1490

Ovo je članak o godini 1490.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	14. vijek – 15. vijek – 16. vijek
Decenija:	1460-e  1470-e  1480-e  – 1490-e –  1500-e  1510-e  1520-e
Godine:	1487 1488 1489 – 1490 – 1491 1492 1493

Vladislav II.
(vl. u Ugarskoj 1490-1516)

1490. po kalendarima

Gregorijanski	1490. (MCDXC)
Ab urbe condita	2243.
Islamski	895–896.
Iranski	868–869.
Hebrejski	5250–5251.
Bizantski	6998–6999.
Koptski	1206–1207.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1545–1546.
• Shaka Samvat	1412–1413.
• Kali Yuga	4591–4592.
Kineski
• Kontinualno	4126–4127.
• 60 godina	Yang Metal Pas (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11490.
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1490 (MCDXC) bila je redovna godina koja počinje u subotu (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• siječanj, početkom - Kralj Matija Korvin odlazi u Beč, kraljevski dvor u Budimu sa riznicom ostavlja na čuvanje vanbračnom sinu Ivanišu, kao i gradove Višegrad, Požun/Bratislavu i Komoran/Komarno i neke posjede u Hrvatskoj i Austriji.
• januar? - U Veneciju stigao sultanov izaslanik za posredovanje u sukobu sa Ivanom Crnojevićem.

• 11. 2. - Venčanje Francesca Gonzage i Isabelle d'Este.

• mart/april - Ch'ing-yangski događaj: pretpostavlja se da je eksplozija meteora u atmosferi izazvala smrtonosnu meteorsku kišu. Iste godine, u Aziji osmotrena kometa C/1490 Y1, verovatno izvor meteorskog pljuska kvadrantida.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 6. 4. - Kralj Matija Korvin umire u Beču bez zakonitog naslednika.
• travanj - Frankapani pokušavaju povratiti Senj od Ugarske^[1].

• 8. 5. - Stjepan Zapolja, ugarski kapetan u Austriji, sklopio u Pragu tajni ugovor sa kraljem Vladislavom.

• 7. 6. - Deo ugarskog sabora prvog dana izvikao poljskog princa Jana Olbrahta za kralja (bez efekta).
• 17. 6. - U očekivanju izbora kralja, Ivaniš Korvin sklapa ugovor sa Vladislavljevim pristalicama (da postane kralj Bosne, herceg Slavonije, ban Hrvatske itd.)^[2] - delimično ispunjen.
• lipanj, krajem - Stjepan Zapolja se izjasnio za Vladislava, a velikovaradinski biskup Ivan Filipec potkupio Crnu vojsku u Moravskoj za istog vladara^[3] - Ivaniš sa pristalicama beži prema jugu.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• jun/jul - Umro gospodar Zete Ivan Crnojević^[4], nasljeđuje ga sin Đurađ (1490-96).
• 4. 7. - Na Polju kostiju u južnoj Mađarskoj poražene pristalice Ivaniša Korvina, on se sklonio u Pečuh (ubrzo će biti amnestirani).
• 12. 7. - Mletački Senat dao svoj pristanak da se Đurađ Crnojević oženi Jelisavetom Erico, rođakom mletačkog kotorskog kneza (Đ. C. takođe dobio i dozvolu Porte).
• 7. 6. - 15. 7. - Ugarski sabor u Pešti bira^[5] češkog kralja Vladislava, unuka Alberta II., za vladara (1490-1516); protivkandidati bili Ivaniš Korvin, Maksimilijan I Habsburg i češki princ Jan I Olbracht).
  • Ivaniš će postati slavonski herceg.
  • Srpski despot Đorđe Branković bio za Ivaniša, kao i slavonski velikaši.
• 31. 7. - Izabrani kralj Vladislav na ugarskoj granici potpisuje inauguralnu diplomu, potvrđuje sporazum sa Ivanišem.

Ratovi u Ugarskoj nakon Matijine smrti

• 8. 8. - Poljski kraljević Jan Olbraht, brat kralja Vladislava, dopro do Rakoškog polja kod Pešte.
• 9. 8. - Kralj Vladislav svečano ulazi u Budim.
• 15. 8. - Herceg Ivaniš Korvin u Budimu sklapa savez sa Vladislavljevim pristalicama.
• 16. 8. - Nemački kralj Maksimilijan i ruski veliki knez Ivan III sklopili savez - Ivan će napasti Poljsku ako kralj Kazimir bude podržavao nekog od svojih sinova u Ugarskoj^[6].
• 19. 8. - Maksimilijan I povratio varoš Beč od Mađara; posle deset dana će topovima biti primorani na predaju i u tvrđavi.

• 18. 9. - Češki kralj Vladislav II. je krunisan za ugarsko-hrvatskog kralja u Stolnom Biogradu od zagrebačkog biskupa Osvalda Tuza. Hrvatski sabor ga neće priznati za kralja do 1492. godine.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 8. 10. - Maksimilijan I Habsburški ulazi s vojskom u Ugarsku.
• ca. listopad - Jan Olbraht opsjeda Košice.

• 1. 11. - Deo ugarskog plemstva, među kojima i despot Đorđe, priznaje Maksimilijana za kralja (Jakšići i Miloš Belmužević ostali uz Vladislava).
• 17. 11. - Maksimilijan osvojio Stolni Biograd, njegova vojska poharala grad, pa i crkve i kraljevske grobnice (mnogi hrvatski plemići nakon osvojenja grada prilaze Maksimilijanu).

• 4. 12. - Maksimilijan se vraća u Austriju (ne može napredovati prema Budimu jer su mu njemački plaćenici zbog nestanka novca otkazali posluh).
• 19. 12. - Ana Bretonska se preko posrednika udala za rimsko-nemačkog kralja Maksimilijana I što će dovesti do rata sa Francuskom.
• kraj godine - Okončano ugarsko-tursko primirje.

Kroz godinu

• Ivan iz Kastva dovršio freske u Hrastovlju.
• Emerik Derenčin je novi jajački ban.
• Turci zauzeli Drijevu/Gabelu (Posrednicu, Koš?).
• Turski poreski popis u Rumeliji.
• Ashikaga Yoshitane postaje šogun prvi put.
• Portugalac Pêro da Covilhã došao u Etiopiju.
• U Valenciji objavljen roman Tirant lo Blanch koji će preko Servantesa imati uticaja na razvoj ove forme na zapadu.
• Hua Sui prvi u Kini štampa metalnim pokretnim slogom.
• Čuveni štampar Aldus Manutius se doselio u Veneciju.
• približno - Izvesni Svaipold Feol u Krakovu osnovao prvu ćirilsku štampariju (i Đurađ Crnojević verovatno priprema štampariju).
• Na Jadranu gusare Nikola i Pavao Pričevići^[7].

Rođenja

Vittoria Colonna

• 21. 2. - Hans Dürer, nemački slikar, Albrechtov brat († 1534)
• april - Vittoria Colonna, italijanska pesnikinja († 1547)
• Albert I., pruski vojvoda († 1568)
• 12. 10. - Bernardo Pisano, italijanski kompozitor († 1548)
• oktobar - Olaus Magnus, švedski pisac, sveštenik, geograf († 1557)
• Luca Ghini, italijanski botaničar († 1556)
• Jean Salmon Macrin, francuski pesnik († 1557)
• Fran Trankvil Andreis, hrvatski latinski pjesnik († 1571)
• ca. Juraj Bizanti, pjesnik iz Kotora († 1560)
• ca. Nikola Jurišić, hrvatski zapovjednik († 1545)

Smrti

Matija Korvin

• 27. 1. - Ashikaga Yoshimasa, japanski šogun (* 1435)
• 6. 3. - Ivan Mladi, najstariji sin Ivana III (* 1458)
• 13. 3. - Karlo I, savojski vojvoda (* 1468)
• 6. 4. - Matija Korvin, ugarsko-hrvatski i češki kralj, austrijski vojvoda (* 1443)
• 12. 5. - Joana Portugalska, princeza i blaženica (* 1452)
• jun/jul - Ivan Crnojević, vladar Crne Gore

Reference

1. V. Klaić, str. 164
2. V. Klaić, str. 166
3. V. Klaić, str. 169
4. Istorija Crne Gore, str. 336
5. V. Klaić, str. 164-169
6. V. Klaić, str. 176
7. V. Klaić, str. 174

• Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)
• Grupa autora, Istorija Crne Gore