోక్యం చేసుకుంటామని బెదిరించారు. 1849 జూలై 4 తేదీ వేడుకల సందర్భంగా ఫిరంగి కాల్పుల కారణంగా ప్రమాదవశాత్తు జరిగిన అగ్నిప్రమాదం తరువాత విలియమ్స్ తన వ్యాపార దుకాణం దోపిడికి గురైంది. 1853లో లెవుకా యూరోపియన్ స్థావరం నేలమట్టమైంది. ఈ రెండు సంఘటనలకు విలియమ్స్ కాకోబావును నిందించాడు. ప్రతీకారంగా కాకోబావు రాజధాని బావును నాశనం చేయాలని అమెరికా ప్రతినిధి కోరుకున్నాడు. బదులుగా ద్వీపం చుట్టూ నావికా దిగ్బంధనం ఏర్పాటు చేయబడింది. ఇది విదేశీయులు వారి క్రైస్తవ మిత్రుల మీద తన యుద్ధాన్ని వదులుకోవాలని కాకోబావు మీద మరింత ఒత్తిడి తెచ్చింది. చివరగా 1854 ఏప్రిల్ 30న కాకోబావు తన సోరో (ప్రార్థన)ను సమర్పించి ఈ దళాలకు లొంగిపోయాడు. ఆయన లోటును స్వీకరించి క్రైస్తవ మతంలోకి మారాడు. బావులోని సాంప్రదాయ ఫిజియన్ దేవాలయాలు ధ్వంసం చేయబడ్డాయి. పవిత్రమైన నోకోనోకో చెట్లను నరికివేశారు. కాకోబావు, ఆయన మిగిలిన ప్రముఖులు టోంగన్లతో (వారి వెనుక అమెరికన్లు, బ్రిటిషు మద్దతు ఉంది) చేరవలసి వచ్చింది. వారు తరువాత కూడా మతం మారడానికి నిరాకరించారు. ఈ అధిపతులు త్వరలోనే ఓడిపోయారు. రేవాకు చెందిన ఖరానికియోకు విషప్రయోగం జరిగింది. 1855లో కాబాకు చెందిన రతు మారాను ఉరితీశారు. ఈ యుద్ధాల తర్వాత, ఫిజీలోని చాలా ప్రాంతాలు, అంతర్గత ఎత్తైన ప్రాంతాలు మినహా, వారి సాంప్రదాయ వ్యవస్థలను చాలా వరకు వదులుకోవలసి వచ్చింది. ఇప్పుడు పాశ్చాత్య ఆసక్తికి సామంతులుగా మారాయి. కాకోబౌను కొంతమంది ఫిజియన్ ప్రజలకు ప్రతినిధిగా ఉంచారు. "తుయ్ విటి" ("ఫిజి రాజు") అనే వ్యంగ్య, స్వయం ప్రకటిత బిరుదును తీసుకోవడానికి అనుమతించారు. కానీ తరువాత విస్తారమైన నియంత్రణ విదేశీ శక్తుల వద్ద ఉంది.[35]
అమెరికన్ అంతర్యుద్ధం (1861–1865) తర్వాత పత్తి ధర పెరగడం వల్ల 1860లలో ఆస్ట్రేలియా యునైటెడు స్టేట్సు నుండి భూమిని పొందడానికి పత్తిని పండించడానికి వందలాది మంది స్థిరనివాసులు ఫిజికి వలస వచ్చారు. ఫిజిలో ఇప్పటికీ పనిచేసే ప్రభుత్వం లేకపోవడంతో ఈ ప్లాంటర్లు తరచుగా హింసాత్మక లేదా మోసపూరిత మార్గాల్లో భూమిని పొందగలిగారు. అంటే వారికి భూమిని విక్రయించివారు నిజమైన యజమానులు కాకపోవచ్చు లేదా ఫిజియన్లతో ఆయుధాలు లేదా మద్యం మార్పిడి చేసుకోవడం ద్వారా భూమిని పొంది ఉండవచ్చు. ఇది చౌకైన భూ సేకరణకు దారితీసినప్పటికీ వివాదాలను పరిష్కరించడానికి ఏకీకృత ప్రభుత్వం లేకపోవడంతో ప్లాంటర్ల మధ్య పోటీ భూమి వాదనలు సమస్యాత్మకంగా మారాయి. 1865లో స్థిరనివాసులు ఏదో ఒక రకమైన ప్రభుత్వాన్ని స్థాపించడానికి ఫిజిలోని ఏడు ప్రధాన స్థానిక రాజ్యాల సమాఖ్యను ప్రతిపాదించారు. ఇది ప్రారంభంలో విజయవంతమైంది. కాకోబౌ సమాఖ్యకు మొదటి అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు.[36]
భూమికి డిమాండ్ పెరగడంతో తెల్లజాతి రైతులు విటి లెవు కొండల లోపలికి చొరబడటం ప్రారంభించారు. ఇది వారిని కై కోలోతో (ఇది ఈ లోతట్టు జిల్లాల్లో నివసించే వివిధ ఫిజియన్ వంశాలను వివరించడానికి ఒక సాధారణ పదం) ప్రత్యక్ష ఘర్షణకు గురిచేసింది. కై కోలో ఇప్పటికీ ఎక్కువగా సాంప్రదాయ జీవనశైలిని అనుసఫిస్తూ జీవిస్తున్నారు.వారు క్రైస్తవులు కాలేదు, వారు కాకోబావు లేదా సమాఖ్య పాలనలో లేరు. 1867లో సిగాటోకా నది ఎగువ భాగంలో ఉన్న పర్వతాలలో థామస్ బేకర్ అనే ప్రయాణీకుడైన మిషనరీని కై కోలో చంపాడు. తాత్కాలిక బ్రిటిషు కాన్సుల్ జాన్ బేట్స్ థర్స్టన్, కాకోబావు కై కోలోను అణచివేయడానికి తీరప్రాంతాల నుండి ఫిజియన్ల దళాన్ని నడిపించాలని డిమాండు చేశాడు. కాకోబావు చివరికి పర్వతాలలోకి ఒక పోరాటానికి నాయకత్వం వహించాడు కానీ అతని 61 మంది యోధులు చంపబడటంతో అవమానకరమైన నష్టాన్ని చవిచూశాడు.[37] స్థిరనివాసులు వైనిమల అని పిలువబడే స్థానిక తూర్పు కాకోలో ప్రజలతో కూడా ఘర్షణకు దిగారు. థర్స్టన్ రాయల్ నేవీలోని ఆస్ట్రేలియా స్టేషన్ విభాగాన్ని సహాయం కోసం పిలిచాడు. వైనిమల మీద శిక్షాత్మక మిషన్ నిర్వహించడానికి నేవీ కమాండర్ రౌలీ లాంబెర్ట్ మరియు హెచ్ ఎంఎస్ ఛాలెంజర్‌లను పంపింది. 87 మందితో కూడిన సాయుధ దళం డియోకా గ్రామం మీద కాల్పులు జరిపి తగలబెట్టింది. ఘర్షణ జరిగిని ఫలితంగా 40 మందికి పైగా వైనిమల మరణించారు.[38]
సమాఖ్య పతనం తరువాత లావు, టోంగన్ దీవులలో “ఎనేల్ మాఫు” స్థిరమైన పరిపాలనను స్థాపించాడు. యునైటెడ్ స్టేట్సు వంటి ఇతర విదేశీ శక్తులు ఫిజిని స్వాధీనం చేసుకునే అవకాశాన్ని పరిశీలించడం చాలా మంది స్థిరనివాసులను అసహనానికి గురిచేసింది. వీరిలో దాదాపు అందరూ ఆస్ట్రేలియా నుండి వచ్చిన బ్రిటిషు పౌరులు. అయితే బ్రిటన్ ఈ దేశాన్ని విలీనం చేసుకోవడానికి నిరాకరిస్తూ రాజీ అవసరం అని భావించారు.[39]
1871 జూన్ రాయల్ నేవీ మాజీ లెఫ్టినెంట్ అయిన జార్జ్ ఆస్టిన్ వుడ్సు కాకోబావును ప్రభావితం చేయగలిగాడు. పాలక పరిపాలనను ఏర్పాటు చేయడానికి ఏకాభిప్రాయం కలిగిన స్థిరనివాసులు, ముఖ్యుల సమూహాన్ని ఏర్పాటుచేయగలిగాడు. కాకోబావును చక్రవర్తిగా (తుయ్ విటి) ప్రకటించి ఫిజి రాజ్యం స్థాపించబడింది. చాలా మంది ఫిజియన్ అధిపతులు పాల్గొనడానికి అంగీకరించారు. మాఫు కూడా కాకోబావును గుర్తించి రాజ్యాంగ రాచరికంలో పాల్గొనాలని ఎంచుకున్నాడు. అయితే చాలా మంది స్థిరనివాసులు ఆస్ట్రేలియా నుండి వచ్చారు. అక్కడ స్థానిక ప్రజలతో చర్చలు జరిఒఇ వారిని చాలా ప్రతికూలంగా ఉండాలని బలవంతం చేయబడ్డారు. బలవంతంగా ఆధిపత్యం చెలాయించాలనే ఈ స్థిరనివాసుల ఆశపడ్డారు. బ్రిటిషు సబ్జెక్ట్స్ మ్యూచువల్ ప్రొటెక్షన్ సొసైటీ వంటి జాతిపరంగా ప్రేరేపించబడిన సమూహాలను విడిపోవడానికి దారితీసింది. అమెరికాలోని తెల్ల ఆధిపత్య సమూహానికి అనుకూలంగా ఒక సమూహం తమను తాముకు క్లక్స్ క్లాన్ అని పిలుచుకుంది.[40] అయితే, చార్లెస్ సెయింట్ జూలియన్, రాబర్ట్ షెర్సన్ స్వాన్స్టన్ మరియు జాన్ బేట్స్ థర్స్టన్ వంటి గౌరవనీయ వ్యక్తులను కాకోబౌ నియమించినప్పుడు, ఒక స్థాయి అధికారం స్థాపించబడింది.[41]
దేశంలోకి ప్రవేశించే శ్వేతజాతీయుల సంఖ్య వేగంగా పెరగడంతో భూసేకరణ కోరిక కూడా తీవ్రమైంది. మరోసారి విటి లెవు లోపలి భాగంలో కై కోలోతో వివాదం చెలరేగింది. 1871లో ద్వీపం వాయవ్యంలో బా నది సమీపంలో ఇద్దరు స్థిరనివాసులను చంపడం వలన తెల్ల రైతులు, దిగుమతి చేసుకున్న బానిస కార్మికులు, తీరప్రాంత ఫిజియన్లు పెద్ద దండయాత్రను నిర్వహించాల్సి వచ్చింది. యుఎస్ అంతర్యుద్ధంలో పాల్గొన్న అనుభవజ్ఞులతో సహా దాదాపు 400 మంది సాయుధ విజిలెంట్ల బృందం, క్యూబు గ్రామం సమీపంలో కై కోలోతో యుద్ధం చేసింది. ఈ పోరాటంలో రెండు వైపులా వెనక్కి తగ్గాల్సి వచ్చింది. గ్రామం ధ్వంసమైంది కై కోలో, మస్కెట్లు ఆయుధాలు కలిగి ఉన్నప్పటికీ అనేక మందికి ప్రాణనష్టం జరిగింది.[42] కై కోలో బా జిల్లా అంతటా శ్వేతజాతీయులు, క్రైస్తవ ఫిజియన్ల స్థావరాల మీద తరచుగా దాడులు కొనసాగించారు.[43] అదేవిధంగా రేవా నది ఎగువ ప్రాంతాలలో ఉన్న ద్వీపం తూర్పున ఉన్న గ్రామాలు తగలబెట్టబడ్డాయి. రేవా రైఫిల్స్ అని పిలువబడే అప్రమత్తమైన స్థిరనివాసుల దళం అనేక కై కోలోలను కాల్చి చంపింది.[44]
కాకోబౌ ప్రభుత్వం స్థిరనివాసులు న్యాయం తమ చేతుల్లోకి తీసుకోవడాన్ని ఆమోదించక కై కోలోను లొంగదీసుకుని వారి భూమిని విక్రయించాలని కోరుకుంది. దీనికి పరిష్కారం కొరకు సైన్యాన్ని ఏర్పాటు చేయబడింది. రాజ్యంలో స్థానిక వ్యవహారాల మంత్రి రాబర్ట్ ఎస్. స్వాన్స్టన్, ఫిజియన్ స్వచ్ఛంద సేవకులు, ఖైదీలకు శిక్షణ ఇచ్చి మరియు ఆయుధాలను ఏర్పాటు చేసి వారిని రాజు దళాలు లేదా స్థానిక రెజిమెంట్ అని పిలువబడే సైనికులుగా మారడానికి ప్రయత్నించారు. ఈ పారామిలిటరీ బ్రిగేడ్‌కు ఇద్దరు శ్వేతజాతి స్థిరనివాసులు; జేమ్స్ హార్డింగ్, డబల్యూ.ఫిట్జ్‌గెరాల్డ్‌లను ప్రధాన అధికారులుగా (ఆస్ట్రేలియా కాలనీలలో ఉన్న స్థానిక పోలీసుల మాదిరిగానే) నియమించారు.[45] ఈ దళం ఏర్పాటు చాలా మంది శ్వేతజాతి తోటల యజమానులకు నచ్చలేదు. ఎందుకంటే వారు తమ ప్రయోజనాలను కాపాడుకోవడానికి ఫిజియన్ల సైన్యాన్ని విశ్వసించలేదు.
1873 ప్రారంభంలో బా నది ప్రాంతంలో కై కోలో దాడిలో బర్న్‌స్ కుటుంబం మరణించినప్పుడు పరిస్థితి మరింత తీవ్రమైంది. కాకోబౌ ప్రభుత్వం మేజర్ ఫిట్జ్‌గెరాల్డ్ ఆధ్వర్యంలో 50 మంది కింగ్స్ ట్రూపర్లను శాంతిభద్రతలను పునరుద్ధరించడానికి ఈ ప్రాంతానికి పంపింది. స్థానిక శ్వేతజాతీయులు వారి పోస్టింగ్‌ను తిరస్కరించారు. ప్రభుత్వ అధికారాన్ని నొక్కి చెప్పడానికి కెప్టెన్ హార్డింగ్ ఆధ్వర్యంలో మరో 50 మంది సైనికులను పంపారు. స్థానిక రెజిమెంట్ విలువను నిరూపించడానికి ఈ పెరిగిన దళం వెళ్లి నా కొరోవైవై వద్ద దాదాపు 170 మంది కై కోలో ప్రజలను ఊచకోత కోసింది. తీరానికి తిరిగి వచ్చిన తర్వాత ప్రభుత్వ దళాలను ముప్పుగా భావించే శ్వేతజాతి స్థిరనివాసులు ఈ దళాన్ని ఎదుర్కొన్నారు. ప్రభుత్వ దళాలు, శ్వేతజాతి వలసదారుల బ్రిగేడ్ మధ్య జరిగిన ఘర్షణను హెచ్ఎంఎస్ డిడోకు చెందిన కెప్టెన్ విలియం కాక్స్ చాప్‌మన్ జోక్యం చేసుకొని నివారించాడు. ఆయన స్థిరనివాసుల నాయకులను అదుపులోకి తీసుకుని ఆ సమూహాన్ని రద్దు చేయవలసి వచ్చింది. కై కోలోను అణిచివేయడానికి కింగ్స్ ట్రూప్స్, కాకోబౌ ప్రభుత్వానికి ఇప్పుడు అధికారం పూర్తిగా ఉంది.[46]
1873 మార్చి నుండి అక్టోబరు వరకు స్వాన్స్టన్ జనరల్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ ఆధ్వర్యంలో దాదాపు 200 మంది రాజుల దళాలు, దాదాపు 1,000 మంది తీరప్రాంత ఫిజియన్, శ్వేతజాతి స్వచ్ఛంద సహాయకులతో, కై కోలోను నిర్మూలించడానికి విటి లెవు ఎత్తైన ప్రాంతాల అంతటా పోరాటానికి నాయకత్వం వహించాయి. మేజర్ ఫిట్జ్‌గెరాల్డ్, మేజర్ హెచ్.సి. థర్స్టన్ (జాన్ బేట్స్ థర్స్టన్ సోదరుడు) ఈ ప్రాంతం అంతటా రెండు వైపులా దాడికి నాయకత్వం వహించారు. కై కోలోలోని వివిధ వంశాల సంయుక్త దళాలు నా కులి గ్రామంలో నిలిచాయి. పర్వత గుహల మధ్య వారి రక్షణ స్థానాల నుండి వారిని తరిమికొట్టడానికి డైనమైట్, అగ్నిని ఉపయోగించడంతో కై కోలో ఓడిపోయారు. చాలా మంది కై కోలో చంపబడ్డారు. కొండ వంశాల ప్రధాన నాయకులలో ఒకరైన రతు ద్రద్ర లొంగిపోవలసి వచ్చింది. దాదాపు 2,000 మంది పురుషులు, మహిళలు, పిల్లలను ఖైదీలుగా తీసుకొని తీరానికి పంపారు.[47] ఈ ఓటమి తర్వాత నెలల్లో, నిబుటౌటౌ గ్రామం చుట్టూ ఉన్న వంశాల నుండి మాత్రమే ప్రధాన ప్రతిఘటన ఎదురైంది. నా కులి వద్ద జరిగిన యుద్ధం తర్వాత రెండు నెలల్లో మేజర్ థర్స్టన్ ఈ ప్రతిఘటనను అణిచివేశాడు. గ్రామాలు తగలబెట్టబడ్డాయి, కై కోలో చంపబడ్డారు. మరింత పెద్ద సంఖ్యలో ఖైదీలను తీసుకున్నారు.[48] దాదాపు 1,000 మంది ఖైదీలను (పురుషులు, మహిళలు, పిల్లలు) లెవుకాకు పంపారు. అక్కడ కొంతమందిని ఉరితీశారు. మిగిలిన వారిని బానిసలుగా అమ్మేశారు. వారు ద్వీపాల అంతటా వివిధ తోటలలో పని చేయవలసి వచ్చింది.[49]
1865లో ఫిజీలో బ్లాక్‌బర్డింగ్ యుగం ప్రారంభమైంది. మొదటి న్యూ హెబ్రిడియన్, సోమమన్ దీవుల కార్మికులను పత్తి తోటలలో పని చేయడానికి అక్కడికి రవాణా చేశారు. యూనియన్ కాన్ఫెడరేట్ ఓడరేవులను దిగ్బంధించినప్పుడు అమెరికన్ అంతర్యుద్ధం అంతర్జాతీయ మార్కెట్‌కు యుఎస్ పత్తి సరఫరాను నిలిపివేసింది. ఫలితంగా పత్తి సాగు చాలా లాభదాయకమైన వ్యాపారంగా మారింది. వేలాది మంది యూరోపియన్ ప్లాంటర్లు తోటలను స్థాపించడానికి ఫిజీకి తరలివచ్చారు. కానీ స్థానికులు వారి ప్రణాళికలకు అనుగుణంగా మారడానికి ఇష్టపడటం లేదని కనుగొన్నారు. వారు మెలనేసియన్ దీవుల నుండి శ్రామికులను తీసుకుని రావాలని కోరారు. 1865 జూలై 5 న బెన్ పీస్ న్యూ హెబ్రిడ్స్ నుండి ఫిజీకి 40 మంది కార్మికులను అందించడానికి మొదటి లైసెన్స్ పొందారు.[50]
బ్రిటిషు క్వీన్స్‌ల్యాండ్ ప్రభుత్వాలు ఈ నియామకం, కార్మికుల రవాణాను నియంత్రించడానికి ప్రయత్నించాయి. మెలనేసియన్ కార్మికులను మూడు సంవత్సరాల కాలానికి నియమించాలి, సంవత్సరానికి మూడు పౌండ్లు చెల్లించాలి, ప్రాథమిక దుస్తులను జారీ చేయాలి, సామాగ్రి కోసం కంపెనీ దుకాణానికి యాక్సెస్ ఇవ్వాలి. చాలా మంది మెలనేసియన్లు మోసంచేసి ద్వారా నియమించబడ్డారు. సాధారణంగా బహుమతులతో ఓడల్లోకి ఆకర్షించబడి ఆపై బంధించబడ్డారు. 1875లో ఫిజీలోని ప్రధాన వైద్య అధికారి సర్ విలియం మాక్‌గ్రెగర్, ప్రతి 1,000 మంది కార్మికులలో 540 మంది మరణాల రేటును జాబితా చేశాడు. మూడు సంవత్సరాల ఒప్పందం ముగిసిన తర్వాత, ప్రభుత్వం కార్మికులను వారి గ్రామాలకు తిరిగి రవాణా చేయమని కెప్టెన్‌లను కోరింది. కానీ చాలా మంది ఓడ కెప్టెన్లు వారిని ఫిజీ జలాల్లో చూసిన మొదటి ద్వీపంలో దింపారు. చట్టాన్ని అమలు చేయడానికి బ్రిటిషు వారు యుద్ధనౌకలను పంపారు (పసిఫిక్ ద్వీపవాసుల రక్షణ చట్టం 1872 (35 & 36 విక్టోరియా సి. 19)), కానీ నేరస్థులలో కొద్దిమంది మీద మాత్రమే విచారణ జరిగింది.
బ్లాక్‌బర్డింగ్ వ్యాపారంలో ఒక అపఖ్యాతి పాలైన సంఘటన ఏమిటంటే[51] ఫిజీ తోటలలో పని చేయడానికి కార్మికులను నియమించడానికి డాక్టర్ జేమ్స్ పాట్రిక్ ముర్రే 1871లో బ్రిగ్ కార్ల్ నౌకలో సముద్రయానం చేస్తూ తన మనుషులను వారి కాలర్‌లను తిప్పికట్టి నల్ల పుస్తకాలను తీసుకెళ్లి చర్చి మిషనరీలుగా కనిపించమని చెప్పాడు. వారిని చూసిన ద్వీపవాసులు మతపరమైన సేవకు ఆకర్షితులై నౌకలో ప్రవేశించగానే ముర్రే, ఆయన మనుషులు తుపాకులను చూపెట్టి ద్వీపవాసులను పడవల్లోకి బలవంతంగా ఎక్కించేవారు. సముద్రయానంలో ముర్రే దాదాపు 60 మంది ద్వీపవాసులను కాల్చి చంపాడు. ఆయన చర్యలకు ఆయనను ఎప్పుడూ విచారణకు తీసుకురాలేదు. ఎందుకంటే ఆయన సిబ్బందికి వ్యతిరేకంగా సాక్ష్యం ఇచ్చి ఆయన విచారణను తప్పించుకున్నాడు.[51][52] తరువాత కార్ల్ కెప్టెన్ జోసెఫ్ ఆర్మ్‌స్ట్రాంగ్‌కు మరణశిక్ష విధించబడింది.[51][53]
ఇతర పసిఫిక్ దీవుల నుండి వచ్చిన బ్లాక్‌బర్డ్ కార్మికులతో పాటు, ఫిజియన్ ద్వీపసమూహానికి చెందిన వేలాది మంది స్థానికులను తోటలలో బానిసలుగా అమ్మేశారు. శ్వేతజాతి స్థిరనివాసులు కాకోబౌ ప్రభుత్వానికి మద్దతు ఇవ్వడంతో తరువాత బ్రిటిషు వలస ప్రభుత్వం ఫిజిలోని ప్రాంతాలను అయన అధికారంలో ఉంచడంతో యుద్ధ ఖైదీలను క్రమం తప్పకుండా వేలంలో తోటల యజమానులకు విక్రయించేవారు. ఇది ప్రభుత్వానికి ఆదాయ వనరును అందించింది. తిరుగుబాటుదారులను వేర్వేరు దీవులలోని తోటలలో పనిచేయడానికి పంపి చెదరగొట్టింది. బానిసలుగా మారడానికి ముందు ఈ ప్రజలు ఆక్రమించిన భూమిని కూడా అదనపు ఆదాయం కోసం విక్రయించారు. దీనికి ఉదాహరణ ఓవాలావ్‌లోని లోవోని ప్రజలు 1871లో కాకోబౌ ప్రభుత్వంతో జరిగిన యుద్ధంలో ఓడిపోయిన తర్వాత వారిని చుట్టుముట్టి తలకు £6 చొప్పున స్థిరనివాసులకు విక్రయించారు. రెండు వేల మంది లోవోని పురుషులు, స్త్రీలు, పిల్లలు అమ్ముడయ్యారు. వారి బానిసత్వం ఐదు సంవత్సరాలు కొనసాగింది.[54] అదేవిధంగా 1873లో కై కోలో యుద్ధాల తర్వాత విటి లెవు కొండ తెగల నుండి వేలాది మందిని లెవుకాకు పంపి బానిసలుగా అమ్మేశారు.[55] ఈ వ్యక్తులను కొనడం చట్టవిరుద్ధమని ఆ ప్రాంతంలో ఉన్న రాయల్ నేవీ నుండి హెచ్చరికలు చాలావరకు అమలు జరగలేదు. ఫిజిలోని బ్రిటిష్ కాన్సుల్ ఎడ్వర్డ్ బెర్నార్డ్ మార్ష్ ఈ రకమైన కార్మిక వాణిజ్యాన్ని పట్టించుకోలేదు.[56]
కై కోలో మీద సైనిక విజయాలు సాధించినప్పటికీ కాకోబౌ ప్రభుత్వం చట్టబద్ధత, ఆర్థిక, స్థిరనివాస సమస్యలను ఎదుర్కొంది. స్వదేశీ ఫిజియన్లు, శ్వేతజాతి స్థిరనివాసులు పన్నులు చెల్లించడానికి నిరాకరించారు. పత్తి ధర పడిపోయింది. ఈ ప్రధాన సమస్యలను దృష్టిలో ఉంచుకుని కాకోబౌ అభ్యర్థన మేరకు దీవులను వదులుకోవడానికి మరొక ప్రతిపాదనతో జాన్ బేట్స్ థర్స్టన్ బ్రిటిషు ప్రభుత్వాన్ని సంప్రదించాడు. బెంజమిన్ డిస్రేలి నేతృత్వంలో కొత్తగా ఎన్నికైన టోరీ బ్రిటిషు ప్రభుత్వం సామ్రాజ్య విస్తరణను ప్రోత్సహించింది. అందువల్ల ఫిజిని గతంలో కంటే స్వాధీనం చేసుకోవడానికి చాలా ఆసక్తితో ఉంది. రీఫ్ దీవులలోని నుకాపు వద్ద మెలనేసియన్ మిషన్‌కు చెందిన బిషప్ జాన్ ప్యాటేసన్ హత్య ప్రజల ఆగ్రహాన్ని రేకెత్తించింది. ఇది బ్రిగ్ కార్ల్‌లో 150 మందికి పైగా ఫిజియన్ల సిబ్బంది చేసిన ఊచకోతతో మరింత తీవ్రమైంది. విలీనం, అవకాశాన్ని పరిశోధించడానికి ఇద్దరు బ్రిటిషు కమిషనర్లను ఫిజికి పంపారు. కాకోబౌ, ఆయన పాత ప్రత్యర్థి మా'ఆఫు మధ్య అధికారం కోసం పోటీ ద్వారా ప్రశ్న సంక్లిష్టంగా మారింది. ఇద్దరూ చాలా నెలలుగా పట్టుదల మద్య ఊగిసలాడారు. 1874 మార్చి 21న కాకోబౌ తుది ప్రతిపాదన చేశారు. దానిని బ్రిటిషు వారు అంగీకరించారు. సెప్టెంబరు 23న ఫిజి బ్రిటిషు గవర్నరు‌గా త్వరలో నియమితులైన సర్ హెర్క్యులస్ రాబిన్సన్ హెచ్ఎంఎస్ డిడోలో వచ్చి 21-గన్ సెల్యూట్‌తో కాకోబౌను స్వాగతించారు. కొంత తడబాటు తర్వాత కాకోబౌ తన తుయ్ విటి బిరుదును త్యజించడానికి అంగీకరించాడు. వునివాలు లేదా రక్షకుడు అనే బిరుదును నిలుపుకున్నాడు. 1874 అక్టోబరు 10న కాకోబౌ మా'ఆఫు, ఫిజిలోని కొంతమంది సీనియర్ చీఫ్‌లు సెషన్ డీడ్ రెండు కాపీల మీద సంతకం చేయడంతో అధికారిక విరమణ జరిగింది. ఆ విధంగా ఫిజి కాలనీ స్థాపించబడింది; తరువాత బ్రిటిషు పాలన 96 సంవత్సరాల కాలం కొనసాగింది.[57]
ఫిజీ విలీనాన్ని జరుపుకోవడానికి ఆ సమయంలో న్యూ సౌత్ వేల్స్ గవర్నరు‌గా ఉన్న హెర్క్యులస్ రాబిన్సన్ కాకోబావు, ఆయన ఇద్దరు కుమారులను సిడ్నీకి తీసుకెళ్లాడు. ఆ నగరంలో మీజిల్స్ వ్యాప్తి చెందింది. ముగ్గురు ఫిజియన్లు ఆ వ్యాధి బారిన పడ్డారు. ఫిజికి తిరిగి వచ్చిన తర్వాత వలసరాజ్యాల నిర్వాహకులు కోలుకున్న వారు ప్రయాణించిన ఓడను నిర్బంధించకూడదని నిర్ణయించుకున్నారు. అంటు వ్యాధి వినాశకరమైన ప్రభావం గురించి బ్రిటిషు వారికి విస్తృతమైన జ్ఞానం ఉన్నప్పటికీ ఇది జరిగింది. 1875–76లో తట్టు వ్యాధి 40,000 మందికి పైగా ఫిజియన్లను చంపింది.[58] ఫిజియన్ జనాభాలో దాదాపు మూడింట ఒక వంతు మంది మరణించారు. కొంతమంది ఫిజియన్లు ఈ నిర్బంధ వైఫల్యం దేశంలోకి వ్యాధిని ప్రవేశపెట్టడానికి ఉద్దేశపూర్వక చర్య అని ఆరోపించారు. చరిత్రకారులు అలాంటి ఆధారాలను కనుగొనలేదు; కొత్త బ్రిటిషు గవర్నరు, వలస వైద్య అధికారులు రాకముందే ఈ వ్యాధి వ్యాపించింది. అవుట్‌గోయింగ్ పాలనలో ఎటువంటి నిర్బంధ నియమాలు లేవు.[59][60]
1875 జూన్‌లో సర్ ఆర్థర్ హామిల్టన్ గోర్డాన్ రాబిన్సన్ స్థానంలో ఫిజి గవర్నరు‌గా నియమితులయ్యారు. గోర్డాన్ వెంటనే క్వాలిమారి కై కోలో ప్రజల తిరుగుబాటును ఎదుర్కొన్నాడు. 1875 ప్రారంభంలో వలస పాలనాధికారి ఎడ్గారు లియోపోల్డ్ లేయార్డ్ బ్రిటిషు పాలన, క్రైస్తవ మతానికి వారి అధీనతను అధికారికం చేసుకోవడానికి నవుసోలో వేలాది హైలాండు వంశాలను కలిశాడు. లేయార్డు ఆయన ప్రతినిధి బృందం కారణంగా హైలాండ్‌లకు మీజిల్స్ మహమ్మారి వ్యాప్తి చేదింది. దీని వలన ఈ జనాభాలో సామూహిక మరణాలు సంభవించాయి. ఫలితంగా బ్రిటిషు వలసవాదుల పట్ల కోపం ఈ ప్రాంతం అంతటా చెలరేగి విస్తృతమైన తిరుగుబాటు త్వరితగతిలో ఉదృతమైంది. సిగాటోకా నది వెంబడి ఉన్న గ్రామాలు, ఈ ప్రాంతం పైన ఉన్న ఎత్తైన ప్రాంతాలలోని గ్రామాలు బ్రిటిషు నియంత్రణను నిరాకరించాయి. గోర్డాన్ ఈ తిరుగుబాటును అణిచివేయాల్సిన బాధ్యతను వహించాడు.[61]
గోర్డాన్ "లిటిల్ వార్" అని పిలిచిన దానిలో ఈ తిరుగుబాటును అణచివేయడం విటి లెవు పశ్చిమ భాగంలో రెండు సమన్వయ సైనిక పోరాటాల రూపాన్ని తీసుకుంది. మొదటిది గోర్డాన్ రెండవ బంధువు ఆర్థర్ జాన్ లూయిస్ గోర్డాన్, సిగాటోకా నది వెంబడి ఉన్న క్వాలిమారి తిరుగుబాటుదారులకు వ్యతిరేకంగా నిర్వహించాడు. నదికి ఉత్తరాన ఉన్న పర్వతాలలోని కై కోలోకు వ్యతిరేకంగా రెండవ పోరాటానికి లూయిస్ నోలిస్ నాయకత్వం వహించాడు. ఆర్థర్ జాన్ లూయిస్ గోర్డాన్, నోలిస్ చట్టపరమైన పరిమితులు దాటి తమ కార్యకలాపాలను నిర్వహించడానికి సంపూర్ణ అధికారం ఉండేలా గవర్నరు గోర్డాన్ ఒక రకమైన యుద్ధ చట్టాన్ని అమలు చేశాడు. నసౌకోకోలో మోహరించబడిన వాల్టర్ కేర్వ్, జార్జ్ లే హంటే నేతృత్వంలోని దళం ద్వారా రెండు గ్రూపుల విడదీసి దూరంచేసి తిరుగుబాటుదారులను కొంత అణిచివేసాడు. తూర్పు ఎత్తైన ప్రాంతాల వైనిమల ప్రజల విశ్వాసాన్ని పొందడం ద్వారా తిరుగుబాటు తూర్పుకు వ్యాపించకుండా కూడా కారో నియంత్రించాడు. ఈ యుద్ధంలో విటి లెవులోని ఇతర ప్రాంతాల నుండి వచ్చిన దాదాపు 1,500 మంది క్రైస్తవ ఫిజియన్ వాలంటీర్ల మద్దతుతో కాకోబౌ పాత నేటివ్ రెజిమెంట్ సైనికులను ఉపయోగించారు. వలసరాజ్యాల న్యూజిలాండ్ ప్రభుత్వం 100 స్నిడర్ రైఫిల్స్‌తో సహా సైన్యానికి అధునాతన ఆయుధాలను అందించింది.
సిగాటోకా నది వెంబడి చేసిన పోరాటంలో దహనం చేసినట్లు అనేక తిరుగుబాటు గ్రామాలు తగలబెట్టబడ్డాయి. వారి పొలాలు దోచుకోబడ్డాయి. కోరోయివాటుమా, బుకుటియా, మాటనవాటు వంటి ప్రధాన కోట పట్టణాలను స్వాధీనం చేసుకుని నాశనం చేసిన తరువాత కలిమారి సామూహికంగా లొంగిపోయారు. పోరాటంలో మరణించని వారిని ఖైదీలుగా తీసుకుని తీరప్రాంత పట్టణమైన కువుకు పంపారు. ఇందులో 827 మంది పురుషులు, మహిళలు, పిల్లలు అలాగే తిరుగుబాటుదారుల నాయకుడు ముదు ఉన్నారు. స్త్రీలు, పిల్లలను నాడి, నద్రోగా వంటి ప్రదేశాలకు పంపిణీ చేశారు. సిగాటోకాలో త్వరితంగా నిర్వహించిన విచారణలో పురుషులలో 15 మందికి మరణశిక్ష విధించబడింది. గవర్నరు గోర్డాన్ అక్కడ ఉన్నారు. కానీ న్యాయ బాధ్యతను అతని బంధువు ఆర్థర్ జాన్ లూయిస్ గోర్డాన్‌కు వదిలివేయాలని నిర్ణయించుకున్నారు. నలుగురిని ఉరితీశారు మరియు ముదుతో సహా పది మందిని కాల్చి చంపారు, ఒక ఖైదీ తప్పించుకోగలిగాడు. విచారణ ముగిసే సమయానికి గవర్నరు " చిందిన రక్తంతో నా పాదాలు అక్షరాలా తడిసిపోయాయి" అని గుర్తించారు.[62]
ఎత్తైన ప్రాంతాలలో కై కోలోకు వ్యతిరేకంగా ఉత్తర పోరాటం కూడా ఇలాంటిదే కానీ ఈ ప్రాంతంలోని పెద్ద, బాగా రక్షించబడిన గుహల నుండి తిరుగుబాటుదారులను తొలగించడం ఇందులో ఉంది. నోలిస్ "కొంత సమయం, పెద్ద మందుగుండు సామగ్రి ఖర్చు తర్వాత" గుహలను క్లియర్ చేయగలిగాడు. ఈ గుహలలో నివసించిన వారిలో మొత్తం సమాజాలు ఉన్నాయి. ఫలితంగా ఈ ఆపరేషన్లలో చాలా మంది పురుషులు, మహిళలు, పిల్లలు మరణించారు లేదా గాయపడ్డారు. మిగిలిన వారిని ఖైదీలుగా తీసుకుని ఉత్తర తీరంలోని పట్టణాలకు పంపారు. బ్రిటిషు ఫిజీలోని చీఫ్ మెడికల్ ఆఫీసర్ విలియం మాక్‌గ్రెగర్ కూడా కై కోలోను చంపడంలో, గాయపడిన వారికి చికిత్స చేయడంలో పాల్గొన్నాడు. గుహలను స్వాధీనం చేసుకున్న తర్వాత, కై కోలో లొంగిపోయారు. వారి నాయకుడు బిసికి పట్టుబడ్డాడు. లే హంటే ఆధ్వర్యంలో ఎక్కువగా నసౌకోకోలో వివిధ విచారణలు జరిగాయి. 32 మంది పురుషులను ఉరితీశారు లేదా కాల్చి చంపారు. వీరిలో బిసికి తప్పించుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తూ మరణించాడు.[63]
1876 అక్టోబరు చివరి నాటికి "లిటిల్ వార్" ముగిసింది. గోర్డాన్ విటి లెవు అంతర్భాగంలో తిరుగుబాటుదారులను ఓడించడంలో విజయం సాధించాడు. మిగిలిన తిరుగుబాటుదారులను 10 సంవత్సరాల వరకు బలవంతపు కఠిన శ్రమకొరకు బహిష్కరించారు. కొంతమంది పోరాట యోధులు కానివారు తమ గ్రామాలను పునర్నిర్మించడానికి తిరిగి రావడానికి అనుమతించారు. కానీ ఎత్తైన ప్రాంతాలలోని అనేక ప్రాంతాలను జనసాంద్రత లేకుండా శిథిలావస్థలో ఉండాలని గోర్డాన్ ఆదేశించాడు. గోర్డాన్ సిగాటోకా నది ప్రధాన జలాల వద్ద ఫోర్ట్ కానర్వాన్ అనే సైనిక కోటను కూడా నిర్మించాడు. అక్కడ బ్రిటిషు నియంత్రణను నిర్వహించడానికి సైనికుల పెద్ద దళం ఉంది. సైనిక దళంగా కనిపించ కూడదని ఆయన ఆదళాలకు స్థానిక రెజిమెంట్, సాయుధ నేటివ్ కాన్స్టాబులరీ అని పేరు మార్చాడు.[63]
కాలనీ అంతటా సామాజిక నియంత్రణను మరింత బలోపేతం చేయడానికి, గవర్నర్ గోర్డాన్ వివిధ జిల్లాల్లో నియమించబడిన చీఫ్‌లు గ్రామ కానిస్టేబుళ్ల వ్యవస్థను ప్రవేశపెట్టాడు. తద్వారా ఆయన తన ఆదేశాలను అమలు చేయడానికి, ప్రజల నుండి ఏదైనా అవిధేయతను నివేదించడానికి వీలు కల్పించాడు. ఈ డిప్యూటీలను వర్ణించడానికి గోర్డాన్ ప్రధానంగా రోకో, బులి అనే బిరుదులను ఇచ్చారు. సుప్రీం చీఫ్‌గా ఆయన అధికారానికి నేరుగా లోబడి ఉండే గ్రేట్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ చీఫ్‌లను స్థాపించాడు. 2007లో సైనిక మద్దతుగల తాత్కాలిక ప్రభుత్వం ఈ సంస్థను సస్పెండ్ చేసింది. 2012లో మాత్రమే ఇది రద్దు చేయబడింది. ఫిజియన్లు వ్యక్తులుగా భూమిని కలిగి ఉండటానికి, కొనడానికి లేదా విక్రయించడానికి ఉన్న హక్కును కూడా గోర్డాన్ తుడిచిపెట్టాడు. నియంత్రణ వలస అధికారులకు బదిలీ చేయబడింది.[64]
1878లో గోర్డాన్ ఆ సమయంలో పత్తి తోటల స్థానంలోకి వచ్చిన చెరకు పొలాల్లో పని చేయడానికి భారతదేశం నుండి ఒప్పంద కార్మికులను దిగుమతి చేసుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. 1879 మే 14న మొదటి విడతగా 463 మంది భారతీయులు వచ్చారు - 1916లో ఈ పథకం ముగిసే ముందు నాటికి వారి సంఖ్య 61,000 మందికి చేరింది. ఈ ప్రణాళికలో భారతీయ కార్మికులను ఐదు సంవత్సరాల ఒప్పందం మీద ఫిజీకి తీసుకురావడం జరిగింది. ఆ తర్వాత వారు తమ సొంత ఖర్చుతో భారతదేశానికి తిరిగి వెళ్ళవచ్చు; వారు రెండవ ఐదు సంవత్సరాల కాలానికి తమ ఒప్పందాన్ని పునరుద్ధరించాలని ఎంచుకుంటే, వారికి ప్రభుత్వ ఖర్చుతో భారతదేశానికి తిరిగి రావడానికి లేదా ఫిజీలోనే ఉండటానికి అవకాశం ఇవ్వబడుతుంది. అందువలన అత్యధికులు అక్కడే ఉండాలని ఎంచుకున్నారు. క్వీన్స్‌ల్యాండ్‌లో ఒప్పంద కార్మికులను నియంత్రించే “ క్వీన్స్‌ల్యాండ్ చట్టం “ ఫిజీలో కూడా చట్టంగా మారింది.
1879 - 1916 మధ్య పదివేల మంది భారతీయులు ఒప్పంద కార్మికులుగా పని చేయడానికి ఫిజీకి వెళ్లారు. ముఖ్యంగా చెరకు తోటలలో. 1916 వరకు ఫిజికి ఒప్పంద భారతీయులను తీసుకువెళ్లే ఓడల ప్రవాహం స్థిరంగా ఉండటంతో స్వదేశానికి తిరిగి వచ్చిన భారతీయులు సాధారణంగా తిరుగు ప్రయాణంలో ఈ నౌకలనే ఎక్కేవారు. ఫిజి ఒప్పంద వ్యవస్థ కింద తిరిగి వచ్చిన వారి సంఖ్య 39,261గా నమోదు చేయబడింది. అయినప్పటికీ వచ్చిన వారి సంఖ్య 60,553 అని చెబుతారు. తిరిగి వచ్చిన వారిలో ఫిజిలో జన్మించిన పిల్లలు కూడా ఉన్నందున ఒప్పంద భారతీయులలో చాలామంది భారతదేశానికి తిరిగి రాలేదని భావిస్తున్నారు.
ఫిజియన్ స్థానిక సామాజిక జీవితంలోని దాదాపు అన్ని అంశాలను బ్రిటిషు వలస అధికారులు నియంత్రించడంతో ప్రజలలో అసమ్మతి పెరిగింది. వలసరాజ్య పూర్వ సంస్కృతికి తిరిగి రావాలని బోధిస్తూ అనేక మంది ఆకర్షణీయమైన ప్రసంగాలతో ఓటు హక్కు లేనివారిని తమ అనుచరులుగా మార్చుకోగలిగారు. ఈ ఉద్యమాలను తుకా అని పిలుస్తారు. దీని అర్థం "నిలబడే వారు". మొదటి తుకా ఉద్యమానికి నవోసావకాండువా అని పిలువబడే న్డూంగుమోయ్ నాయకత్వం వహించాడు. అంటే "ఒకసారి మాత్రమే మాట్లాడేవాడు". ఆయన తన అనుచరులకు సాంప్రదాయ పద్ధతులకు తిరిగి వచ్చి డెగే, రోకోలా వంటి సాంప్రదాయ దేవతలను పూజిస్తే, వారి ప్రస్తుత పరిస్థితి మారుతుందని, శ్వేతజాతీయులు, వారి తోలుబొమ్మ ఫిజియన్ నాయకులు వారికి లోబడి ఉంటారని చెప్పాడు. శాంతికి భంగం కలిగించినందుకు నవోసావకాండువాను గతంలో 1878లో విటి లెవు ఎత్తైన ప్రాంతాల నుండి బహిష్కరించారు. తిరుగుబాటు ఈ బహిరంగ ప్రదర్శన తర్వాత బ్రిటిషు వారు ఆయనను, ఆయన అనుచరులను త్వరితగతిలో అరెస్టు చేశారు. ఆయన మళ్ళీ బహిష్కరించబడ్డాడు. ఈసారి రోటుమాకు వెళ్లాడు, అక్కడ ఆయన 10 సంవత్సరాల శిక్ష ముగిసిన వెంటనే మరణించాడు.[65]
అయితే ఇతర తుకా సంస్థలు త్వరలోనే కనిపించాయి. బ్రిటిషు వలస పాలనా యంత్రాంగం నాయకులను, అనుచరులను నిర్దాక్షిణ్యంగా అణచివేసింది. సైలోస్ వంటి ప్రముఖులను 12 సంవత్సరాలు ఆశ్రయానికి తరలించారు. 1891లో తుకా భావజాలానికి సానుభూతి చూపిన గ్రామాల జనాభా మొత్తానికి బహిష్కరణ శిక్షవిధించారు.[66] మూడు సంవత్సరాల తరువాత స్థానికులు సాంప్రదాయ మతంలో తిరిగి నిమగ్నమైన వనువా లెవు ఎత్తైన ప్రాంతాలలో గవర్నరు థర్స్టన్ సాయుధ స్థానిక కాన్స్టాబులరీలో పట్టణాలను, మతపరమైన అవశేషాలను నాశనం చేయాలని ఆదేశించాడు. నాయకులను జైలులో పెట్టారు. గ్రామస్తులను బహిష్కరించారు లేదా ప్రభుత్వం నిర్వహించే సమాజాలలో విలీనం చేయవలసి వచ్చింది.[67] తరువాత 1914లో అపోలోసి నవై వ్యవసాయ రంగాన్ని చట్టబద్ధంగా ఏకస్వామ్యం చేసిన యూరోపియన్ ప్లాంటర్లను బహిష్కరించడానికి విటి కబానిని అనే సహకార సంస్థ స్థాపించబడింది. దీనితో ఫిజియన్ తుకా ప్రతిఘటనలో ముందంజలో నిలిచింది. బ్రిటిషు వారు, వారి ప్రాక్సీ కౌన్సిల్ ఆఫ్ చీఫ్స్ విటి కబాని పెరుగుదలను నిరోధించలేకపోయారు. మళ్ళీ వలసవాదులు సాయుధ స్థానిక కాన్స్టాబులరీని పంపవలసి వచ్చింది. అపోలోసి, ఆయన అనుచరులు 1915లో అరెస్టు చేయబడ్డారు. ఆ కంపెనీ 1917లో కూలిపోయింది. తరువాతి 30 సంవత్సరాలలో అపోలోసిని తిరిగి అరెస్టు చేసి, జైలులో పెట్టి, బహిష్కరించారు. 1946లో ఆయన మరణం వరకు బ్రిటిషు వారు ఆయనను ముప్పుగా భావించారు.[68]
ఫిజి మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో పరిధీయంగా మాత్రమే పాల్గొంది. 1917 సెప్టెంబరులో కౌంట్ ఫెలిక్స్ వాన్ లక్నర్ విటి లెవు తూర్పు తీరంలో ఉన్న వాకాయా ద్వీపానికి చేరుకున్నప్పుడు ఒక చిరస్మరణీయ సంఘటన జరిగింది. ఆయన రైడరు ఎస్ఎంఎస్ సీడ్లర్, ఫ్రెంచ్ కాలనీ తాహితీలో పాపీట్ మీద షెల్లింగు తరువాత కుక్ దీవులలో చిక్కుకున్నాడు. సెప్టెంబరు 21న జిల్లా పోలీసు ఇన్స్పెక్టరు అనేక మంది ఫిజియన్లను వాకాయాకు తీసుకెళ్లాడు. వాన్ లక్నరు వారు నిరాయుధులని గ్రహించకుండా తెలియకుండానే లొంగిపోయాడు.
ఫిజియన్ ప్రజలను దోపిడీ చేయడానికి ఇష్టపడకపోవడాన్ని పేర్కొంటూ వలస అధికారులు ఫిజియన్లను చేర్చుకోవడానికి అనుమతించలేదు. కాకోబౌ మునిమనవడు ప్రధాన హోదా కలిగిన ఒక ఫిజియన్ ఫ్రెంచ్ ఫారిన్ లెజియన్‌లో చేరాడు. ఫ్రాన్స్ అత్యున్నత సైనిక అలంకరణ అయిన క్రోయిక్స్ డి గుయెర్రేను అందుకున్నాడు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ విశ్వవిద్యాలయంలో న్యాయ పట్టా పూర్తి చేసిన తర్వాత ఇదే చీఫ్ 1921లో యుద్ధ వీరుడిగా, దేశంలో మొట్టమొదటి విశ్వవిద్యాలయ గ్రాడ్యుయేట్‌గా ఫిజికి తిరిగి వచ్చాడు. తరువాతి సంవత్సరాలలో రతు సర్ లాలా సుకున అని పిలువబడిన ఆయన ఫిజిలో అత్యంత శక్తివంతమైన అధిపతిగా తనను తాను స్థాపించుకున్నాడు. తరువాత ఆధునిక ఫిజియన్ దేశంగా మారిన దాని కోసం పిండ సంస్థలను సృష్టించాడు.
రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం నాటికి యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్ స్థానికులను చేర్చుకోకూడదనే తన విధానాన్ని తిప్పికొట్టింది. అనేక వేల మంది ఫిజియన్లు ఫిజి ఇన్ఫాంట్రీ రెజిమెంట్ కోసం స్వచ్ఛందంగా ముందుకు వచ్చారు. ఇది కాకోబౌ మరొక మునిమనవడు రాతు సర్ ఎడ్వర్డ్ కాకోబౌ ఆధ్వర్యంలో ఉంది. యుద్ధ సమయంలో ఈ రెజిమెంట్ న్యూజిలాండ్, ఆస్ట్రేలియన్ ఆర్మీ యూనిట్లకు అనుసంధానించబడింది. దాని కేంద్ర స్థానం కారణంగా, ఫిజిని మిత్రరాజ్యాల శిక్షణా స్థావరంగా ఎంపిక చేశారు. నాడి వద్ద ఒక ఎయిర్‌స్ట్రిప్ నిర్మించబడింది (తరువాత అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయంగా మారింది). తుపాకీ స్థావరాలు తీరప్రాంతంలో నిండి ఉన్నాయి. సోలమన్ దీవుల పోరాటంలో ఫిజియన్లు ధైర్యసాహసాలకు ఖ్యాతిని పొందారు. ఒక యుద్ధ కరస్పాండెంట్ వారి ఆకస్మిక దాడి వ్యూహాలను "వెల్వెట్ గ్లోవ్స్‌తో మరణం"గా అభివర్ణించారు. బౌగెన్‌విల్లే యుద్ధంలో ఆయన చూపిన ధైర్యసాహసాలకు ఫలితంగా యుకాటాకు చెందిన కార్పోరల్ సెఫానైయా సుకనైవాలుకు మరణానంతరం విక్టోరియా క్రాస్ లభించింది.
1965 జూలైలో జవాబుదారీ ప్రభుత్వాన్ని ప్రవేశపెట్టే ఉద్దేశ్యంతో రాజ్యాంగ మార్పులను చర్చించడానికి లండన్‌లో ఒక రాజ్యాంగ సమావేశం జరిగింది. ఎ.డి. పటేల్ నేతృత్వంలోని ఇండో-ఫిజియన్లు, సార్వత్రిక ఓటు హక్కు ద్వారా ఎన్నికయ్యేలా పూర్తిగా ఎన్నికైన శాసనసభతో కూడిన పూర్తి స్వపరిపాలనను వెంటనే ప్రవేశపెట్టాలని డిమాండ్ చేశారు. ఇండో-ఫిజియన్ ఆధిపత్య ప్రభుత్వం అధికారంలోకి వస్తే స్థానికంగా స్వంతం చేసుకున్న భూమి, వనరుల మీద నియంత్రణ కోల్పోతామని ఇప్పటికీ భయపడిన జాతి ఫిజియన్ ప్రతినిధి బృందం ఈ డిమాండ్లను తీవ్రంగా తిరస్కరించింది. అయితే ఫిజిని స్వయం పాలనకు తీసుకురావాలని, చివరికి స్వాతంత్ర్యం పొందాలని తాము నిశ్చయించుకున్నామని బ్రిటిషు వారు స్పష్టం చేశారు. తమకు ఎంపిక లేకపోవడాన్ని అంగీకరించి ఫిజి అధిపతులు తాము పొందగలిగే ఉత్తమ ఒప్పందం కోసం చర్చలు జరపాలని నిర్ణయించుకున్నారు.
1967లో రతు కమిసేసే మారా మొదటి ముఖ్యమంత్రిగా క్యాబినెట్ ప్రభుత్వ వ్యవస్థను స్థాపించడానికి వరుస రాజీలు దారితీశాయి. 1969లో పటేల్ మరణంతో ప్రధానంగా ఇండో-ఫిజియన్ నేషనల్ ఫెడరేషన్ పార్టీ నాయకత్వాన్ని చేపట్టిన మారా, సిడిక్ కోయా మధ్య జరుగుతున్న చర్చలు 1970 ఏప్రిల్‌లో లండన్‌లో రెండవ రాజ్యాంగ సమావేశానికి దారితీశాయి. దీనిలో ఫిజి శాసన మండలి కామన్వెల్త్‌లో పూర్తిగా సార్వభౌమ, స్వతంత్ర దేశంగా స్వాతంత్ర్యం కోసం రాజీ ఎన్నికల సూత్రం, షెడ్యూల్‌ మీద అంగీకరించింది. శాసన మండలి ద్విసభ పార్లమెంటుతో భర్తీ చేయబడుతుంది. సెనేట్ ఫిజియన్ ముఖ్యుల ఆధిపత్యంతో మరియు ప్రజాదరణ పొందిన ప్రతినిధుల సభతో ఉంటుంది. 52 మంది సభ్యుల సభలో స్థానిక ఫిజియన్లు, ఇండో-ఫిజియన్లకు ఒక్కొక్కరికి 22 సీట్లు కేటాయించబడతాయి. వీటిలో 12 ఖచ్చితంగా జాతి పాత్రల మీద నమోదు చేసుకున్న ఓటర్లతో కూడిన మతపరమైన నియోజకవర్గాలను సూచిస్తాయి. మరో 10 జాతీయ నియోజకవర్గాలను సూచిస్తాయి. వీటికి సభ్యులు జాతి ద్వారా కేటాయించబడ్డారు. కానీ సార్వత్రిక ఓటు హక్కు ద్వారా ఎన్నుకోబడ్డారు. మరో 8 సీట్లు "సాధారణ ఓటర్లు" - యూరోపియన్లు, చైనీయులు, బనాబన్ ద్వీపవాసులు, ఇతర మైనారిటీలకు కేటాయించబడ్డాయి; వీటిలో 3 "సామూహిక", 5 "జాతీయ". ఈ రాజీతో ఫిజి స్వతంత్రం అవుతుందని అంగీకరించారు.
బ్రిటిష్ జెండా, యూనియన్ జాక్, చివరిసారిగా 1970 అక్టోబరు 9న రాజధాని సువాలో సూర్యాస్తమయ సమయంలో అవనతం చేయబడింది. 1970 అక్టోబరు 10 ఉదయం తెల్లవారుజామున ఫిజియన్ జెండాను ఎగురవేశారు; దేశం అధికారికంగా అర్ధరాత్రి స్వతంత్రమైంది.
1970లో బ్రిటిషు వారు ఫిజికి స్వాతంత్ర్యం ఇచ్చారు. 1987లో రెండు సైనిక తిరుగుబాట్లు ప్రజాస్వామ్య పాలనకు అంతరాయం కలిగించాయి.[69] ప్రభుత్వం ఇండో-ఫిజియన్ ( భారతీయ) సమాజం ఆధిపత్యంలో ఉందనే భావన పెరగడంతో ఇది జరిగింది. 1987లో జరిగిన రెండవ తిరుగుబాటులో ఫిజియన్ రాచరికం గవర్నరు జనరల్ రెండింటినీ కార్యనిర్వాహకేతర అధ్యక్షుడు భర్తీ చేశారు. దేశం పేరు డొమినియన్ ఆఫ్ ఫిజి నుండి రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఫిజిగా, తరువాత 1997లో రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ది ఫిజి ఐలాండ్స్‌గా మార్చబడింది. రెండు తిరుగుబాట్లు, దానితో పాటు వచ్చిన పౌర అశాంతి భారీ ఇండో-ఫిజియన్ వలసలకు దోహదపడింది; ఫలితంగా జనాభా నష్టం ఆర్థిక ఇబ్బందులకు దారితీసింది. మెలనేసియన్లు మెజారిటీగా మారారని నిర్ధారించింది.[70]
1990లో కొత్త రాజ్యాంగం రాజకీయ వ్యవస్థ మీద జాతి ఫిజియన్ ఆధిపత్యాన్ని సంస్థాగతీకరించింది. ఏకపక్షంగా విధించబడిన రాజ్యాంగాన్ని వ్యతిరేకించడానికి 1970 రాజ్యాంగాన్ని పునరుద్ధరించడానికి గ్రూప్ ఎగైనెస్ట్ రేషియల్ డిస్క్రిమినేషన్ (జిఎఆర్‌డిఎ) ఏర్పడింది. 1992లో, 1987 తిరుగుబాటును నిర్వహించిన లెఫ్టినెంట్ కల్నల్ సితివేని రబుకా, కొత్త రాజ్యాంగం ప్రకారం జరిగిన ఎన్నికల తర్వాత ప్రధానమంత్రి అయ్యాడు. మూడు సంవత్సరాల తరువాత, రబుకా రాజ్యాంగ సమీక్ష కమిషన్‌ను స్థాపించాడు. ఇది 1997లో స్వదేశీ ఫిజియన్, ఇండో-ఫిజియన్ కమ్యూనిటీల నాయకులలో ఎక్కువ మంది మద్దతు ఇచ్చిన కొత్త రాజ్యాంగాన్ని రాసింది. ఫిజిని కామన్వెల్త్ ఆఫ్ నేషన్స్‌లో తిరిగి చేర్చుకున్నారు.
2000లో జార్జ్ స్పీట్ ఒక తిరుగుబాటును ప్రేరేపించాడు. ఇది 1997లో కొత్త రాజ్యాంగాన్ని ఆమోదించిన తర్వాత దేశంలో మొట్టమొదటి ఇండో-ఫిజియన్ ప్రధానమంత్రి అయిన మహేంద్ర చౌదరి ప్రభుత్వాన్ని సమర్థవంతంగా కూల్చివేసింది. అధ్యక్షుడు రతు సర్ కమిసేస్ మార రాజీనామా తర్వాత (బహుశా బలవంతంగా) కమోడోర్ ఫ్రాంక్ బైనిమారామ కార్యనిర్వాహక అధికారాన్ని చేపట్టారు. తరువాత 2000లో సువా క్వీన్ ఎలిజబెత్ బ్యారక్స్‌ మీద తిరుగుబాటు సైనికులు విధ్వంసం సృష్టించినప్పుడు ఫిజి రెండు తిరుగుబాటులతో అతలాకుతలమైంది. రాజ్యాంగాన్ని తిరిగి ఏర్పాటు చేయాలని హైకోర్టు ఆదేశించింది. 2001 సెప్టెంబరులో ప్రజాస్వామ్యాన్ని పునరుద్ధరించడానికి సాధారణ ఎన్నికలు జరిగాయి. దీనిని తాత్కాలిక ప్రధాన మంత్రి లైసేనియా ఖరాసే సోకోసోకో దువాటాని లెవెనివానువా పార్టీ గెలుచుకుంది.[71]
2005లో ఖరాసే ప్రభుత్వం అనేక వివాదాల మధ్య 2000 తిరుగుబాటు బాధితులకు పరిహారం, దాని నేరస్థులకు క్షమాభిక్షను సిఫార్సు చేసే అధికారం కలిగిన సయోధ్య, ఐక్యత కమిషన్‌ను ప్రతిపాదించింది. అయినప్పటికీ సైన్యం, ముఖ్యంగా దేశంలోని అత్యున్నత సైనిక కమాండరు ఫ్రాంక్ బైనిమరామ ఈ బిల్లును తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు. హింసాత్మక తిరుగుబాటులో పాత్ర పోషించిన ప్రస్తుత ప్రభుత్వ మద్దతుదారులకు క్షమాభిక్ష మంజూరు చేయడం మోసమని చెప్పిన వారితో బైనిమరామ ఏకీభవించారు. మే అంతటా జూన్, జూలై వరకు నిరంతరం కొనసాగిన చట్టం మీద ఆయన దాడి ప్రభుత్వంతో ఇప్పటికే ఉద్రిక్తంగా ఉన్న సంబంధాన్ని మరింత దెబ్బతీసింది.
నవంబరు చివరలో 2006 డిసెంబరు ప్రారంభంలో బైనిమరామ 2006 ఫిజియన్ తిరుగుబాటులో కీలక పాత్ర పోషించారు. పార్లమెంటుకు ఒక బిల్లును ప్రవేశపెట్టిన తర్వాత బైనిమరామ ఖరాసేకు డిమాండ్ల జాబితాను అందజేశారు. అందులో భాగంగా 2000 తిరుగుబాటు ప్రయత్నంలో పాల్గొన్నవారికి క్షమాపణలు అందించాలన్న షరతు ఉంది. ఈ డిమాండ్లకు అంగీకరించడానికి లేదా తన పదవికి రాజీనామా చేయడానికి ఖరాసేకు డిసెంబరు 4న అల్టిమేటం తేదీని ఇచ్చారు. ఖరాసే అంగీకరించడానికి లేదా రాజీనామా చేయడానికి మొండిగా నిరాకరించారు. డిసెంబరు 5న అధ్యక్షుడు రతు జోసెఫా ఇలోయిలో బైనిమరామతో సమావేశమైన తర్వాత పార్లమెంటును రద్దు చేస్తూ చట్టపరమైన ఉత్తర్వు మీద సంతకం చేశారు. ప్రభుత్వంలో అవినీతిని ఉదహరిస్తూ బైనిమరామ 2000 తిరుగుబాటు తర్వాత తాను ఏర్పాటు చేసిన ప్రధానమంత్రికి వ్యతిరేకంగా 2006 డిసెంబరు 5న సైనిక ఆక్రమణను చేపట్టారు. కమోడోరు అధ్యక్ష పదవిని స్వాధీనం చేసుకుని పార్లమెంటును రద్దు చేసి, సైన్యం ఆక్రమణను కొనసాగించడానికి మార్గం సుగమం చేశారు. ఎన్నికైన ప్రధాన మంత్రి లైసేనియా ఖరాసే, బైనిమరామ మధ్య జరిగిన వివాదం తరువాత వారాల తరబడి సాగిన ఊహాగానాలకు ఈ తిరుగుబాటు పరాకాష్ఠ. బైనిమరామ ప్రధాన మంత్రికి పదేపదే డిమాండ్లు, గడువులు జారీ చేశారు. 2000 తిరుగుబాటులో పాల్గొన్న వారిని క్షమించడానికి గతంలో చట్టం పెండింగ్‌లో ఉండటం ఒక ప్రత్యేక అంశం. బైనిమరామ జోనా సెనిలగకాలిని తాత్కాలిక ప్రధాన మంత్రిగా నియమించారు. మరుసటి వారం బైనిమరామ అధ్యక్షుడు రతు జోసెఫా ఇలోయిలోకు కార్యనిర్వాహక అధికారాలను పునరుద్ధరించాలని గ్రేట్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ చీఫ్స్‌ను కోరనున్నట్లు చెప్పారు.[72]
2007 జనవరి 4 సైన్యం ఇలోయిలోకు కార్యనిర్వాహక అధికారాన్ని పునరుద్ధరిస్తున్నట్లు ప్రకటించింది.[73] ఆయన సైనిక చర్యలను ఆమోదిస్తూ ఒక ప్రసారం చేశారు.[74] మరుసటి రోజు ఇలోయిలో బైనిమరామను తాత్కాలిక ప్రధాన మంత్రిగా నియమించారు.[75] సైన్యం ఇప్పటికీ సమర్థవంతంగా నియంత్రణలో ఉందని సూచిస్తుంది. స్వాధీనం తర్వాత తాత్కాలిక పాలనను విమర్శించే కొంతమందిని బెదిరిస్తున్నట్లు ఆరోపణలు వచ్చాయి.
2009 ఏప్రిలు ఫిజి అప్పీల్ కోర్టు ఖరాసే ప్రభుత్వాన్ని బైనిమరామ స్వాధీనం చేసుకోవడం చట్టబద్ధమైనదన్న హైకోర్టు నిర్ణయాన్ని కొట్టివేసింది. తాత్కాలిక ప్రభుత్వాన్ని చట్టవిరుద్ధమని ప్రకటించింది. బైనిమరామ తన ప్రభుత్వంతో పాటు తాత్కాలిక ప్రధానమంత్రి పదవి నుంచి వెంటనే వైదొలగడానికి అంగీకరించింది. అధ్యక్షుడు ఇలోయిలో కొత్త ప్రధానమంత్రిని నియమించాల్సి ఉంది. అధ్యక్షుడు ఇలోయిలో రాజ్యాంగాన్ని రద్దు చేసి అన్ని న్యాయమూర్తులందరూ, సెంట్రల్ బ్యాంక్ గవర్నరు‌తో సహా రాజ్యాంగం కింద ఉన్న అన్ని కార్యాలయ హోల్డర్‌లను తొలగించారు. తన స్వంత మాటలలో ఆయన "కొత్త చట్టపరమైన ఆదేశం ప్రకారం ఫిజి రాష్ట్ర అధిపతిగా తనను తాను నియమించుకున్నాడు".[76] ఆ తర్వాత ఆయన తన "కొత్త ఆదేశం" కింద బైనిమరామాను తాత్కాలిక ప్రధానమంత్రిగా తిరిగి నియమించాడు. అంతర్గత ప్రయాణాన్ని పరిమితం చేస్తూ, పత్రికా సెన్సార్‌షిప్‌ను అనుమతించే "పబ్లిక్ ఎమర్జెన్సీ రెగ్యులేషన్"ను విధించాడు.
2009 మే 2 న వాగ్దానం చేసిన తేదీ నాటికి ప్రజాస్వామ్య ఎన్నికలను నిర్వహించడంలో విఫలమైనందుకు పసిఫిక్ దీవుల ఫోరమ్‌లో పాల్గొనకుండా సస్పెండ్ చేయబడిన మొదటి దేశంగా ఫిజి నిలిచింది.[77][78] అయినప్పటికీ ఇది ఫోరమ్‌లో సభ్యదేశంగా ఉంది. 2009 సెప్టెంబరు 1న ఫిజిని కామన్వెల్త్ దేశాల నుండి సస్పెండ్ చేశారు. 2006 తిరుగుబాటు తర్వాత కామన్వెల్త్ దేశాల డిమాండు మేరకు బైనిమరామ 2010 నాటికి ఎన్నికలు నిర్వహించడంలో విఫలమవడంతో ఈ చర్య తీసుకోబడింది. బహుళ జాతి మైనారిటీలను పణంగా పెట్టి జాతి ఫిజియన్లకు భారీగా అనుకూలంగా ఉండే ఓటింగు విధానాన్ని ముగించడానికి మరింత సమయం అవసరమని బైనిమరామ పేర్కొన్నారు. ఆయన రాజ్యాంగాన్ని సస్పెండ్ చేశారని, ప్రత్యర్థులను అరెస్టు చేసి నిర్బంధించడం ద్వారా మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనలకు కారణమని విమర్శకులు పేర్కొన్నారు.[79][80]
2010 నూతన సంవత్సర ప్రసంగంలో బైనిమరామ పబ్లిక్ ఎమర్జెన్సీ రెగ్యులేషన్స్ (పిఇఆర్) ఎత్తివేతను ప్రకటించారు. అయితే పిఇఆర్ 2012 జనవరి వరకు రద్దు చేయబడలేదు. ప్రజా సమావేశాలను పునర్వ్యవస్థీకరించి సమావేశపరిచిన మొదటి సంస్థ సువా ఫిలాసఫీ క్లబ్ అవతరించింది.[81] మునుపటి రాజ్యాంగం రద్దు చేయబడిన 2009 ఏప్రిల్ లో పిఇఆర్ అమలులోకి వచ్చింది. పిఇఆర్ ప్రసంగం బహిరంగ సమావేశాలు వార్తా మాధ్యమాల సెన్సార్‌షిప్‌ మీద పరిమితులను అనుమతించింది భద్రతా దళాలకు అదనపు అధికారాలను ఇచ్చింది. 2014 ఎన్నికలు నిర్వహించడానికి కొత్త రాజ్యాంగం రూపొందించడానికి దేశవ్యాప్త సంప్రదింపుల ప్రక్రియను కూడా ఆయన ప్రకటించారు.
2011 ఫిబ్రవరిలో దేశం అధికారిక పేరును రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఫిజిగా మార్చారు.[82]
2014 మార్చి 14 న కామన్వెల్త్ మినిస్టీరియల్ యాక్షన్ గ్రూప్ ఫిజిని కామన్వెల్త్ ఆఫ్ నేషన్స్ నుండి పూర్తిగా సస్పెన్షన్ చేయడాన్ని మార్చి కామన్వెల్త్ కౌన్సిల్‌ల నుండి సస్పెన్షన్‌గా మార్చడానికి ఓటు వేసింది. దీని వలన వారు 2014 కామన్వెల్త్ క్రీడలతో సహా అనేక కామన్వెల్త్ కార్యకలాపాల్లో పాల్గొనడానికి వీలు ఏర్పడింది.[83][84] ఈ సస్పెన్షన్‌ను 2014 సెప్టెంబరులో ఎత్తివేశారు.[85]
ప్రధాన మంత్రి ఫ్రాంక్ బైనిమరామ నేతృత్వంలోని ఫిజిఫస్ట్ పార్టీ 2014 ఎన్నికలలో, 2018 ఎన్నికలలో స్వల్ప తేడాతో దేశంలోని 51 సీట్ల పార్లమెంటులో పూర్తి మెజారిటీని గెలుచుకుంది.[86] 2021 అక్టోబరులో తుయ్ మకువాటా రతు విలియమే కటోనివెరే పార్లమెంట్ ద్వారా ఫిజి కొత్త అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు.[87]
2022 డిసెంబరు 24 న పీపుల్స్ అలయన్స్ (పిఎపి) అధిపతి సిటివ్ని రబుకా 2022 డిసెంబరు సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత బైనిమరామ తర్వాత ఫిజి 12వ ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.[88]
ఫిజి హవాయికి నైరుతిగా దాదాపు 5,100 కి.మీ (3,200 మైళ్ళు) దూరంలో, ఆస్ట్రేలియాలోని సిడ్నీ నుండి దాదాపు 3,150 కి.మీ (1,960 మైళ్ళు) దూరంలో ఉంది.[89][90] ఫిజి నైరుతి పసిఫిక్ కేంద్రంగా, వనౌటు, టోంగా మధ్య ఉంది. ఈ ద్వీపసమూహం 176° 53′ తూర్పు - 178° 12′ పశ్చిమ రేఖాంశాల మధ్య ఉంది. ఈ ద్వీపసమూహం దాదాపు 4,98,000 చదరపు మైళ్ళు 12,90,000 కి.మీ2), భూమి పొడి 2% కంటే తక్కువ ఉంటుంది. 180° మెరిడియన్ టవేని గుండా వెళుతుంది. కానీ అంతర్జాతీయ తేదీ రేఖ ఫిజి సమూహం మొత్తానికి ఏకరీతి సమయం (యుటిసి+12) ఇవ్వడానికి వంగి ఉంటుంది. రోటుమా మినహా, ఫిజి సమూహం 15° 42′- 20° 02′ దక్షిణం అక్షాంశం మధ్య ఉంది. రోటుమా ఈ సమూహానికి ఉత్తరాన 220 నాటికల్ మైళ్ళు (410 కిమీ; 250 మైళ్ళు), సువా నుండి 360 నాటికల్ మైళ్ళు (670 కిమీ; 410 మైళ్ళు), భూమధ్యరేఖకు దక్షిణంగా 12° 30′అక్షాంశ దూరంలో ఉంది.
ఫిజి మొత్తం 1,94,000 చదరపు కిలోమీటర్లు (75,000 చదరపు మైళ్ళు) విస్తరించి ఉంది, ఇందులో దాదాపు 10% భూమి. ఫిజిలో 332[10] ద్వీపాలు (వీటిలో 106 జనావాసాలు ఉన్నాయి), 522 సూక్ష్మ ద్వీపాలు ఉన్నాయి. రెండు ముఖ్యమైన ద్వీపాలు; విటి లెవు, వనువా లెవు. ఇవి దేశంలోని మొత్తం భూభాగంలో దాదాపు మూడు వంతులు ఉన్నాయి. ఈ ద్వీపాలు పర్వతాలతో (1,324 మీటర్లు (4,341 అడుగులు)) వరకు శిఖరాలు కలిగి ఉంటాయి. దట్టమైన ఉష్ణమండల అడవులతో కప్పబడి ఉంటాయి.
విటి లెవులోని ఎత్తైన ప్రదేశం టోమానివి పర్వతం. విటి లెవు సువా రాజధాని నగరాన్ని కలిగి ఉంది. జనాభాలో దాదాపు మూడు వంతులకు నిలయంగా ఉంది. ఇతర ముఖ్యమైన పట్టణాలలో నాడి (అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం ఉన్న ప్రదేశం) ఫిజిలో రెండవ అతిపెద్ద నగరంగా ఉంది.ఈ నగరంలో పెద్ద చెరకు మిల్లులు, ఓడరేవు కలిగిన లౌటోకా ఉన్నాయి.
వనువా లెవులోని ప్రధాన పట్టణాలు లాబాసా, సావుసావు. ఇతర ద్వీపాలు, ద్వీప సమూహాలలో తవేని, కడవు (వరుసగా మూడవ, నాల్గవ అతిపెద్ద ద్వీపాలు), మమానుకా గ్రూప్ (నాడికి కొంచెం దూరంలో), యాసావా గ్రూప్ ఉన్నాయి. ఇవి ప్రసిద్ధ పర్యాటక ప్రదేశాలు, సువాకు దూరంగా ఉన్న లోమైవిటి గ్రూప్, మారుమూల లౌ గ్రూప్ ఉన్నాయి. రోటుమా ఫిజిలో ప్రత్యేక పరిపాలనా హోదాను కలిగి ఉంది. జనావాసాలు లేని రీఫ్ అయిన సెవా-ఇ-రా, ప్రధాన ద్వీపసమూహానికి నైరుతిలో 250 నాటికల్ మైళ్ళు (460 కిమీ; 290 మైళ్ళు) దూరంలో ఉంది.
ఫిజిలో రెండు పర్యావరణ ప్రాంతాలు ఉన్నాయి: ఫిజి ఉష్ణమండల తేమ అడవులు, ఫిజి ఉష్ణమండల పొడి అడవులు.[91] ఇది 2018 ఫారెస్ట్ ల్యాండ్‌స్కేప్ ఇంటిగ్రిటీ ఇండెక్స్ సగటు స్కోరు 8.35/10 కలిగి ఉంది. ఇది 172 దేశాలలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా 24వ స్థానంలో ఉంది.[92]
ఫిజీలో వాతావరణం ఉష్ణమండల సముద్ర వాతావరణం కలిగి, ఏడాది పొడవునా వెచ్చని వాతావరణం కలిగి ఉంటుంది. నవంబరు నుండి ఏప్రిల్ వరకు వెచ్చని కాలం ఉంటుంది. మే నుండి అక్టోబరు వరకు చల్లటి కాలం ఉంటుంది. చల్లని కాలంలో సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 22 °సి (72 °ఎఫ్) ఉంటాయి. వర్షపాతం మారుతూ ఉంటుంది. వెచ్చని కాలంలో ముఖ్యంగా లోతట్టు ప్రాంతాలలో భారీ వర్షపాతం ఉంటుంది. పెద్ద దీవులకు, వాయవ్య భాగాల కంటే దీవుల ఆగ్నేయ భాగాలలో వర్షపాతం ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఆ ప్రాంతాలలో వ్యవసాయ అనుకూలంగా ఉంటుంది. గాలులు మితంగా ఉంటాయి. అయితే తుఫానులు సంవత్సరానికి ఒకసారి సంభవిస్తాయి (దశాబ్దానికి 10–12 సార్లు). [93][94][95]
ఫిజీలో వాతావరణ మార్పు దేశానికి అనూహ్యంగా ఒత్తిడి కలిగించే సమస్య - ఒక ద్వీప దేశంగా, ఫిజీ సముద్ర మట్టాలు పెరగడం, తీరప్రాంత కోత, తీవ్ర వాతావరణానికి గురవుతుంది.[96] ఈ మార్పులు ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదలతో పాటు, ఫిజీ సమాజాలను స్థానభ్రంశం చేసి జాతీయ ఆర్థిక వ్యవస్థకు విఘాతం కలిగిస్తాయి - పర్యాటకం, వ్యవసాయం, మత్స్య సంపద, దేశ జిడిపికి అతిపెద్ద సహకారులుగా ఉంటాయి. వాతావరణ మార్పుల వల్ల పేదరికం, ఆహార అభద్రత పెరుగుదలకు కారణమవుతాయి.[96] క్యోటో ప్రోటోకాల్, పారిస్ వాతావరణ ఒప్పందం రెండింటిలోనూ భాగస్వామిగా, ఫిజి 2050 నాటికి నికర-సున్నా ఉద్గారాలను సాధించాలని ఆశిస్తోంది. ఇది జాతీయ విధానాలతో పాటు, వాతావరణ మార్పుల ప్రభావాలను తగ్గించడానికి సహాయపడుతుంది.[97] ఫిజి, వాతావరణ మార్పుల ప్రమాదంలో ఉన్న ఇతర ద్వీప దేశాలు (నియు, సోలమన్ దీవులు, తువాలు, టోంగా, వనౌటు) ప్రభుత్వాలు "పోర్ట్ విలా కాల్ ఫర్ ఎ జస్ట్ ట్రాన్సిషన్ టు ఎ ఫాసిల్ ఫ్యూయల్ ఫ్రీ పసిఫిక్"ను ప్రారంభించాయి. శిలాజ ఇంధనాలను దశలవారీగా తొలగించాలని, పునరుత్పాదక శక్తికి 'వేగవంతమైన, న్యాయమైన పరివర్తన', పర్యావరణ విధ్వంసం నేరాన్ని ప్రవేశపెట్టడంతో సహా పర్యావరణ చట్టాన్ని బలోపేతం చేయాలని పిలుపునిచ్చాయి.[98][99][100]
ఫిజీలో రాజకీయాలు సాధారణంగా పార్లమెంటరీ ప్రతినిధి ప్రజాస్వామ్య గణతంత్ర చట్రంలో జరుగుతాయి. దీనిలో ఫిజీ ప్రధాన మంత్రి ప్రభుత్వ అధిపతిగా, అధ్యక్షుడు దేశాధినేతగా ఉంటారు. బహుళ పార్టీ వ్యవస్థ ఉంటుంది. కార్యనిర్వాహక అధికారాన్ని ప్రభుత్వం నిర్వహిస్తుంది. శాసన అధికారం ప్రభుత్వం, ఫిజీ పార్లమెంట్ రెండింటిలోనూ ఉంటుంది. న్యాయవ్యవస్థ కార్యనిర్వాహక, శాసనసభ నుండి స్వతంత్రంగా ఉంటుంది.
2014 సెప్టెంబరు 17న సార్వత్రిక ఎన్నికలు జరిగాయి. బైనిమరామ ఫిజీఫస్ట్ పార్టీ 59.2% ఓట్లతో గెలిచింది. ఆస్ట్రేలియా, భారతదేశం, ఇండోనేషియా[8] నుండి వచ్చిన అంతర్జాతీయ పరిశీలకుల బృందం ఈ ఎన్నికను విశ్వసనీయంగా జరిగినట్లు పరిగణించింది.
2018 ఎన్నికల్లో ఫిజీఫస్ట్ మొత్తం పోలైన ఓట్లలో 50.02 శాతంతో గెలిచింది. ఇది 51 సీట్లలో 27 సీట్లను గెలుచుకుని పార్లమెంటులో పూర్తి మెజారిటీని కలిగి ఉంది. సోషల్ డెమోక్రటిక్ లిబరల్ పార్టీ (సొడెల్ప) 39.85 శాతం ఓట్లతో రెండవ స్థానంలో నిలిచింది.[101]
2022 ఎన్నికల్లో ఫిజిఫస్ట్ తన పార్లమెంటరీ మెజారిటీని కోల్పోయింది.[102] సోషల్ లిబరల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ (సోడెల్పా) మద్దతుతో పీపుల్స్ అలయన్స్ పార్టీకి చెందిన సిటివ్ని రబుకా, ఫ్రాంక్ బైనిమరామ స్థానంలో ఫిజి కొత్త ప్రధానమంత్రి అయ్యారు.[103]
ఈ సైన్యంలో రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఫిజి సైనిక దళాలు ఉన్నాయి, వీరిలో మొత్తం 3,500 మంది క్రియాశీల సైనికులు మరియు 6,000 మంది రిజర్విస్టులు ఉన్నారు, మరియు 300 మంది సిబ్బందితో కూడిన నేవీ యూనిట్ కూడా ఉంది. భూ దళంలో ఫిజి ఇన్ఫాంట్రీ రెజిమెంట్ (ఆరు లైట్ ఇన్ఫాంట్రీ బెటాలియన్లుగా నిర్వహించబడిన సాధారణ మరియు ప్రాదేశిక దళం), ఫిజి ఇంజనీర్ రెజిమెంట్, లాజిస్టిక్ సపోర్ట్ యూనిట్ మరియు ఫోర్స్ ట్రైనింగ్ గ్రూప్ ఉన్నాయి. దాని పరిమాణానికి సంబంధించి, ఫిజి చాలా పెద్ద సాయుధ దళాలను కలిగి ఉంది మరియు ప్రపంచంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో UN శాంతి పరిరక్షక కార్యకలాపాలకు ప్రధాన సహకారిగా ఉంది. అదనంగా, 2003 యుఎస్ నేతృత్వంలోని దండయాత్ర తర్వాత ఇరాక్‌లో లాభదాయకమైన భద్రతా రంగంలో గణనీయమైన సంఖ్యలో మాజీ సైనిక సిబ్బంది పనిచేశారు.[104]
చట్ట అమలు శాఖలో ఫిజి పోలీస్ ఫోర్సు ][105] ఫిజి కరెక్షన్స్ సర్వీస్ ఉన్నాయి.[106]
ఫిజీ నాలుగు ప్రధాన విభాగాలుగా విభజించబడింది, అవి 14 ప్రావిన్సులుగా విభజించబడ్డాయి. అవి:
సెరు ఎపెనిసా కాకోబౌ పాలనలో ఫిజి మూడు సమాఖ్యలు లేదా ప్రభుత్వాలుగా విభజించబడింది, వీటిని రాజకీయ విభాగాలుగా పరిగణించనప్పటికీ, స్వదేశీ ఫిజియన్ల సామాజిక విభాగాలలో అవి ఇప్పటికీ ముఖ్యమైనవిగా పరిగణించబడుతున్నాయి:
అటవీ, ఖనిజ, చేపల వనరులతో కూడిన ఫిజి పసిఫిక్ ద్వీప ఆర్థిక వ్యవస్థలలో అత్యంత అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో ఒకటి. ఫిజీకి ఇప్పటికీ పెద్ద జీవనాధార రంగం ఉంది. 1950లలో మారియన్ ఎం. గేనీ దీవులకు రుణ సంఘాలను ప్రవేశపెట్టినప్పుడు ఈ రంగం కొంత పురోగతిని సాధించింది. సహజ వనరులలో కలప, చేపలు, బంగారం, రాగి, ఆఫ్‌షోర్ చమురు, జలశక్తి ఉన్నాయి. 1960లు, 1970లలో ఫిజి వేగవంతమైన వృద్ధిని చవిచూసింది కానీ 1980లలో స్తబ్దుగా మారింది. 1987 తిరుగుబాటులు మరింత సంకోచానికి కారణమయ్యాయి.[107]
తిరుగుబాటుల తర్వాత సంవత్సరాల్లో ఆర్థిక సరళీకరణ వస్త్ర పరిశ్రమలో విజృంభణను సృష్టించింది మరియు చక్కెర పరిశ్రమలో భూమి కాలానికి సంబంధించి పెరుగుతున్న అనిశ్చితి ఉన్నప్పటికీ స్థిరమైన వృద్ధి రేటును సృష్టించింది. చెరకు రైతులకు లీజుల గడువు ముగియడం (వ్యవసాయ మరియు ఫ్యాక్టరీ సామర్థ్యం తగ్గడంతో పాటు)ఇయు అందించే చక్కెరకు సబ్సిడీలు ఉన్నప్పటికీ చక్కెర ఉత్పత్తి తగ్గడానికి దారితీసింది. ఫిజి బంగారు మైనింగ్ పరిశ్రమ వటుకౌలాలో ఉంది.
పట్టణీకరణ మరియు సేవా రంగంలో విస్తరణ ఇటీవలి జిడిపి వృద్ధికి దోహదపడింది. చక్కెర ఎగుమతులు, వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న పర్యాటక పరిశ్రమ - 2003లో 4,30,800 మంది పర్యాటకులు, తరువాతి సంవత్సరాల్లో పెరుగుతున్నారు - విదేశీ మారక ద్రవ్యానికి ప్రధాన వనరులు. ఫిజి ఆదాయం కోసం పర్యాటకం మీద ఎక్కువగా ఆధారపడి ఉంటుంది. చక్కెర ప్రాసెసింగ్ పారిశ్రామిక కార్యకలాపాలలో మూడింట ఒక వంతు ఉంటుంది. దీర్ఘకాలిక సమస్యలలో తక్కువ పెట్టుబడి అనిశ్చిత ఆస్తి హక్కులు ఉన్నాయి.
సౌత్ పసిఫిక్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ (ఎస్‌పిఎసి ఇ) ఫిజిలో లైసెన్స్ పొందిన సెక్యూరిటీల మార్పిడి సంస్థ సువాలో ఉంది. ఇది ప్రాంతీయ మార్పిడిగా మీద దృష్ట్సారిస్తుంది.[108]
ఫిజిలో నాడి, కోరల్ కోస్ట్, డెనారౌ ద్వీపం, మమనుకా దీవులు వంటి ప్రసిద్ధ ప్రాంతాలతో గణనీయమైన మొత్తంలో పర్యాటకం ఉంది. దేశం వారీగా అంతర్జాతీయ సందర్శకుల అతిపెద్ద వనరులు ఆస్ట్రేలియా, న్యూజిలాండ్, యునైటెడ్ స్టేట్సు ఉన్నాయి.[109] ఫిజిలో గణనీయమైన సంఖ్యలో మృదువైన పగడపు దిబ్బలు ఉన్నాయి. స్కూబా డైవింగ్ ఒక సాధారణ పర్యాటక ఆకర్షణగా ఉంది.[110] పర్యాటకులకు ఫిజి ప్రధాన ఆకర్షణలలో ప్రధానంగా తెల్లటి ఇసుక బీచ్‌లు, ఏడాది పొడవునా ఉష్ణమండల వాతావరణంతో సౌందర్యపరంగా ఆహ్లాదకరమైన ద్వీపాలు ఉన్నాయి. సాధారణంగా ఫిజి అనేది ఈ శ్రేణిలో ఎక్కువ వసతి సౌకర్యాలతో మధ్యస్థ-శ్రేణి ధరల సెలవు గమ్యస్థానం. ఇది ప్రపంచ స్థాయి ఐదు నక్షత్రాల రిసార్ట్‌లు, హోటళ్లను కూడా కలిగి ఉంది. మారుమూల ప్రాంతాలలో మరిన్ని బడ్జెట్ రిసార్ట్‌లు ప్రారంభించబడుతున్నాయి. ఇది మరిన్ని పర్యాటక అవకాశాలను అందిస్తుంది.[110] సిఎన్‌ఎన్ ఫిజిలోని లౌకాలా ఐలాండ్ రిసార్ట్‌ను ప్రపంచంలోని పదిహేను అత్యంత అందమైన ద్వీప హోటళ్లలో ఒకటిగా పేర్కొంది.[111]
2012లో 75% మంది సందర్శకులు సెలవులు గడపడానికి కోసం వచ్చారని అధికారిక గణాంకాలు చెబుతున్నాయి.[112] సాధారణంగా శృంగార విహారయాత్రల మాదిరిగానే హనీమూన్‌లు కూడా బాగా ప్రాచుర్యం పొందాయి. పిల్లల క్లబ్‌లు, నానీ ఎంపికలతో సహా చిన్న పిల్లల కోసం సౌకర్యాలతో కుటుంబ-స్నేహపూర్వక రిసార్ట్‌లు కూడా ఉన్నాయి.[113] ఫిజిలో అనేక ప్రసిద్ధ పర్యాటక గమ్యస్థానాలు ఉన్నాయి. సువాలోని థర్స్టెన్ బొటానికల్ గార్డెన్స్, సిగాటోకా ఇసుక దిబ్బలు, కోలో-ఐ-సువా ఫారెస్ట్ పార్క్ ప్రధాన భూభాగంలోని (విటి లెవు) మూడు ప్రధాన ఆకర్షణలుగా ఉన్నాయి.[114] బయటి దీవులలో స్కూబా డైవింగు ప్రధాన ఆకర్షణగా ఉన్నాయి.[115]
ఫిజి బ్యూరో ఆఫ్ స్టాటిస్టిక్స్ ప్రకారం స్వల్పకాలిక ప్రాతిపదికన ఫిజికి వచ్చే సందర్శకులలో ఎక్కువ మంది ఈ క్రింది దేశాలు లేదా నివాస ప్రాంతాల నుండి వచ్చారు:[109][116][117]
ఫిజి 1932లో మిస్టర్ రాబిన్సన్ క్రూసో నుండి బ్రూక్ షీల్డ్స్ నటించిన ది బ్లూ లగూన్ (1980), మిల్లాతో కలిసి రిటర్న్ టు ది బ్లూ లగూన్ (1991) వరకు వివిధ హాలీవుడ్ సినిమాలు కూడా ప్రదేశంలో చిత్రీకరించాయి. జోవోవిచ్. ఫిజీలో చిత్రీకరించబడిన ఇతర ప్రసిద్ధ చిత్రాలలో కాస్ట్ అవే (2000), అనకొండస్: ది హంట్ ఫర్ ది బ్లడ్ ఆర్చిడ్ (2004) ఉన్నాయి.[118]
రియాలిటీ టెలివిజన్ షో సర్వైవరు యుఎస్ వెర్షన్ 2016లో దాని 33వ సీజన్ నుండి మమానుకా దీవులలో దాని అన్ని అర్ధవార్షిక సీజన్‌లను చిత్రీకరించింది. సాధారణంగా రెండు 39-రోజుల పోటీలు వరుసగా చిత్రీకరించబడతాయి. మొదటి సీజన్ ఆ సంవత్సరం శరదృతువులో ప్రసారం అవుతుంది. రెండవ సీజన్ తరువాతి సంవత్సరం వసంతకాలంలో ప్రసారం అవుతుంది. ఇది సర్వైవర్ ఒకే ప్రదేశంలో చిత్రీకరించిన అతి పొడవైన వరుస కాలాన్ని సూచిస్తుంది. 35వ సీజన్ (సర్వైవర్: హీరోస్ వర్సెస్ హీలర్స్ వర్సెస్ హస్ట్లర్స్) ప్రసారానికి ముందు హోస్ట్ జెఫ్ ప్రోబ్స్ట్ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్ వీక్లీకి ఇచ్చిన ఇంటర్వ్యూలో మాట్లాడుతూ మమానుకాస్ ఈ కార్యక్రమానికి సరైన ప్రదేశం అని ఆయన అక్కడే శాశ్వతంగా ఉండాలనుకుంటున్నానని చెప్పాడు.[119]
విమానాశ్రయాలు ఫిజి లిమిటెడ్ (ఈఫ్‌ఎల్) ఫిజి దీవులలోని 15 ప్రభుత్వ విమానాశ్రయాల నిర్వహణకు బాధ్యత వహిస్తుంది. వీటిలో రెండు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయాలు ఉన్నాయి: నాడి అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం, ఫిజి ప్రధాన అంతర్జాతీయ గేట్‌వే. నాసోరి విమానాశ్రయం. ఫిజి దేశీయ కేంద్రం, 13 బాహ్య ద్వీప విమానాశ్రయాలు ఉన్నాయి. ఫిజి ప్రధాన విమానయాన సంస్థ ఫిజి ఎయిర్‌వేస్.[120]
ఒక అంతర్-ద్వీప నౌక ఫిజి తూర్పున ఉన్న ద్వీపాలలో ఒకదాని గుండా ప్రయాణిస్తుంది. నాడి అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం మధ్య నాడికి ఉత్తరాన 9 కిలోమీటర్లు (5.6 మైళ్ళు) దూరంలో ఉంది. ఇది అతిపెద్ద ఫిజియన్ కేంద్రంగా ఉంది.[121] నౌసోరి అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం డౌన్‌టౌన్ సువాకు ఈశాన్యంగా 23 కిలోమీటర్లు (14 మైళ్ళు) దూరంలో ఉంది. ఆస్ట్రేలియా, న్యూజిలాండ్ నుండి విమానాలతో ఎక్కువగా దేశీయ ట్రాఫిక్‌కు సేవలు అందిస్తుంది. వనువా లెవులోని రెండవ అతిపెద్ద ద్వీపంలోని ప్రధాన విమానాశ్రయం లాబాసా పట్టణానికి నైరుతిలో ఉన్న వైకెలే వద్ద ఉన్న లాబాసా విమానాశ్రయం.[122] లాబాసా విమానాశ్రయం నిర్వహించే అతిపెద్ద విమానం ఎటిఆర్ 72.
ఫిజి పెద్ద దీవులలో సరసమైన, స్థిరమైన సేవ కలిగిన విస్తృతమైన బస్సు మార్గాలు [110] బస్ స్టాప్‌లు ఉన్నాయి. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో బస్సులు సమీపించేటప్పుడు తరచుగా ప్రశంసించబడతాయి.[110] బస్సులు ప్రధాన ప్రజా రవాణా [123], ప్రధాన దీవులలోని పట్టణాల మధ్య ప్రయాణీకుల సేవలందిస్తున్న ప్రధాన రూపంగా ఉన్నాయి. బస్సులు ఇంటర్-ఐలాండ్ ఫెర్రీలలో కూడా పనిచేస్తాయి. బస్సు ఛార్జీలు, మార్గాలను ల్యాండ్ ట్రాన్స్‌పోర్ట్ అథారిటీ (ఎల్‌టిఎ) నియంత్రిస్తుంది. బస్సు, టాక్సీ డ్రైవర్లు ఎల్‌టిఎ జారీ చేసిన పబ్లిక్ సర్వీస్ లైసెన్స్‌లను కలిగి ఉంటారు. టాక్సీలు ఎల్‌టిఎ ద్వారా లైసెన్స్ పొందాయి. దేశవ్యాప్తంగా విస్తృతంగా పనిచేస్తాయి. పట్టణ, పట్టణ ఆధారిత టాక్సీలు కాకుండా, గ్రామీణ లేదా పాక్షిక గ్రామీణ ప్రాంతాలకు సేవ చేయడానికి లైసెన్స్ పొందిన మరికొన్ని ఉన్నాయి.
ఫిజి ప్రధాన దీవుల మధ్య ఇంటర్-ఐలాండ్ ఫెర్రీలు సేవలను అందిస్తాయి. పెద్ద ఓడలు ప్యాటర్సన్ బ్రదర్స్ షిప్పింగ్ కంపెనీ వంటి రోల్-ఆన్-రోల్-ఆఫ్ సేవలను నిర్వహిస్తాయి. ఇవి ప్రధాన ద్వీపం విటి లెవు, వనువా లెవు, ఇతర చిన్న దీవుల మధ్య వాహనాలను, పెద్ద మొత్తంలో సరుకును రవాణా చేస్తాయి.[124]
పసిఫిక్ ద్వీప దేశాలలో పపువా న్యూ గినియా మినహా ఫిజీ మాత్రమే పరిశోధన, అభివృద్ధి మీద స్థూల దేశీయ వ్యయం (జిఇఆర్‌డి)చేస్తూ కోసం ఇటీవలి డేటాను కలిగి ఉన్న అభివృద్ధి చెందుతున్న. జాతీయ గణాంకాల బ్యూరో 2012లో జిఇఆర్‌డి (జిడిపి) నిష్పత్తి 0.15%గా పేర్కొంది. ప్రైవేట్ రంగ పరిశోధన, అభివృద్ధి (ఆర్&డి) చాలా తక్కువ.[125] పరిశోధన, అభివృద్ధిలో ప్రభుత్వ పెట్టుబడి వ్యవసాయానికి అనుకూలంగా ఉంటుంది. ఫిజియన్ నేషనల్ బ్యూరో ఆఫ్ స్టాటిస్టిక్స్ ప్రకారం 2007లో వ్యవసాయం, ప్రాథమిక ఉత్పత్తి ఆర్&డి మీద ప్రభుత్వ వ్యయంలో సగానికి పైగా ఉన్నాయి. 2012 నాటికి ఈ వాటా దాదాపు 60%కి పెరిగింది. అయితే శాస్త్రవేత్తలు వ్యవసాయం కంటే భౌగోళిక శాస్త్రాలు, ఆరోగ్య రంగంలో చాలా ఎక్కువ ప్రచురిస్తున్నారు.[125] వ్యవసాయ పరిశోధన మీద ప్రభుత్వ వ్యయం పెరుగుదల విద్యలో పరిశోధనకు హాని కలిగించింది. ఇది 2007, 2012 మధ్య మొత్తం పరిశోధన వ్యయంలో 35%కి పడిపోయింది. ఫిజియన్ నేషనల్ బ్యూరో ఆఫ్ స్టాటిస్టిక్స్ ప్రకారం ఆరోగ్య పరిశోధన మీద ప్రభుత్వ వ్యయం చాలా స్థిరంగా ఉంది. మొత్తం ప్రభుత్వ పరిశోధన వ్యయంలో దాదాపు 5% వద్ద ఉంది.[125]
ఫిజియన్ ఆరోగ్య మంత్రిత్వ శాఖ 2012లో ప్రారంభించిన ఫిజి జర్నల్ ఆఫ్ పబ్లిక్ హెల్త్ ద్వారా ఎండోజెనస్ పరిశోధన సామర్థ్యాన్ని అభివృద్ధి చేయడానికి ప్రయత్నిస్తోంది. శిక్షణ, కొత్త సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని పొందడం ద్వారా ఆరోగ్య పరిశోధనలో ఎండోజెనస్ సామర్థ్యాన్ని పెంపొందించడంలో సహాయపడటానికి ఇప్పుడు కొత్త మార్గదర్శకాలు అమలులో ఉన్నాయి.[125]
ఫిజి సైన్సు, టెక్నాలజీని ఉపయోగించడం ద్వారా తన ఇంధన రంగాన్ని వైవిధ్యపరచాలని కూడా యోచిస్తోంది. 2015లో పసిఫిక్ కమ్యూనిటీ సెక్రటేరియట్ "ఫిజి, పాపువా న్యూ గినియా, సమోవా పెద్ద ఎత్తున జలవిద్యుత్ ప్రాజెక్టులతో ముందున్నప్పటికీ, సౌర, పవన, భూఉష్ణ, సముద్ర ఆధారిత ఇంధన వనరుల వంటి ఇతర పునరుత్పాదక ఇంధన ఎంపికల విస్తరణ చేయడానికి అపారమైన సామర్థ్యం ఉంది" అని గమనించింది.[126]
2014లో ఫిజి విశ్వవిద్యాలయంలో పునరుత్పాదక ఇంధన కేంద్రం పనిచేయడం ప్రారంభించింది. యూరోపియన్ యూనియన్ నిధులతో పసిఫిక్ ద్వీప దేశాలలో పునరుత్పాదక శక్తి అభివృద్ధి నైపుణ్యాలు, సామర్థ్య కార్యక్రమం (ఇపిఐసి) సహాయంతో ఇది జరిగింది.[125] 2013 నుండి 2017 వరకు యూరోపియన్ యూనియన్ ఇపిఐసి కార్యక్రమానికి నిధులు సమకూర్చింది. ఇది పునరుత్పాదక ఇంధన నిర్వహణలో రెండు మాస్టర్సు ప్రోగ్రామ్‌లను అభివృద్ధి చేసింది; ఒకటి పాపువా న్యూ గినియా విశ్వవిద్యాలయంలో, మరొకటి ఫిజి విశ్వవిద్యాలయంలో ఉంది. రెండూ 2016లో గుర్తింపు పొందాయి.[127] ఫిజిలో, ఈ కార్యక్రమం ప్రారంభించినప్పటి నుండి 45 మంది విద్యార్థులు మాస్టర్సు డిగ్రీ కోసం నమోదు చేసుకున్నారు. 2019లో ప్రవేశపెట్టబడిన సంబంధిత డిప్లొమా ప్రోగ్రాం‌ను మరో 21 మంది విద్యార్థులు చేపట్టారు.[127]
2020లో వాతావరణ మార్పు హెచ్చు తగ్గులు అనుసరణకు మద్దతుగా ఫిజిలో ప్రాంతీయ పసిఫిక్ జాతీయంగా నిర్ణయించబడిన సహకారాల హబ్ కార్యాలయం ప్రారంభించబడింది. వాతావరణ మార్పుల ముందు వరుసలో ఉన్న పసిఫిక్ రచయితలకు విపత్తుల ప్రభావం, వాతావరణ స్థితిస్థాపకత వ్యూహాల మీద శాస్త్రీయ సాహిత్యంలో ప్రాతినిధ్యం లేదు.[127]
2017 జనాభా లెక్కల ప్రకారం ఫిజి జనాభా 884,887 అని తేలింది. 2007 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 837,271 మంది జనాభా ఉన్నారు.[7] 2007 జనాభా లెక్కల సమయంలో జనాభా సాంద్రత చదరపు కిలోమీటరుకు 45.8 మంది నివాసితులు ఉన్నారు. ఫిజిలో ఆయుర్దాయం 72.1 సంవత్సరాలు. 1930ల నుండి ఫిజి జనాభా సంవత్సరానికి 1.1% చొప్పున పెరిగింది. జనాభా సగటు వయస్సు 29.9, లింగ నిష్పత్తి 1 స్త్రీకి 1.03 మంది పురుషులు ఉన్నారు.
2024 గ్లోబల్ హంగర్ ఇండెక్స్ (జిహెచ్‌ఐ)లో ఫిజి స్కోరు 10.2, ఇది మితమైన ఆకలి స్థాయిని సూచిస్తుంది.[129]
ఫిజి జనాభాలో ఎక్కువగా స్థానిక ఫిజియన్లు (54.3%), మెలనేసియన్లు అయినప్పటికీ చాలామందికి పాలినేషియన్ వంశపారంపర్యత ఉంది; ఇండో-ఫిజియన్లు (38.1%) 19వ శతాబ్దంలో బ్రిటిషు వలసరాజ్యాల శక్తులు దీవులకు తీసుకువచ్చిన భారతీయ కాంట్రాక్టు కార్మికుల వారసులు. వివిధ కారణాల వలన వలసల ద్వారా గత రెండు దశాబ్దాలుగా ఇండో-ఫిజియన్ సంతతికి చెందిన జనాభా శాతం గణనీయంగా తగ్గింది.[130] 2000 తిరుగుబాటు తర్వాత కొంతకాలం పాటు ఇండో-ఫిజియన్లు ప్రతీకార చర్యలను ఎదుర్కొన్నారు.[131][132] రాజకీయ రంగంలో జాతి ఫిజియన్లు, ఇండో-ఫిజియన్ల మధ్య సంబంధాలు తరచుగా దెబ్బతింటున్నాయి. గత తరం నుండి రెండు వర్గాల మధ్య ఉద్రిక్తత ద్వీపాలలో రాజకీయాలను ఆధిపత్యం చేసింది. దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో రాజకీయ ఉద్రిక్తత స్థాయి మారుతూ ఉంటుంది.[133]
జనాభాలో దాదాపు 1.2% మంది రోటుమాన్లు - రోటుమా ద్వీపం స్థానికులు ఉన్నారు. వీరి సంస్కృతి ఫిజిలోని మిగిలిన ప్రాంతాల కంటే టోంగా లేదా సమోవా వంటి దేశాలతో ఎక్కువగా సారూప్యత కలిగి ఉంది. యూరోపియన్లు, చైనీయులు, ఇతర పసిఫిక్ ద్వీప మైనారిటీల చిన్న కానీ ఆర్థికంగా ముఖ్యమైన సమూహాలు కూడా ఉన్నాయి. ఇతర జాతి సమూహాల సభ్యత్వంలో దాదాపు 4.5%.[134] ఫిజిలో నివసిస్తున్న 3,000 మంది లేదా 0.3% మంది ప్రజలు ఆస్ట్రేలియాకు చెందినవారు ఉన్నారు.[135]
కుటుంబం, సమాజం అనే భావన ఫిజియన్ సంస్కృతికి చాలా ముఖ్యమైనది. స్థానిక సమాజాలలో విస్తరించిన కుటుంబంలోని చాలా మంది సభ్యులు ప్రత్యక్ష సంరక్షకుల ప్రత్యేక బిరుదులు, పాత్రలను స్వీకరిస్తారు. బంధుత్వం ఒక నిర్దిష్ట ఆధ్యాత్మిక నాయకుడికి పిల్లల వంశం ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది. తద్వారా ఒక వంశం వాస్తవ జీవసంబంధమైన సంబంధాలకు విరుద్ధంగా సాంప్రదాయ ఆచార సంబంధాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఆధ్యాత్మిక నాయకుడి మీద ఆధారపడిన ఈ వంశాలను మతంగలి అని పిలుస్తారు. మతంగలిలో ఎంబిటో అని పిలువబడే అనేక చిన్న సముదాయాలు ఉన్నాయి. వంశపారంపర్యత పితృస్వామ్యానికి చెందినది. అన్ని హోదాలు తండ్రి వైపు నుండి ఉద్భవించాయి.[136]
ఫిజి రాజ్యాంగం అందరు ఫిజియన్ పౌరులను "ఫిజియన్లు" అని సూచిస్తుంది.[137] మునుపటి రాజ్యాంగాలు ఫిజి పౌరులను "ఫిజి ద్వీపవాసులు" అని సూచించాయి. అయితే ఫిజి జాతీయులు అనే పదాన్ని అధికారిక ప్రయోజనాల కోసం ఉపయోగించారు. 2008 ఆగస్టులో ప్రతిపాదిత పీపుల్స్ చార్టర్ ఫర్ చేంజ్, పీస్ అండ్ ప్రోగ్రెస్ ప్రజలకు విడుదల కావడానికి కొంతకాలం ముందు ఫిజి పౌరుల పేరులో మార్పును సిఫార్సు చేస్తున్నట్లు ప్రకటించారు. ఈ ప్రతిపాదన ఆమోదించబడితే ఫిజి పౌరులందరూ వారి జాతి ఏదైనా "ఫిజియన్లు" అని పిలువబడతారు. ఈ ప్రతిపాదన స్వదేశీ ఫిజియన్ల ఆంగ్ల పేరును "ఫిజియన్లు" నుండి ఇటౌకీగా మారుస్తుంది. ఇది స్వదేశీ ఫిజియన్లకు ఫిజియన్ భాషా నామం.[138] పదవీచ్యుతుడైన ప్రధాన మంత్రి లైసేనియా ఖరాసే "ఫిజియన్" అనే పేరు ప్రత్యేకంగా స్వదేశీ ఫిజియన్లకు చెందినదని స్థానికేతరులు దానిని ఉపయోగించుకునేలా చట్టంలో ఏదైనా మార్పును తాను వ్యతిరేకిస్తానని పేర్కొన్నారు.[139] స్వదేశీ ఫిజియన్లలో అధిక శాతం మంది మెథడిస్టు చర్చి కూడా ఈ ప్రతిపాదనకు తీవ్రంగా స్పందించింది. ప్రతి ఫిజి పౌరుడు తమను తాము "ఫిజియన్" అని పిలుచుకోవడానికి అనుమతించడం స్వదేశీ జనాభా మీద "పగటి దోపిడీ" అవుతుందని పేర్కొంది.[140]
2009 ఏప్రిలు రాజ్యాంగ సంక్షోభ సమయంలో దేశాన్ని ఉద్దేశించి ప్రసంగించిన సైనిక నాయకుడు. తాత్కాలిక ప్రధాన మంత్రి వోరెక్ బైనిమారామ, "ఫిజియన్" యొక్క నిర్వచనాన్ని మార్చే ప్రయత్నంలో ముందంజలో ఉన్నాడు. ఇలా అన్నాడు:
మనందరికీ మన విభిన్న జాతులు, మన విభిన్న సంస్కృతులు ఉన్నాయని నాకు తెలుసు. మనం మన వైవిధ్యం, గొప్పతనాన్ని నిలుపుకోవాలి. అయితే అదే సమయంలో మనమందరం ఫిజియన్లు. మనమందరం సమాన పౌరులం. మనమందరం ఫిజికి విధేయులుగా ఉండాలి; మన దేశభక్తి కలిగి ఉండాలి; మనం ఫిజిని ముందు ఉంచాలి.[141]
2010 మేలో అటార్నీ జనరల్ అయియాజ్ సయ్యద్-ఖైయుమ్ "ఫిజియన్" అనే పదం అన్ని ఫిజి జాతీయులకు వర్తించాలని పునరుద్ఘాటించారు. కానీ ఈ ప్రకటన మళ్ళీ నిరసనకు గురైంది. వలసదారుల నాల్గవ తరం వారసులు కూడా "ఫిజియన్ కావడానికి ఏమి అవసరమో" పూర్తిగా అర్థం చేసుకోలేదని విటి ల్యాండ్‌ఓనర్సు, రిసోర్సు ఓనర్సు అసోసియేషన్ ప్రతినిధి పేర్కొన్నారు. ఈ పదం చట్టపరమైన స్థితిని సూచిస్తుంది. ఎందుకంటే చట్టం "ఫిజియన్లకు" (అంటే ఆ చట్టంలో, స్వదేశీ ఫిజియన్లు) నిర్దిష్ట హక్కులను అందిస్తుంది.[142]
ఫిజి 1997 రాజ్యాంగం ప్రకారం మూడు అధికారిక భాషలను కలిగి ఉంది (2013 రాజ్యాంగం ద్వారా రద్దు చేయబడలేదు): ఇంగ్లీష్, ఫిజియన్ (ఐటౌకీ), హింది. (ఫిజి హిందీ అనేది ఫిజిలో ప్రజలలో వాడుకలో ఉన్న హిందీ మాండలికం.)
ఫిజియన్ అనేది ఫిజిలో మాట్లాడే మలయో-పాలినేషియన్ కుటుంబానికి చెందిన ఆస్ట్రోనేషియన్ భాష. ఇది 3,50,000 మంది స్థానిక ప్రజలు వాడుక భాషగా మాట్లాడుతుంటారు. మరో 2,00,000 మంది దీనిని రెండవ భాషగా మాట్లాడతారు. ఫిజి దీవులలో ఈ భాషకు అనేక మాండలికాలు ఉన్నాయి. వీటిని తూర్పు, పశ్చిమ అనే రెండు ప్రధాన శాఖలుగా వర్గీకరించవచ్చు. 1840లలో మిషనరీలు ఫిజియన్ భాష వ్రాత ప్రమాణంగా తూర్పు బౌ ద్వీపం మాండలికాన్న ఎంచుకున్నారు. బౌ ద్వీపం ఫిజియన్ స్వయం ప్రకటిత రాజుగా మారిన అధిపతి సెరు ఎపెనిసా కాకోబౌకు నిలయం.
ఫిజియన్ బాత్ లేదా ఫిజియన్ హిందుస్తానీ అని కూడా పిలువబడే ఫిజి హిందీ, భారతీయ సంతతికి చెందిన చాలా మంది ఫిజియన్ పౌరులు మాట్లాడే భాష. ఇది ప్రధానంగా అవధి, భోజ్‌పురి హిందీ మాండలికం నుండి ఉద్భవించింది. ఇది ఫిజియన్, ఇంగ్లీష్ నుండి కూడా పెద్ద సంఖ్యలో పదాలను తీసుకుంది. ఫిజి హిందీ, ప్రామాణిక హిందీ మధ్య సంబంధం ఆఫ్రికన్స్ డచ్ మధ్య సంబంధాన్ని పోలి ఉంటుంది. భారతీయ ఒప్పంద కార్మికులను మొదట్లో ఫిజికి ప్రధానంగా తూర్పు ఉత్తరప్రదేశ్, బీహార్, వాయవ్య సరిహద్దు ప్రాంత ప్రజలు, దక్షిణ భారతదేశంలోని ఆంధ్ర, తమిళనాడు వంటి జిల్లాల నుండి తీసుకువచ్చారు. వారు తమ మూల జిల్లాను బట్టి అనేక మాండలిక భాషలను, ప్రధానంగా హిందీని కలిపి మాట్లాడుతుంటారు.
బ్రిటిషు వలస పాలనలో అవశేషంగా ఉన్న ఇంగ్లీషు 1997 వరకు ఏకైక అధికారిక భాషగా ఉండేది. ప్రభుత్వం, వ్యాపారం, విద్యలో అనుబంధ భాషగా విస్తృతంగా ఉపయోగించబడుతోంది.
ఫిజిలో మతం (2007)[144]
2007 జనాభా లెక్కల ప్రకారం జనాభాలో 64.4% క్రైస్తవులు, 27.9% హిందువులు, 6.3% ముస్లింలు, 0.8% మతం లేనివారు, 0.3% సిక్కు, మిగిలిన 0.3% ఇతర మతాలకు చెందినవారున్నారు.[144] క్రైస్తవులలో 54% మంది మెథడిస్టులుగా లెక్కించబడ్డారు. తరువాత 14.2% కాథలిక్కులు, 8.9% అసెంబ్లీస్ ఆఫ్ గాడ్, 6.0% సెవెంత్-డే అడ్వెంటిస్టులు, 1.2% ఆంగ్లికన్లు, మిగిలిన 16.1% ఇతర తెగలకు చెందినవారు.[145]
అతిపెద్ద క్రైస్తవ వర్గం ఫిజి రోటుమాలోని మెథడిస్ట్ చర్చి అనుయాయులుగా ఉన్నారు. జనాభాలో 34.6%[144] (దాదాపు మూడింట రెండు వంతుల జాతి ఫిజియన్లతో సహా), మెథడిజానికి కట్టుబడి ఉన్నారు. మెథడిస్టులు జనాభా నిష్పత్తి ఫిజిలో ఏ ఇతర దేశంలో కంటే ఎక్కువగా ఉంది. ఫిజియన్ కాథలిక్కులు సువా ఆర్చి డియోసెసు ద్వారా నిర్వహించబడుతున్నారు.ఆర్చి డియోసెసు అనేది ఒక మతపరమైన ప్రావిన్సు. ఇందులో మెట్రోపాలిటన్ సీ, ఇందులో రారోటోంగా డయోసెస్ (కుక్ దీవులలో, న్యూజిలాండ్-అనుబంధ దేశాలు రెండూ), తారావ, నౌరు (కిరిబాటిలోని తారావాలో చూడండి, నౌరు కోసం కూడా చూడండి), మిషన్ సుయి ఐరిస్ ఆఫ్ టోకెలావ్ (న్యూజిలాండ్) ఉన్నాయి.
అసెంబ్లీస్ ఆఫ్ గాడ్, సెవెంత్-డే అడ్వెంటిస్ట్ తెగలు గణనీయంగా ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయి. ఫిజీ ఆంగ్లికన్ డియోసెస్ ఆఫ్ పాలినేషియాకు స్థావరం (అయోటెరోవా, న్యూజిలాండ్, పాలినేషియాలోని ఆంగ్లికన్ చర్చిలో భాగం). ఈ ఇతర తెగలలో తక్కువ సంఖ్యలో ఇండో-ఫిజియన్ సభ్యులు ఉన్నారు; 1996 జనాభా లెక్కల ప్రకారం ఇండో-ఫిజియన్ జనాభాలో అన్ని రకాల క్రైస్తవులు 6.1% ఉన్నారు.[146] ఫిజిలోని హిందువులు ఎక్కువగా సనాతన్ శాఖకు చెందినవారు (మొత్తం హిందువులలో 74.3%) లేదా పేర్కొనబడనివారు ఉన్నారు. (22%). ఫిజిలోని ముస్లింలలో ఎక్కువగా సున్నీలు (96.4%)ఉన్నారు.
ఫిజీలో అక్షరాస్యత రేటు (91.6 శాతం) ఎక్కువగా ఉంది, తప్పనిసరి విద్య లేనప్పటికీ, 6 నుండి 13 సంవత్సరాల మధ్య వయస్సు గల పిల్లలలో 85 శాతం కంటే ఎక్కువ మంది ప్రాథమిక పాఠశాలకు హాజరవుతారు. పాఠశాల విద్య ఉచితం మరియు ప్రభుత్వ, చర్చి నడిపే పాఠశాలలు రెండూ అందిస్తాయి. సాధారణంగా, ఫిజియన్, హిందూ పిల్లలు వేర్వేరు పాఠశాలలకు హాజరవుతారు, ఇది దేశంలో ఉన్న రాజకీయ విభజనను ప్రతిబింబిస్తుంది.[147]
ఫిజీలో విద్యలో ప్రభుత్వం పిల్లలు తమ పూర్తి సామర్థ్యాన్ని గ్రహించే వాతావరణాన్ని అందించడం. 6 నుండి 14 సంవత్సరాల వయస్సు వరకు పాఠశాల ఉచితం. ప్రాథమిక పాఠశాల విధానంలో ఎనిమిది సంవత్సరాల పాఠశాల విద్య ఉంటుంది. 6 నుండి 14 సంవత్సరాల వయస్సు గల పిల్లలు దీనికి హాజరవుతారు. ప్రాథమిక పాఠశాల పూర్తయిన తర్వాత, ఒక సర్టిఫికేట్ ఇవ్వబడుతుంది. విద్యార్థి మాధ్యమిక పాఠశాల పరీక్ష రాయడానికి అర్హులౌతారు.[147]
ప్రవేశ పరీక్ష తర్వాత మొత్తం ఐదు సంవత్సరాలు ఉన్నత పాఠశాల విద్య కొనసాగవచ్చు. విద్యార్థులు మూడు సంవత్సరాల తర్వాత ఫిజి స్కూల్ లీవింగ్ సర్టిఫికేట్‌తో బయలుదేరుతారు. లేదా వారి చివరి రెండు సంవత్సరాలు పూర్తి చేసి తృతీయ విద్యకు అర్హత సాధిస్తారు. .[148] మొత్తం ఐదు సంవత్సరాల మాధ్యమిక పాఠశాల వ్యవస్థలో ప్రవేశం పోటీ పరీక్ష ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది. పరీక్షలో ఉత్తీర్ణత సాధించిన విద్యార్థులు ఫిజి స్కూల్ లీవింగ్ సర్టిఫికేటు, సీనియర్ సెకండరీ స్కూల్‌లో చేరే అవకాశం కోసం మూడు సంవత్సరాల కోర్సును అనుసరిస్తారు. ఈ స్థాయి ముగింపులో వారు నాలుగు లేదా ఐదు విషయాలను కవర్ చేసే ఫారం VII పరీక్షను తీసుకోవచ్చు. ఈ ప్రక్రియను విజయవంతంగా పూర్తి చేయడం వల్ల విద్యార్థులకు ఉన్నత విద్యకు ప్రవేశం లభిస్తుంది. .[147]
దక్షిణ పసిఫిక్‌లోని పది ఇంగ్లీష్ మాట్లాడే ప్రాంతాలకు సేవలు అందిస్తున్నందున దక్షిణ పసిఫిక్ కూడలి అని పిలువబడే దక్షిణ పసిఫిక్ విశ్వవిద్యాలయం, ఉన్నత విద్యను అందించే ప్రధాన సంస్థ. విశ్వవిద్యాలయంలో ప్రవేశానికి సెకండరీ స్కూల్ డిప్లొమా అవసరం, మరియు అన్ని విద్యార్థులు వారి ప్రధాన విద్యతో సంబంధం లేకుండా విశ్వవిద్యాలయంలో ఒక సంవత్సరం ఫౌండేషన్ కోర్సు తీసుకోవాలి. విశ్వవిద్యాలయానికి నిధులు పాఠశాల ఫీజులు, ఫిజి ప్రభుత్వం మరియు ఇతర ప్రాంతాల నుండి నిధులు మరియు ఆస్ట్రేలియా, న్యూజిలాండ్, కెనడా మరియు యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్ నుండి సహాయం నుండి తీసుకోబడతాయి. విశ్వవిద్యాలయంతో పాటు, ఫిజిలో ఉపాధ్యాయ శిక్షణ కళాశాలలు, అలాగే వైద్య, సాంకేతిక మరియు వ్యవసాయ పాఠశాలలు కూడా ఉన్నాయి. ప్రాథమిక పాఠశాల ఉపాధ్యాయులకు రెండు సంవత్సరాలు శిక్షణ ఇవ్వబడుతుంది, అయితే మాధ్యమిక పాఠశాల ఉపాధ్యాయులు మూడు సంవత్సరాలు శిక్షణ పొందుతారు; అప్పుడు వారు విద్యలో డిప్లొమా పొందే లేదా ఆర్ట్స్ లేదా సైన్స్‌లో బ్యాచిలర్ డిగ్రీ కోసం చదవడానికి మరియు పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ సర్టిఫికేట్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్ సంపాదించడానికి అదనపు సంవత్సరం కొనసాగే అవకాశం ఉంటుంది.
ఫిజి పాలిటెక్నిక్ స్కూల్ వివిధ ట్రేడ్‌లు, అప్రెంటిస్‌షిప్ కోర్సులు మరియు ఇంజనీరింగ్, హోటల్ క్యాటరింగ్ మరియు బిజినెస్ స్టడీస్‌లో డిప్లొమాలకు దారితీసే ఇతర కోర్సులలో శిక్షణను అందిస్తుంది. కొన్ని కోర్సు ఆఫర్‌లు అనేక సిటీ అండ్ గిల్డ్స్ ఆఫ్ లండన్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ పరీక్షలకు కూడా దారితీయవచ్చు. సాంప్రదాయ విద్యా విధానంతో పాటు, ఫిజీ దూరవిద్య ద్వారా విద్యను పొందే అవకాశాన్ని కూడా అందిస్తుంది. యూనివర్సిటీ ఎక్స్‌టెన్షన్ సర్వీస్ చాలా ప్రాంతీయ ప్రాంతాలలో కేంద్రాలు మరియు టెర్మినల్స్ నెట్‌వర్క్‌ను అందిస్తుంది. క్రెడిట్ కాని కోర్సులు తీసుకునే విద్యార్థులకు, ఎటువంటి అధికారిక అర్హతలు అవసరం లేదు. అయితే, క్రెడిట్ కోర్సులలో చేరే విద్యార్థులకు పొడిగింపు సేవల ద్వారా వారి అధ్యయనాలు విజయవంతంగా పూర్తయిన తర్వాత తగిన డిగ్రీ లేదా సర్టిఫికేట్ ఇవ్వబడుతుంది.
ఫిజి జనాభాలో ఎక్కువ మంది స్వదేశీ ఫిజియన్ సంస్కృతి సంప్రదాయాలు అత్యధికంగా దైనందిన జీవితంలో అంతర్భాగాలుగా ఉన్నప్పటికీ ఫిజియన్ సమాజం గత శతాబ్దంలో భారతీయ, చైనీస్ వంటి సంప్రదాయాల పరిచయంతో పాటు ఐరోపా, ఫిజి పసిఫిక్ పొరుగు దేశాలైన టోంగా, సమోవాలకు చెందిన సంప్రదాయాలు గణనీయమైన ప్రభావం చూపాయి. అందువలన ఫిజి వివిధ సంస్కృతులు ఒక ప్రత్యేకమైన బహుళ సాంస్కృతిక జాతీయ గుర్తింపును సృష్టించాయి.[149]
1986లో కెనడాలోని వాంకోవర్‌లో జరిగిన వరల్డ్ ఎక్స్‌పోజిషన్‌లో ఇటీవల షాంఘై వరల్డ్ ఎక్స్‌పో, 2010లో పసిఫిక్ పెవిలియన్‌లోని ఇతర పసిఫిక్ దేశాలతో పాటు ఫిజి సంస్కృతి కూడా ప్రదర్శించబడింది.[150]
ఫిజీలో క్రీడలు చాలా ప్రాచుర్యం పొందాయి. ముఖ్యంగా శారీరక శ్రమతో సంబంధం ఉన్న క్రీడలు. ఫిజీ జాతీయ క్రీడ రగ్బీ సెవెన్సు. క్రికెట్ ఫిజీలో ఒక చిన్న క్రీడ. క్రికెట్ ఫిజీ అంతర్జాతీయ క్రికెట్ కౌన్సిల్ ("ఐసిసి")లో అసోసియేట్ సభ్యదేశంగా ఉంది.[151] నెట్‌బాల్ ఫిజీలో అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన మహిళా భాగస్వామ్య క్రీడగా ఉంది.[152][153] జాతీయ జట్టు అంతర్జాతీయంగా పోటీతత్వాన్ని కలిగి ఉంది. 1999లో నెట్‌బాల్ ప్రపంచ కప్ పోటీలలో 6వ స్థానానికి చేరుకుంది. ఇది ఇప్పటివరకు దాని అత్యున్నత స్థాయి. ఈ జట్టు 2007[154]- 2015 పసిఫిక్ క్రీడలలో బంగారు పతకాలను గెలుచుకుంది.
ఫిజీ జాతీయ బాస్కెటు‌బాలు జట్ల విజయం కారణంగా ఇటీవలి సంవత్సరాలలో బాస్కెటు‌బాలు ప్రజాదరణ వేగంగా వృద్ధి చెందింది. గతంలో దేశంలో కొన్ని బాస్కెటు‌బాలు కోర్టులు మాత్రమే ఉన్నాయి. ఇది క్రీడను తరచుగా అభ్యసించాలనుకునే ఫిజీయన్లను తీవ్రంగా పరిమితం చేసింది. జాతీయ సమాఖ్య బాస్కెటు‌బాలు ఫిజీ ఇటీవలి ప్రయత్నాల ద్వారా, ఆస్ట్రేలియన్ ప్రభుత్వ మద్దతుతో అనేక పాఠశాలలు కోర్టులను నిర్మించగలిగాయి. వారి విద్యార్థులకు బాస్కెటు‌బాలు పరికరాలను అందించగలిగాయి.[155]
ఫిజీకి చెందిన పిజిఎ గోల్ఫర్ విజయ్ సింగు మొత్తం 32 వారాల పాటు ప్రపంచ నంబర్ వన్ పురుష గోల్ఫరు‌గా నిలిచాడు.[156][157]
రగ్బీ యూనియన్ ఫిజిలో ఆడే అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన జట్టు క్రీడ.[158] ఫిజి జాతీయ సెవెన్స్ జట్టు ప్రజాదరణ పొందిన మరియు విజయవంతమైన అంతర్జాతీయ రగ్బీ సెవెన్స్ జట్టు మరియు 1976లో ప్రారంభమైనప్పటి నుండి హాంకాంగ్ సెవెన్స్‌ను రికార్డు స్థాయిలో పద్దెనిమిది సార్లు గెలుచుకుంది.[159] ఫిజి 1997 - 2005లో రెండుసార్లు రగ్బీ ప్రపంచ కప్ సెవెన్స్‌ను కూడా గెలుచుకుంది.[160] ఫిజి జాతీయ రగ్బీ యూనియన్ సెవెన్స్ జట్టు ప్రపంచ రగ్బీలో సెవెన్స్ వరల్డ్ సిరీస్ ఛాంపియన్స్. 2016లో, వారు సమ్మర్ ఒలింపిక్స్‌లో రగ్బీ సెవెన్స్‌లో ఫిజికి మొట్టమొదటి ఒలింపిక్ పతకాన్ని గెలుచుకున్నారు, ఫైనల్‌లో గ్రేట్ బ్రిటన్‌ను 43–7తో ఓడించి స్వర్ణం గెలుచుకున్నారు.[161]
జాతీయ రగ్బీ యూనియన్ జట్టు గతంలో సమోవా మరియు టోంగాతో పాటు పసిఫిక్ దీవుల రగ్బీ అలయన్స్‌లో సభ్యురాలు. 2009లో, సమోవా పసిఫిక్ దీవుల రగ్బీ అలయన్స్ నుండి నిష్క్రమిస్తున్నట్లు ప్రకటించింది, ఫిజి మరియు టోంగాలను మాత్రమే యూనియన్‌లో వదిలివేసింది. ఫిజి ప్రస్తుతం IRB ప్రకారం ప్రపంచంలో పదకొండవ స్థానంలో ఉంది ( 2015 డిసెంబరు 28 నాటికి). జాతీయ రగ్బీ యూనియన్ జట్టు ఐదు రగ్బీ ప్రపంచ కప్ పోటీలలో పాల్గొంది, మొదటిది 1987లో, అక్కడ వారు క్వార్టర్ ఫైనల్స్‌కు చేరుకున్నారు. ఆ జట్టు 2007 రగ్బీ ప్రపంచ కప్‌లో మళ్లీ అర్హత సాధించి, వేల్స్‌ను 38–34తో ఓడించి క్వార్టర్ ఫైనల్స్‌కు చేరుకుంది, అక్కడ వారు చివరికి రగ్బీ ప్రపంచ కప్ విజేత అయిన దక్షిణాఫ్రికా చేతిలో ఓడిపోయారు.
ఫిజి పసిఫిక్ ట్రై-నేషన్స్ మరియు IRB పసిఫిక్ నేషన్స్ కప్‌లో పోటీపడుతుంది. ఈ క్రీడను పసిఫిక్ ఐలాండ్స్ రగ్బీ అలయన్స్‌లో సభ్యుడైన ఫిజి రగ్బీ యూనియన్ నిర్వహిస్తుంది మరియు పసిఫిక్ ఐలాండర్స్ రగ్బీ యూనియన్ జట్టుకు దోహదపడుతుంది. క్లబ్ స్థాయిలో స్కిప్పర్ కప్ మరియు ఫేర్‌బ్రదర్ ట్రోఫీ ఛాలెంజ్ ఉన్నాయి.
ఫిజి జాతీయ రగ్బీ లీగ్ జట్టు దీనిని బాటి ([ఎం’బాట్‌ఫి] అని ఉచ్ఛరిస్తారు) రగ్బీ లీగ్ ఫుట్బాల్ క్రీడలో ఫిజికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది. ఇది 1992 నుండి అంతర్జాతీయ పోటీలలో పాల్గొంటోంది. ఇది మూడు సందర్భాలలో రగ్బీ లీగ్ ప్రపంచ కప్‌లో పోటీ పడింది. 2008 రగ్బీ లీగ్ ప్రపంచ కప్, 2013 రగ్బీ లీగ్ ప్రపంచ కప్, 2019 రగ్బీ లీగ్ ప్రపంచ కప్‌లలో వరుసగా సెమీ-ఫైనల్ ప్రదర్శనలు ఇవ్వడం ద్వారా వారి ఉత్తమ ఫలితాలు వచ్చాయి. ఈ జట్టు పసిఫిక్ కప్‌లో కూడా పోటీపడుతుంది.
అసోసియేషన్ ఫుట్బాల్ సాంప్రదాయకంగా ఫిజిలో ఒక చిన్న క్రీడగా ఉంది. ఇది ఇండో-ఫిజియన్ సమాజంలో ఎక్కువగా ప్రాచుర్యం పొందింది. కానీ ఎఫ్‌ఐఎఫ్‌ఎ నుండి అంతర్జాతీయ నిధులు గత దశాబ్దంలో నాణ్యమైన స్థానిక నిర్వహణతో ఈ క్రీడ విస్తృత ఫిజియన్ సమాజంలో ప్రజాదరణ పొందింది. ఇది ఇప్పుడు ఫిజిలో పురుషులకు రగ్బీ తర్వాత, మహిళలకు నెట్‌బాల్ తర్వాత రెండవ అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడగా ఉంది.
ఫిజి ఫుట్బాల్ అసోసియేషన్ ఓషియానియా ఫుట్బాల్ కాన్ఫెడరేషన్‌లో సభ్యురాలు. జాతీయ ఫుట్బాల్ జట్టు 2008 ఒఎఫ్‌సి నేషన్స్ కప్‌లో 2–0 తేడాతో న్యూజిలాండ్‌ను ఓడించింది.[162] ఉమ్మడి రికార్డు మూడవ స్థానంలో నిలిచింది. అయితే, వారు ఇప్పటివరకు ఎప్పుడూ ఎఫ్‌ఐఎఫ్‌ఎ ప్రపంచ కప్పును చేరుకోలేదు. 1991 - 2003లో ఫిజి పసిఫిక్ గేమ్సు ఫుట్బాల్ టోర్నమెంటు‌ను గెలుచుకుంది. ఫిజి చరిత్రలో మొదటిసారిగా 2016 వేసవి ఒలింపిక్సు పురుషుల టోర్నమెంటు‌కు అర్హత సాధించింది.
{{cite book}}
నిఘంటువు విక్షనరీ నుండి పాఠ్యపుస్తకాలు వికీ పుస్తకాల నుండి ఉదాహరణలు వికికోట్ నుండి వికీసోర్సు నుండి వికీసోర్సు నుండి చిత్రాలు, మీడియా చిత్రాలు, మీడియా నుండి వార్తా కథనాలు వికీ వార్తల నుండి
'The natives of Feejee whom we met here are of a colour that was a full shade darker than that of the Friendly Islands in general', observed Lieutenant James Cook [...].
{{cite web}}
The country is now officially called Republic of Fiji.Permanent Secretary at the Prime Minister's Office, Colonel Pio Tikoduadua said the name, Republic of the Fiji Islands, as stated in the 1997 constitution is no longer applicable.
<ref>
2007 Census – Rel igion