Artukidi

Gradski bedemi Diyarbakıra.

Artkudi ili Artukidska dinastija (moderni turski: Artuklu Beyliği ili Artıklılar, ponekad navođena i kao Ortokidi; turski plural: Artukoğulları) bila je turkijska dinastija^[1] koja je vladala istočnom Anadolijom, sjevernom Sirijom i Sjevernim Irakom u 11. i 12. vijeku. Dva glavna ogranka dinastije su vladala iz Hasankeyfa (Hısn-ı Keyf, Hısnkeyfa) u periodu 1102–1231 i Mardina u periodu 1106–1186 (te do 1409. kao vazala). Postojao je i treći ogranak koji je zauzeo Harput 1112. godine i nezavisno vladao u periodu1185–1233.

Artukidi potiču od Artuka, vojskovođe u službi seldžučkog sultana Malik-šaha I, a potom u službi Tutuša I, emira Damaska. Potonji ga je 1086. postavio za guvernera Jeruzalema. Artuk je umro 1091. a godine 1098. su Artukove sinove Sokmana i Ilgazija iz Jeruzalema protjerali Fatimidi. Ilgazi je kasnije igrao važnu ulogu u borbama protiv križara u Siriji na početku 12. vijeka.

Ogranak u Hasankeyfu su uništili Ajubidi, a ogranak u Harputu Rumski Sultanat. Najduže se održao mardinski ogranak, koga je uništila turkmenska dinastija Kara Kojunlu.

Izvori

1. Clifford Edmund Bosworth, The Mediaeval Islamic Underworld: The Banū Sāsān in Arabic life and lore, (E.J. Brill, 1976), 107.

Literatura

• (limited preview) Clifford Edmund Bosworth (2004). The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh University Press. ISBN 0-7486-2137-7. 
• Carole Hillenbrand, A Muslim Principality in Crusader Times: The Early Artuqid State. Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut, 1990.
• Carole Hillenbrand, The Crusades: Islamic Perspectives. Routledge, 2000.
• (Book cover) Arhivirano 2007-09-30 na Wayback Machine-u Oktay Aslanapa (1991) (Turkish). Anadolu'da ilk Türk mimarisi: Başlangıcı ve gelişmesi [Early Turkish architecture in Anatolia: Beginnings and development]. Ankara: AKM Publications. ISBN 975-16-0264-5. 
• P.M. Holt, The Age of the Crusades: The Near East from the Eleventh Century to 1517. Longman, 1989.
• Steven Runciman, A History of the Crusades, vol. II. Cambridge University Press, 1952.
• Kenneth Setton, ed., A History of the Crusades. Madison: 1969–1989 (available online Arhivirano 2003-04-01 na Wayback Machine-u).

Vanjske veze

Artukidi na Wikimedijinoj ostavi

• „Hasankeyf Bridge, Hasankeyf”. ArchNet. Arhivirano iz originala na datum 2006-02-19. 
• Mustafa Güler, İlknur Aktuğ Kolay. „12. yüzyıl Anadolu Türk Camileri (12th century Turkish mosques in Anatolia” (turski). Istanbul Technical University Magazine (İtüdergi). Arhivirano iz (full text) originala na datum 2007-07-04.