اندیجان (sometimes spelled Andizhan in English) (ازبک: Andijon/Андижон، ئەندىجان; فارسی: اندیجان، Andijân/Andīǰān; روسی بولی: Андижан، Andižan) ازبیکستان وچ اک شہر اے۔ ایہہ صوبہ اندیجان دا راجگڑھ اے اتے اسدا انتظامی، معاشی اتے تہذیبی مرکز اے۔ اندیجان فرغانہ وادی دے دکھن-چڑھدے کنارے اتے واقع اے جتھے ازبیکستان دی حد کرغیزستان نال لگدی اے۔
اندیجان فرغانہ وادی دے سبھ توں پرانے شہراں وچ اک اے۔ شہر دے کجھ حصیاں وچ ماہرین آثار قدیمہ نے 7ویں اتے 8ویں صدی دیاں چیزاں نوں لبھیا اے۔ تریخی طور تے اندیجان سلک روڈ تے اک اہم شہر سی۔ ایہہ شہر دی اہمیت بابر دی جنم-زمین نال وی اے، جہڑا کہ کجھ اوکڑاں دے باو جود برصغیر وچ مغل سلطنت دی نیہہ رکھن وچ کامیاب ہویا اتے اتھوں دا پہلاں مغل بادشاہ بنیا۔
اس شہر دے ناں دے مول سروت بارے اجے وی بحث ہو رہی اے۔ 10ویں صدی دے عرب بھوگول شعورت اندیجان نوں اندوکن، اندوگن جاں اندیگن کہندے ہن۔[۱] ایہہ ناں فارسی بولی وچ ایران وچ ہندیجان اتے اندکا ورگے شہراں ورگا ہی اے، جسدا مطلب ہندواں دا شہر اے۔ ایہو جاے ناں اکثر اوہناں تھاواں نوں دتے جاندے سن، جتھے بدھ دھرم دے مندر جاں وڈی آبادی وچ انویائی ملدے سن، جویں کہ بہتے شہراں وچ اسلام دے آؤن توں پہلاں ہویا اے۔
مڈھلا اتے ہن دا اتہاس
اندیجان فرغانہ وادی دے سبھ توں پرانے شہراں وچ اک اے۔ شہر دے کجھ حصیاں وچ ماہرین آثار قدیمہ نے 7ویں اتے 8ویں صدی دیاں چیزاں نوں لبھیا اے۔۔[۲] تریخی طور تے اندیجان سلک روڈ تے اک اہم شہر سی۔[۳]
اس شہر نوں سبھ توں ودھ بابر دے جنم-ستھان دے طور تے جانیا جاندا اے، جہڑا کہ کجھ اوکڑاں دے باو جود برصغیر وچ مغل سلطنت دی نیہہ رکھن وچ کامیاب ہویا اتے اتھوں دا پہلاں مغل بادشاہ بنیا۔[۴]تیموری سلطنت دے راج دے دوران، خاص کرکے بابر دے ویلے وچ اندیجان علاقے دا اک وڈا اتے اہم شہر سی۔ اس ویلے دوران ہی کلا اتے سبھیاچار نے اس شہر نوں چار چن لائے۔
18ویں صدی وچ قوقند خانت دے بنن پچھوں، راجگڑھ اندیجان توں ہٹا کے قوقند بنا دتا گئیا۔ 19ویں صدی دے ادھ وچ، روسی سلطنت نے اج دے وچکار ایشیا دے علاقے تے قبضہ کرنا شروع کر دتا۔ 1876 وچ، روسیاں نے خانان کوکند تے اندیجان سمیت قبضہ کر لیا۔
اندیجان 1898 دی اندیجان بغاوت دا مکھ مرکز سی جس وچ صوفی لیڈر مدالی اشان نے روسی بیرکاں اپر حملہ کیتا، جس نال اوہناں دے 22 بندے مارے گئے اتے 16-20 تک زخمی ہو گئے۔ بدلے وچ، 18 باغیاں نوں پھانسی اتے 360 نوں جلاوطن کر دتا گیا۔[۵]
16 دسمبر 1902 نوں اک بہت ہی زبردست بھوچال نے شہر نوں تہس-نہس کر دتا جس نال اس کھیتر وچ 30000 گھر تباہ ہو گئے اتے 4500 لوک مارے گئے۔[۳][۶] 1917 وچ اس شہر وچ سوویت یونین دے راج دے قیام پچھوں، ایہہ ازبک سوویت اشتراکی جمہوریہ دا اک اہم شہر بن گیا۔
دوجی عالمی جنگ دے چڑھدے مورچے دوران بہت سارے سوویت شہریاں نوں اندیجان اتے نال لگدے علاقیاں وچوں خالی کرایا گیا۔ رفیوجی یہودی لوکاں نے نازی قبضے والے پولینڈ توں بھجّ کے۔ جنہاں نوں سوویئتاں نے سائبیریا اتے وچکار ایشیا ول کڈھ دتا سی، اوہناں وچوں کجھ نے 1941 دے شروعاتی دور وچ اندیجان وچ پناہ لئی۔
1990 وچ، اندیجان اتے اسدے نال لگدا کھیتر سیاسی طور تے ڈاوانڈول ہو گیا۔ غریبی اتے اسلامی انتہاپسندی دے کارن کھیتر وچ تناء دا ماحول بن گیا۔ شہر اتے کھیتر نوں اس نال معاشی طور تے بہت ڈھاہ لگی جس توں بعد 1991 وچ سوویت یونین دا خاتمہ ہو گیا۔ وار-وار حداں بند ہون کارن مقامی معیشت بہت بری طرحاں متاثر ہوئی، جس کرکے اندیجان دے لوکاں وچ غریبی ہور ودھ گئی۔
13 مئی 2005 نوں ازبکستان دی فوج نے لوکاں دے گروہ اپر سرے عام گولیباری کر دتی جہڑے کہ کرپٹ سرکار اتے غریبی دے خلاف روس مظاہرہ کر رہے سن۔[۷][۸][۹] 13 مئی نوں مارے گئے لوکاں دی گنتی سرکار ولوں 187 توں ودھیرے دسی گئی سی۔[۷][۱۰]قومی دفاع سروس (ازبیکستان) دے اک اہلکار نے الزام لایا کہ مرن والیاں دی گنتی 1500 دے قریب اے۔ [۱۱] اسنے الزام لایا کہ مرن والیاں وچوں بہوتیاں دیاں لاشاں نوں قتل عام توں بعد اجتماعی قبراں وچ اکو وار دفن کرکے لکایا گیا۔[۱۲]
ازبیک سرکار نے پہلاں ایہہ بیان دتا کہ ازبیکستان دی اسلامی تحریک نے بدامنی پیدا کیتی اتے روس کرن والے لوک حزب التحریر دے میمبر سن۔۔[۱۳] الوچکاں نے ترک دتا کہ ایہہ بیان دیس وچ اپنی دمنکاری انتظام بنائے رکھن لئی سرکار دا محض اک بہانہ اے۔
کی فوجیاں نے رنگ انقلاب نوں روکن لئی انہیواہ گولیاں چلائیاں جاں اک جیل نوں توڑن دے خلاف صحیح طریقے نال نجٹھیا گیا، ایہہ گل اتے وی اختلاف سن۔[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷] اک ہور نظریہ ایہہ اے کہ ایہہ سبھ راج طاقت لین لئی اک انتر-ذاتی جدوجہد سی۔۔[۹] ازبیک سرکار نے انت منّ ہی لیا کہ کھیتر وچ ماڑے معاشی حلاتاں کرکے لوکاں وچ روہ پیدا ہو گیا اتے جس کرکے ایہہ بغاوت اتے اس توں بعد قتل عام ہویا۔[۱۸]
محمد یوسف (1954–2001) — شاعر تے ازبکستان سپریم اسمبلی دا رکن, عوامی شاعر ازبکستان (1998)[۲۹]
روسلان چاگائیف (born 1978) — سابق ہیوی ویٹ باکسنگ چمپیئن[۳۰]
حوالے
↑Pospelov, E. M. (1998). Geographical Names of the World. Toponymic Dictionary (in Russian). Moscow: Russkie slovari, 36. ISBN 5-89216-029-7.
↑ ۲.۰۲.۱۲.۲Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ ۳.۰۳.۱۳.۲Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑Manz, Beatrice Forbes (1987). "Central Asian Uprisings in the Nineteenth Century: Ferghana under the Russians". Russian Review46 (3): 267–281. doi:10.2307/130563.
↑Khalid, Adeeb (1998). The Politics of Muslim Cultural Reform: Jadidism in Central Asia, Comparative studies on Muslim societies. Berkeley: University of California Press, 59. ISBN 0-520-21355-6.
↑Lionel Beehner (جون 26, 2006)۔ "Documenting Andijan"۔ Council on Foreign Relations۔ ۲۲ فروری ۲۰۱۷ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 7 اپریل 2014تحقق من التاريخ في: |access-date=, |date= (معاونت)
↑ ۹.۰۹.۱Burnashev, Rustam; Irina Chernykh. "Changes in Uzbekistan's military policy after the Andijan Events". China and Eurasia Forum Quarterly5 (I): 67–73.
↑"The Andijan massacre a year after"۔ Columbia Radio News۔ 10 جون 2007۔ ۲۰ اگست ۲۰۱۳ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 7 اپریل 2014تحقق من التاريخ في: |access-date=, |date= (معاونت)
