Kultura linearnotrakaste keramike

Kultura linearnotrakaste keramike
Prostiranje praistorijskih kultura
Geografija
Kontinent		Evropa
Regija		Srednja Evropa, Zapadna Evropa
Zemlja		Mađarska, Slovačka, Češka, Nemačka, Austrija, Švajcarska, Poljska.
Glavni lokalitet		Njitra u Slovačkoj i Erdelj
Društvo
Jezik		indoevropski
Religija		indoevropska
Društveno uređenje		zemljoradničko-stočarsko društvo
Period
Istorijsko doba		Praistorija
Nastanak		cc. 5500. p. n. e.
Prestanak		cc. 4550. p. n. e.
Prethodnici i naslednici
Prethodile su:		Nasledile su:
[[Slika:{{{Slika_Prethodnik1}}}|22x20px|border]]	Starčevo-Kereš-Kriš kultura	Kukuteni kultura	[[Slika:{{{Slika_Sledbenik1}}}|22x20px|border]]
Portal:Arheologija

Kultura linearnotrakaste keramike ili kultura trakasto-linearne keramike (nem. Linearbandkeramik; engl. Linear Pottery culture) je forma arheološke kulture koja je na zapadnijem delu Evrope koegzistirala sa južnoevropskom Starčevo-Kereš-Kriš kulturom i delimično iz nje evoluirala.

Opis

Primeri iz zbirke Univerziteta u Jeni^[1]

Rekonstrukcija Trakaste keramike - Bandkeramik-Museum u Schwanfeld, Bavarska, Njemačka

Kultura linearnotrakaste keramike je sklop više najranijih poljoprivrednih neolitskih kultura (V. milenijum p. n. e.) na prostoru zapadne, severne i srednje Evrope. Ove kulture nastale su akulturacijom, t.j. dodirima mezolitskog stanovništva Slovačke, Transdanubije i Alfelda s neolitskim zajednicama kasne starčevačke ili kereške kulture. Ime su dobile po karakterističnom ukrasu na polukuglastim i kuglastim posudama: najčešće urezane, katkad i slikane (ili bojene), pojedinačne linije ili nizovi usporednih linija u vidu ravnih i krivih uzoraka.

Naselja su bila smeštena na obodima plavnih udolina i sastojala su se od redova velikih pravougaonih kuća s drvenom konstrukcijom i pletenim zidovima premazanih glinom. Neke su bile jednostavni stambeni objekti, a druge su imale i pridodane gazdinske odore, štale itd. Osnovu poljoprivrede činio je uzgoj žitarica, ponajviše pšenice i ječma, te stočarstvo.^[2]

Podela

Kultura se deli na dve velike skupine:

• istočnu, koja obuhvaća današnje države Mađarsku, Slovačku, zatim zapadni Erdelj, severni Banat i jugozapadnu Ukrajinu
• zapadnu, koja se prostire u Holandiji, Nemačkoj, Belgiji, Francuskoj, Švajcarskoj, Austriji, Češkoj, Moravskoj, Poljskoj, zapadnoj Mađarskoj, jugozapadnoj Slovačkoj, i središnjoj Hrvatskoj.

Geografija

Bila je rasprostranjena u Njemačkoj, Austriji, Češkoj, Slovačkoj, južnoj Poljskoj i Mađarskoj oko tokova Dunava, gornje i srednje Rajne, ElbaElbe, Visle. Na zapadu je potvrđena u rejonu Pariza, dijelovima Belgije i Holandije, a na istoku do Moldavije i Ukrajine.U ranoj fazi prepoznaju se dvije varijante: Rana ili zapadna, i istočna na istoku Mađarske. Kultura je uticala na razvoj neolita i nastanak novih kultura na susjednim područjima: Lengyel, Kultura Cucuteni, Boian kultura.

Hronologija

Njeno uklapanje u neolit Evrope približno izgleda:^[3][4][5]

• Rani neolit, 6000–5500. Prvo pojavljivanje proizvodnje žitarica na jugu buduće LBK pod uticajem Starčevo-Kereš kulture sa juga Mađarske i Dnjestar-Bug kulture iz Ukrajine.
• Srednji neolit, 5500–5000. Rana LBK na srednjem Dunavu, i srednja LBK (keramika muzičkih nota) sa prekinutim linijama, između kojih su najčešće punktovane tačke, čime podsjeća na muzičke note. Kultura se proširila do svog punog obima, uz pojavljivanje lokalnih varijanti. Jedna varijanta je kasna Dnjestar-Bug kultura.^[6]
• Kasni neolit, 5000–4500. Kasna LBK (Tačkasta keramika) je obilježena dominacijom tačkastih linija raznih oblika, što je bilo predstavljanje predmeta iz okoline, i njena podjela na Tačkastu kulturu u istočnoj Njemačkoj i Poljskoj, Rossen kulturu na zapadu i Lenđel kulturu na srednjem Dunavu.

Nakon toga uslijedila je tranzicija između neolita i Metalnog doba.^[7]

Rekonstrukcija kuće u Kulturi trakaste keramike, V milenijum pne. - Njemačka

Naselja

Kuće u ovoj kulturi, poznate su kao neolitske duge kuće zbog svojih dimenzija. Reprezentativni primjerci, blizu 30 kom, pronađeni su u nalazištu Oslonki u Poljskoj. Pravougaone duge kuće bile su dužine između 7 i 45 metara i širine između 5 i 7 metara. Građene su od drvenih stubova povezanih ukrštenim gredicama na vanjskim stranicama i prepletima na unutrašnjim.^[8][9]

Ovakvih kuća je bilo između pet i osam u jednom naselju. Koristili su je pripadnici širih familija, najviše dvije generacije. Bile su okružene fortifikacijom. Prozora nije bilo, a imale su samo jedna vrata na kraju kuće. Jedna ili dvije prostorije su bile prazne. U njima su se izrađivali i keramički proizvodi. Svaka kuća je imala svoj simbol na proizvodu.

Lista neolitskih kultura u Evropi

Sesklo	Egej	6500 pne	5000	komentar
Dimini	Egej	5000	4400
Starčevo	Centralni Balkan, Podunavlje	6200	4500	Kereš (Mađarska), Kriš (Rumunija)
Vinča[6]	Centralni Balkan, Podunavlje	5700	4500
Impresso	Mediteran	6400	5500	eng: Cardium pottery culture
Danilo	Hrvatska	5400	3900
Kakanj[10]	Bosna i Hercegovina	6230	4900
Butmir	Bosna i Hercegovina	5100	4500
Hvarsko - lisičićka[11]	Hrvatska, Bosna i Hercegovina	5000	2500
Karanovo	Istočni Balkan	6200	3500
Boian	Istočni Balkan	4300	3500
Trakasta keramika	Srednji Dunav	5500	4500	eng: Linear Pottery culture
Lenđel	Srednji Dunav	5000	3400
Tisa	Mađarska	5000	3400
Ljevkasti pehari	Skandinavija, Centralna Evropa	4300	2800
Dnjestar-Bug	Moldavija, Ukrajina	6200	4700
Cucuteni	Moldavija, Ukrajina	5500	2700	(rus: Tripolje)
La Amagra	Španija
Vindmil hil	Engleska	3000		eng: Windmill Hill culture
Megalitske kulture	Evropa	8000	2000	Od Mezolita do Bronzanog doba

Povezano

• Grnčarija
• Neolit

Reference

1. Hibben: str. 121 harvnb error: no target: CITEREFHibben (help)
2. Hirst, K. Kris: Linearbandkeramik Culture - European Farming Innovators. ThoughtCo, Feb. 4, 2019. (en)
3. KRAP (2007) under External Links, Places.
4. Hertelendi and others (1995) under External links, Places, especially page 242.
5. Gimbutas (1991) pages 35–45.
6. „Marija Gimbutas - The Goddesses and Gods of Old Europe”. University of California Press - Berkeley, Los Anfeles. Pristupljeno 9. 2. 2017. 
7. [1] Arhivirano 4 February 2007^{[nepoklapanje datuma]} na Wayback Machine-u
8. „Archaeological Research at Oslonki, Poland”. Princeton.edu. Pristupljeno 23. 4. 2013. 
9. „Linearbandkeramik Culture - The First Farmers of Europe”. Archaeology.about.com. 17. 1. 2013. Pristupljeno 23. 4. 2013. 
10. „Edina Kadić: ANALIZA PRAHISTORIJSKIH KERAMIČKIH ULOMAKA SA LOKALITETA DONJE PAPRATNICE – ZAGREBNICE KOD KAKNJA”. Filozofski fakultet Sarajevo, 2012. Pristupljeno 9. 2. 2016. 
11. „Alojz Benac, Sarajevo 1964 –STUDIJE O KAMENOM I BAKARNOM DOBU SJEVEROZAPADNOG BALKANA”. Pristupljeno 9. 2. 2016. 

Literatura

• Braidwood, Robert, Prehistoric men, William Morrow and Company, many editions
• Childe, Vere Gordon (1951). Man Makes Himself. New York: the New American Library (a Mentor Book). 
• Christensen, Jonas (2004). „Warfare in the European Neolithic”. Acta Archaeologica 75 (142,144, 136): 129. DOI:10.1111/j.0065-001X.2004.00014.x. 
• Clark, Grahame; Piggott, Stuart (1967). Prehistoric Societies. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-14-021149-8. 
• Davidson, Hilda Ellis (1998). Roles of the Northern Goddess. Routledge. ISBN 978-0-415-13610-5. 
• Ehrich, Robert W., ur. (1965). Chronologies in Old World Archaeology. Chicago and London: The University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-19445-5. 
• Gimbutas, Marija (1982). The Goddesses and Gods of Old Europe 6500–3500 BC: Myths and Cult Images: New and Updated Edition. Berkeley, Los Angeles: University of California Press. str. 27. ISBN 978-0-520-04655-9. 
• Gimbutas, Marija (1991). The Civilization of the Goddess: The World of Old Europe. San Francisco: HarperCollins Publishers (HarperSanFrancisco). ISBN 978-0-06-250368-8. 
• Hawkes, Jacquetta (1965). Prehistory. New York: the New American Library (a Mentor Book). 
• Hibben, Frank (1958). Prehistoric Man in Europe. Norman, Oklahoma: University of Oklahoma Press. 
• James, E.O. (1994). The Cult of the Mother-Goddess. New York: Barnes&Noble. ISBN 978-1-56619-600-0. 
• Kertész, Róbert (2002). „Mesolithic Hunter-Gatherers in the Northwestern Part of the Great Hungarian Plain”. Praehistoria 3. Arhivirano iz originala na datum 27. 9. 2007. Pristupljeno 30. 12. 2016. 
• Mallory, J.P. (1997). „Linear Band Ware Culture”. Encyclopedia of Indo-European Culture. Fitzroy Dearborn. 
• Marciniak, Arkadiusz (2005). Placing Animals in the Neolithic: Social Zooarchaeology of Prehistoric Farming Communities. Routledge Cavendish. ISBN 978-1-84472-092-7. 
• Renfrew, Colin (1990). Archaeology and Language : The Puzzle of Indo-European Origins. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-38675-3. 
• Stäuble, Harald (2005). Häuser und absolute Datierung der Ältesten Bandkeramik. Habelt. 

Vanjske veze

Kultura linearnotrakaste keramike na Wikimedijinoj ostavi

• Dolukhanov, PavelGreška u izrazu: Nepoznata riječ „etal”. (2005). „The Chronology of Neolithic Dispersal in Central and Eastern Europe” (PDF). Journal of Archaeological Science 32 (32): 1441-1458. DOI:10.1016/j.jas.2005.03.021. 
• Price, T. Douglas (2000). „Europe's First Farmers: an Introduction”. u: Price, T. Douglas. Europe's First Farmers. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66203-1. Hardcover Softcover. . ISBN 978-0-521-66572-8. pp.. 
• „10th Neolithic Seminar”. Neolithic Seminars. Ljubljana University, Slovenia. 2003. Arhivirano iz originala na datum 27. 3. 2006. Pristupljeno 30. 12. 2016. 

• Schulz, Matthias (2010). „How Middle Eastern Milk Drinkers Conquered Europe”. Spiegel Online International.