Carta eurupea dî lingui riggiunali o minuritari

La Carta eurupea dî lingui riggiunali o minuritari (ECRML: European Charter for Regional or Minority Languages) è nu trattatu ntirnazziunali cunchiudutu a Strasburgu lu 5 di nuvèmmiru dô 1992 nta l'àmbitu dû Cunzigghiu d'Europa. A idda adireru diversi stati eurupei cumprisi Svìzzira e Italia. La Francia dicidìu di nun ratificari sta cunvinzioni, ma scrissi pi cuntu sou na lista di chiddi ca riteni èssiri li propi lingui minuritarii.

Mutivazzioni

Sta carta nasci dâ cunstatazzioni ca nta vari parti di l'Unioni eurupea càmpanu pupulazzioni autòctuni ca pàrranu na lingua diversa di chidda dâ maiuranza dâ pupulazzioni dû sò Statu d'appartinenza. (La Carta nun cummigghia li lingui parrati dî mmigranti.)

Si càrcula ca armenu 40 miliuna di citatini di l'Unioni Eurupea ùsanu rigularmenti na lingua riggiunali o minuritaria tramannata di na ginirazzioni a l'àutra, solitamenti allatu dâ lingua o dî lingui ufficiali dû Statu.

Spissu sunnu lingui ch'èranu lingui ufficiali di stati asistenti prima dâ Rivuluzzioni Francisa o prima dî granni guerri eurupei.

Difinizzioni

Na lingua è riggiunali o minuritaria si trasi ntâ difinizzioni dâ Carta eurupea pi li lingui riggiunali e minuritari ca dici:

Secunnu la prisenti Carta:

a) pi «lingui riggiunali o minuritari» si ntènninu li lingui:
- i) usati tradizziunarmenti supra lu tirritoriu di nu Statu dî citatini di dittu Statu ca fùrmanu nu gruppu nummiricamenti nfiriuri ô restu dâ pupulazzioni dû Statu; e
- ii) diversi dâ/î lingua/i ufficiali di dittu Statu; sta sprissioni nun ncludi né li dialetti dâ/î lingua/i ufficiali dû Statu né li lingui dî migranti;
b) pi «tirritoriu ntô quali è usata na lingua riggiunali o minuritaria» si ntenni l'ària giogràfica ntâ quali tali lingua è la sprissioni d'un nùmmiru di pirsuni tali di giustificari l'adozzioni di vari misuri di prutezzioni e di prumuvimentu privisti dâ prisenti Carta;
c) pi «lingui nun tirrituriali» si ntènninu li lingui usati d'arcuni citatini dû Statu ca diffirìscinu dâ/î lingua/i usata/i dû restu dâ pupulazzioni di dittu Statu ma chi, puru siddu sunnu usati tradizziunarmenti supra lu tirritoriu dû Statu, nun ponnu èssiri cunzidirati urigginari dio n'ària giogràfica particulari di st'ùrtimu.