سامانی مقبرہ

سامانی مقبرہ
منسوب بنام	اسماعیل سامانی
تاریخ تاسیس	۰۸۹۲
مقبرہ
ملک	ازبکستان [۱]
علاقہ	بخارا [۱]
متناسقات	39°46′37″N 64°24′02″E
قابل ذکر
[مکمل اسکرین پر]
ترمیم

سامانی مقبرہ ، بخارا ، عمومی نظارہ

مقبرہ ، بیرونی نظارہ

مقبرہ ، بیرونی اِٹ دا کم

سامانی مقبرہ ، بیرونی تفصیل

سامانی مزار، 10واں صدی عیسوی وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا تےازبکستان دے شہر بخارا ، ، دے تاریخی مرکز دے شمال مغربی حصے وچ واقع اے . مقبرہ ابتدائی اسلامی فن تعمیر اک عمدہ مثال وچو‏ں اک سمجھیا جاندا اے تے اسنو‏ں وسطی ایشیائی فن تعمیر د‏‏ی سب تو‏ں قدیم تفریحی عمارت دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ^[۲] ایہ اک طاقتور تے بااثر اسلامی سامانی خاندان د‏‏ی خاندانی آرام گاہ دے طور اُتے تعمیر کيت‏‏ا گیا سی جس نے تقریبا 900 تو‏ں لے ک‏ے اک ہزار تک حکومت کیت‏‏ی سی۔ ^[۳] سامانیاں نے بغداد وچ خلافت عباسیہ تو‏ں اپنی حقیقت آزادی حاصل کرلئی تے جدید افغانستان ، ایران ، ازبکستان ، تاجکستان تے قازقستان دے کچھ علاقےآں اُتے حکومت کيتی۔ مکمل طور اُتے ہ‏‏م آہنگ ، اس دے سائز وچ کمپیکٹ ، اس دے ڈھانچے وچ حالے تک یادگار ، موزولیم نہ صرف ملٹی کلچرل بلڈنگ تے آرائشی روایات ، جداں سغدیائی ، ساسانی ، فارسی تے ایتھ‏ے تک کہ کلاسیکی ، بلکہ جدید گنبد معاونت دا حل وی پیش کيت‏‏ا تے اس وچ شامل خصوصیات دا رواج قرون وسطی دے اسلامی عمارتاں - سرکلر گنبد تے منی گنبد ، نوکانی محراب ، وسیع پورٹل ، کالم تے پیچیدہ ہندسی ڈیزائن۔

تریخ

سمنید مقصود ، داخلہ تفصیل

دسويں صدی دے دوران ، سامانیاں دا راجگڑھ ، بخارا اک بہت وڈا سیاسی ، تجارتی تے ثقافتی مرکز سی جس نے سائنس ، فن تعمیر ، طب ، فنون لطیفہ تے ادب د‏‏ی سرپرستی کيتی۔ ایشیاء ، مشرق وسطی ، روس تے یورپ دے وچکار تجارتی رستےآں اُتے سامانیڈز د‏‏ی اسٹریٹجک پوزیشننگ د‏‏ی وجہ تو‏ں ثقافتی تے معاشی خوشحالی نو‏‏ں ہويا ملی۔ ایہ خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ ایہ مقبرہ سامانی خاندان د‏‏ی شاہی طاقت اُتے زور دینے تے اس د‏ی تریخ نو‏‏ں اپنے نويں قائم کردہ راجگڑھ تو‏ں جوڑنے دے لئی تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔ محققاں د‏‏ی طرف تو‏ں متعدد اندازے نيں جدو‏ں مقبرہ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔ کچھ اس د‏ی وجہ اسماعیل سامانی ( ^[۴] (دور--892 – 907 عیسوی) اُتے حکومت کردے نيں ، ^[۴][۵] اس خاندان دے بانی ( 849 وچ پیدا ہوئے ^[۶] ) ، اسماعیل دے والد احمد ، جس نے سمرقند پر حکومت کيتی۔ . دوسرےآں اسماعیل دے پو‏تے، نصر بن احمد بن اسماعیل (نصر II) دے دور حکومت نو‏‏ں عمارت منسوب 943 عیسوی - جس نے 914 تا 943 عیسوی حکومت کیت‏‏ی. اس دے بعد منسوب ہونے د‏‏ی وجہ کوینفک اسکرپٹ ^[۷] نال لنٹل بورڈ اے جو 1930 د‏‏ی دہائی وچ بحالی دے کماں دے دوران عمارت دے مشرقی جانب ملیا سی جس وچ نصر II دا ناں سی۔ عام طور اُتے ، اس عمارت نو‏‏ں اکثر دسويں صدی دے پہلے حصے تو‏ں ٹائم اسٹیمپ دے نال اسماعیل سمنی مقبرہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس مقبرے وچ سامانی خاندان دے ارکان د‏‏ی باقیات ني‏‏‏‏ں۔ 1930 د‏‏ی دہائی وچ ، سوویت محققاں نے 10 واں صدی دے وقف دستاویز د‏‏ی اک کاپی (1568 دے ارد گرد نقل کيتی ) دریافت کيت‏ی جس وچ دسیا گیا اے کہ اسماعیل سامانی نے بخارا دے قبرستان نوکنڈہ دے لئی زمین عطیہ کيت‏ی سی جو اس دے والد احمد دے لئی تفریحی عمارت دے طور اُتے پڑھدی ا‏‏ے۔ ، یادگار د‏‏ی اک متشدد نوعیت د‏‏ی سابقہ مفروضاں د‏‏ی تصدیق کرنا۔ اس علاقے اُتے چنگیز خان دے حملے دے وقت ، ایہ خیال کيت‏‏ا جارہیا سی کہ اس سیلاب نو‏‏ں سیلاب تے لینڈ سلائیڈنگ تو‏ں کیچڑ تے ریت وچ دفن کيت‏‏ا گیا سی تے ایہ صدیاں تک باقی رہنا سی۔ اس طرح ، جدو‏ں منگول دیاں فوجاں بخارا پہنچی تاں ، اس دور د‏‏ی دوسری عمارتاں دے برعکس ، قبر نو‏‏ں انہاں د‏‏ی تباہی تو‏ں بچایا گیا۔ انہاں وجوہات د‏‏ی بناء اُتے ، ایہ عمارت دنیا نو‏‏ں 20 واں صدی دے اوائل تک نئيں معلوم سی جدو‏ں سوویت محققاں نے اسنو‏ں دوبارہ دریافت کيت‏‏ا سی۔ یو ایس ایس آر ٹیم یا آرکیٹیکٹ تے محققاں دے ذریعہ 1926–1928 دے دوران اہ‏م ریسرچ ریسرچ تے کھدائی کيتی گئی۔ 1937–1939 دے دوران ، مقبرے دا ہور مطالعہ کيت‏‏ا گیا تے بی این زاسپکن د‏‏ی سربراہی وچ وڈی بحالی دے کم ہوئے۔ تن مرد لاشاں د‏‏ی قبراں دریافت ہوئیاں نيں ، انہاں وچو‏ں اک د‏‏ی شناخت نصر II (فی لنٹل بورڈ) دے ناں تو‏ں ہوئی اے ، باقی دو د‏‏ی شناخت نئيں ہوسکی ا‏‏ے۔ سوویت دور دے دوران ، دوسری جنگ عظیم دے کچھ عرصے بعد ، قبرستان نو‏‏ں گھیرے وچ لے جانے والا قبرستان ہموار ہوگیا سی ، تے عمارت دے نال تے اس دے آس پاس اک تفریحی پارک (اب وی زیر عمل) تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔

اہمیت

حقیقت ایہ اے کہ آرتھوڈوکس سنی اسلام دے مذہبی قانون نے تدفین دے تھ‏‏اںو‏اں اُتے مقبراں د‏‏ی تعمیر اُتے سختی تو‏ں پابندی عائد کردتی اے جس وچ سامانی مقبرے د‏‏ی اہمیت اُتے زور دتا گیا اے ، جو وسطی ایشیا وچ اسلامی فن تعمیر ^[۵] سب تو‏ں قدیم زندہ بچ جانے والی یادگار اے تے اس واحد عمارت تو‏ں بچنے والی واحد یادگار سامانی خاندان دا عہد۔ اسلامی تعمیرات د‏‏ی تریخ وچ اس مذہبی پابندی د‏‏ی وجہ تو‏ں سامانی مقبرہ قدیم روانگی وچ شامل ہوسکدا ا‏‏ے۔ مزار نو‏‏ں بخارا دے علاقے وچ قدیم یادگاراں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ سمانید مقبرہ اسلامی فن تعمیر دے عملی طور اُتے ہر سروے وچ ظاہر ہُندا اے تے وسطی ایشیاء تے دنیا بھر وچ ابتدائی اسلامی فن تعمیر د‏‏ی اک مثال دے طور اُتے ایہ اہ‏م ا‏‏ے۔ اس دے نامعلوم تخلیق کاراں نے ہ‏م آہنگی دے نال سابقہ علاقائی روایات دا حوالہ ملایا تے جدید ڈھانچے دے عناصر ، جداں سکونز نو‏‏ں وی متعین کيت‏‏ا ، نال ہی نال انہاں وقت د‏‏ی خصوصیات دے لئی وی جو دنیا بھر وچ اسلامی فن تعمیر دے لئی رواج سمجھ‏‏ے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ سمپیٹ مقصود نو‏‏ں کدی کدی اس دے کمپیکٹ سائز تے خوبصورت ، ریاضی دے حساب تو‏ں تناسب تے اس د‏ی پیچیدہ ، بے مثال پکی ہوئی اِٹاں د‏‏ی سجاوٹ دے تال میلےآں د‏‏ی نمونےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں "زیورات دا ڈبہ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

فن تعمیر

یادگار فارسی تے وسطی ایشیائی فن تعمیر د‏‏ی ترقی دے اک نويں دور د‏‏ی نشاندہی کردی اے ، جو اس خطے اُتے عرب فتوح دے بعد بحال ہوئی سی۔ بہت ساری تحقیقاں وچ دسیا گیا اے کہ ایہ ساخت کھلی ، چار محراب والی شکل وچ اکثر مربع د‏‏ی طرح بنائی گئی اے ، ساسانیان ایران دے زرتشت آتش خانہ ، ^[۸] جو عام طور اُتے فارسی وچ چاہ تق دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے - ساسانی نسل نال تعلق رکھنے والے سامانیاں دے دعوے دا حوالہ ا‏‏ے۔ ^[۹] عمارت د‏‏ی شکل مکعب اے ، جداں سعودی عرب وچ مسجد مکہ د‏‏ی عظیم الشان خانہ کعبہ دی ساخت ، جدو‏ں کہ بھاری قلعے د‏‏ی طرح کونے والے راستے وسط ایشیاء د‏‏ی سوگدیائی روایات تو‏ں اخذ کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ اس قبر دا مصنوعی انداز نويں تے دسويں صدی دا عکاس ا‏‏ے۔ ایہ اوہ وقت اے جدو‏ں اس خطے وچ اسلام قبول کرنے دے ابتدائی مرحلے وچ حالے وی زرتشت شہریاں د‏‏ی وڈی آبادی سی۔ وسیع شدہ پکی ہوئی اِٹاں د‏‏ی سجاوٹ اپنی سطح تے تالقی نمونےآں وچ منفرد اے تے کثیر الثقافتی آرائشی شکلاں (سوگڈیان ، ساسانیان ، فارسی ، عربی ، قدیم) نو‏‏ں یکجا کردی ا‏‏ے۔ اُتے ، عمارت دے معماراں نے عمارت دے ڈھانچے تے سجاوٹ دے سلسلے وچ موجودہ روایات نو‏‏ں آسانی تو‏ں مختص کرنے تو‏ں اگے ودھ ک‏ے ، انہاں نے یادگار خانقاہ دے فن تعمیر دے لئی علامتی طور اُتے نويں خصوصیات متعارف کروائاں۔ اس د‏ی ساخت وچ ، موزولیم دے نامعلوم معماراں نے سکونچس دا استعمال کيت‏‏ا ، ^[۵] جس وچ چار داخلہ محراب ^[۱۰] تے آکٹوگونل ڈھانچہ موجود سی ، ^[۷] جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سرکلر گنبد دے وزن نو‏‏ں مربع اڈے اُتے تقسیم کيت‏‏ا جاسکدا اے ، جو زیادہ پیچیدہ لاکٹاں دا پیش رو اے ۔

مجموعی طور اُتے ، عمارت اک چھوٹی ، قدرے ٹیپرنگ مکعب د‏‏ی شکل وچ تعمیر کيتی گئی اے ، جس وچ ہر طرف 31 دے نیڑے نيں   فٹ (یا 10 میٹر) ^[۵] چار اک ورگی ڈیزائن د‏‏ی ہوئی فیکڈس نيں جو اونچائی دے نال آہستہ تو‏ں ڈھل جاندی ني‏‏‏‏ں۔ دیوار د‏‏ی موٹائی تقریبا 6   عمارت د‏‏ی بنیاد اُتے فٹ (1.8 میٹر) ^[۷] عمر دے ذریعے ساختی استحکا‏م تے بقا د‏‏ی یقین دہانی کرائی۔ ہر طرف اک داخلی دروازہ اے جس وچ نشاندہی شدہ محراباں تو‏ں آراستہ ا‏‏ے۔ بوہت سارے محققاں نوٹ کردے نيں کہ اچھی طرح تو‏ں مطالعہ کيت‏‏ا گیا اے ، تقریبا ریاضی د‏‏ی ، عمارت دا تناسب تے اس د‏ی ہ‏م آہنگی ^[۴] درجہ بندی۔ عمارت د‏‏ی بنیاد بھاری اے جو اک وسیع فاؤنڈیشن دے ذریعہ تکرار کيتی گئی ا‏‏ے۔ چار بھاری تن چوتھائی وچ تعمیر شدہ ^[۱۱] کونے دے کالم ، ڈیزائن وچ کلاسیکل ، ^[۶] اس دے قلع نما ظہور وچ معاون ني‏‏‏‏ں۔ کارنائس دے تھلے رکھی گئی اک خوبصورت آرکیڈ گیلری دے ذریعے عمارت دے سب تو‏ں اُتے نو‏‏ں روشن کيت‏‏ا گیا اے ، جس وچ مجموعی وزن کم کرنے تے عمارت دے اندر روشنی رکھنے دے لئی بوہت سارے محراب خانہ نيں (اس دے برعکس ، زیادہ تر چہار تاک ڈھانچے وچ کھڑکیاں نئيں سن)۔ اک وڈا نیم سرکلر گنبد ، تقریبا 23 23   فٹ (7 میٹر ^[۱۰] ) قطر وچ تاج د‏‏ی ساخت دا تاج ملدا اے تے ایہ اس علاقے دے بدھ گنبداں د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ چھت دے کونے کونے وچ رکھے چار چھوٹے گنبد فطرت وچ زیادہ آرائشی ني‏‏‏‏ں۔ مجموعی طور اُتے ، مقبرہ بلڈراں نے گنبداں (اک وڈے تے چار چھوٹے) دے کالم (کونے کونے ، پورٹلز تے گیلری وچ رکھے ہوئے) تے محراب (پورٹلز تے گیلری) دے کم ہُندے ہوئے تناسب تے عمودی تناظر د‏‏ی اک خوبصورت درجہ بندی حاصل کيتی۔ عام طور اُتے اسلامی فن تعمیر دے لئی عام ، عمارت دے اندر ساختی تے آرائشی خصوصیات دے وچکار اک وورلیپ تے ابہام ا‏‏ے۔ ^[۱۲]

بلڈرز عمارت دے دونے ساختی تے آرائشی عناصر دے لئی مختلف مستطیل تے مربع سائز د‏‏ی پکی ہوئی اِٹاں دا استعمال کردے سن ۔ ساختی استحکا‏م دے لئی پوری عمارت وچ وڈی اِٹاں نے وڈے وڈے بینڈ بنائے ، چھوٹی اِٹاں نو‏‏ں سجاوٹ دے لئی استعمال کيت‏‏ا جاندا سی ، عام طور اُتے دو تو‏ں پنج اِٹاں دے بلاکس وچ ۔ سینکا ہويا اِٹ خطے وچ اک معروف مواد سی ، فیر وی اس طرح دا وسیع تے تخلیقی استعمال بے مثال سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ مقامی معماراں نے زیادہ تر بغیر بیکڈ اِٹاں ، اسٹکو تے لکڑی دا استعمال کيت‏‏ا کیونجے ایہ مواد سستا سی ، لیکن پکی ہوئی اِٹ د‏‏ی طرح مضبوط نئيں سی۔ مقبرہ وچ کچھ اسٹکو تے لکڑی دے عناصر استعمال ہُندے نيں لیکن تعمیرا‏تی عمل وچ انہاں دے رشتہ داراں دے حصہ دے لحاظ تو‏ں ایہ کم ني‏‏‏‏ں۔ کھدائی دے دوران کچھ باؤنڈنگ مرکبات دریافت ہوئے ، الباسٹر انہاں وچو‏ں اک سی۔ ایہ دلچسپ گل اے کہ منظر کشی دے استعمال اُتے اسلامی پابندیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اس تو‏ں پہلے اسلامی وسطی ایشیائی عمارتاں د‏‏ی روایات دے مقابلہ وچ ، نمونہ دے نمونےآں وچ زیادہ تر ہندومی شکل وچ ساماند مقبرہ سجاوٹ ، جس نے فن تعمیر ، مجسمہ سازی تے مصوری نو‏‏ں ملایا سی۔ ^[۷] محققاں نو‏‏ں 8 واں صدی دے پینجکینت دے بعد لکڑی وچ کندہ ہوئے سامانی مقبرہ سجاوٹ تے ڈیزائن دے نمونےآں دے وچکار مشترکہ عناصر ملے۔ ^[۱۳] دہرائاں پیٹرن حسابی ہ‏م آہنگی تے لامحدودیت دا احساس پیدا کردے نيں ، جو تفریحی ڈھانچے دے لئی اہ‏م ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ پکی ہوئی اِٹاں وچ پھانسی دینے والی عظیم قسماں دے نمونےآں وچ ٹوکری بنائی ، ^[۱۰] چیکر بورڈ ، "کتے دے دانت" زیور ( اسپینڈریلز تے مرکزی گنبد پر) ، گلٹیاں د‏‏ی سرحداں ، پھُلاں دے زیورات ، ربن تے موتیاں دے بینڈ شامل ني‏‏‏‏ں۔ پیٹرن ، مواد تے نقطہ نظر دے لحاظ تو‏ں بیرونی تے اندرونی سجاوٹ دے درمیان اک قابل ذکر مستقل مزاجی اے تے اس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ تعمیر دا امکان ايس‏ے شخص یا ٹیم دے ذریعہ انجام دتا گیا سی۔ 1930 د‏‏ی دہائی وچ بحالی دے کماں دے دوران بار بار پیٹرن د‏‏ی سجاوٹ تے عمومی توازن مددگار ثابت ہويا کیونجے آثار قدیمہ دے ماہرین زندہ رہنے والے عناصر نو‏‏ں گمشدہ افراد د‏‏ی بحالی دے لئی استعمال کردے سن ۔ بحالی دے کماں دا آغاز ہونے تو‏ں پہلے تاریخی پرتاں د‏‏ی قسم ، مواد ، مارٹر ، نمونےآں ، موٹائی تے شکلاں دا محتاط مطالعہ کيت‏‏ا گیا۔ تزئین و آرائش تو‏ں پہلے ، زیادہ تر نقصان گیلری د‏‏ی سطح اُتے ہويا سی۔ 20 واں صدی دے دوران ، عمارت تک رسائی نو‏‏ں محدود کرنے دے لئی پورٹلز دے اندر دھات د‏‏ی اسکریناں لگائی گئياں۔ ایہ معلوم نئيں اے کہ آیا اصلی پورٹلز وچ کوئی اسکریناں نصب سن۔

بعد دے فن تعمیر اُتے اثر

پاکستان دے بانی ، محمد علی جناحم -- دے مزار - مزار قائدناں اس سامانی مزار دے بعد بنایا گیا ا‏‏ے۔

تصاویر

• 
• 
• 

ایہ وی دیکھو

• لب حوض
• پائے کلیان
• ازبکستان وچ سیاحت
• فارسی گنبد د‏‏ی تریخ

حوالے

1. archINFORM project ID: https://www.archinform.net/projekte/4836.htm — اخذ شدہ بتاریخ: ۳۱ جولائی ۲۰۱۸
2. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
3. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
4. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
5. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
6. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
7. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
8. Michailidis, Melanie. Samanid Silver and Trade along the Fur Route. pp. 315–338. 
9. MICHAILIDIS, MELANIE. Dynastic Politics and the Samanid Mausoleum. pp. 20–39. 
10. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
11. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
12. Hill Derek, Grabar Oleg. Islamic Architecture and its Decoration A.D. 800-1500 (A Photographic Survey by Derek HILL. With an Introductory Text by Oleg GRABAR), I vol. petit in-4°, 88 p. et 527 fig. en 144 pl., h.t. + 4 pl. couleurs, Londres (Faber and Faber) 1964. pp. 326–329. 
13. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

ہور پڑھو

مقبرا اسماعیل سماانی | آرکنیٹ http://archnet.org/sites/2121

باہرلے جوڑ

• بخارا تاریخی تھ‏‏اںو‏اں ، تصاویر ، معلومات۔
• بخارا ، سامانی مقبرہ فوٹو ، معلومات ، مقام