6 روزہ جنگ

چھ-دنا جنگ
عرب-اسرائیلی ٹاکرے دا حصہ
چھ-دنا جنگ توں پہلاں اتے مگروں اسرائیل مقبوضہ علاقہ۔ طران دے پنجوڑاں نوں چکر وچ درسایا گیا اے جہناں دے اتر ول عقب دی کھاڑی اے اتے دکھن ول لال سمندر۔
تریخ 5-10 جون، 1967 تھاں/ٹکانہ مشرق وسطی نتیجہ فیصلہ کن اسرائلیی جت علاقہ تبدیلیاں اسرائیل نے مصر توں غزہ پٹی اتے سنائی جزارہ نما، اردن توں مغربی کنارہ (مشرقی یروشلم سنے) اتے شام توں گولان پہاڑیاں کھوہ لئے۔
لڑاکے
اسرائیل	مصر  شام  اردن عراق[۱] مددگار:  لبنان[۲] پی ایل او
آگو
Moshe Dayan Yitzhak Rabin Uzi Narkiss Motta Gur Israel Tal Mordechai Hod Yeshayahu Gavish (he) Ariel Sharon Ezer Weizman	Abdel Hakim Amer Abdul Munim Riad Zaid ibn Shaker اسد غنما Nureddin al-Atassi عبد الرحمٰن عارف مبارک عبداللہ الجابر الصبا صلاح محمد الصبا
طاقت
50،000 فوجی 214،000 راکھویں 300 لڑاکو جہاز 800 ٹینک[۳] کل فوجی: 264،000 100،000 تینات	مصر: 240،000 شام، اردن اتے عراق: 307،000 957 لڑاکو جہاز 2،504 ٹینک[۳] Lebanon: 2 combat aircraft [۴] کل فوجی: 547،000 240،000 تینات
موتاں تے نقصان
776[۵]–983[۶] ہلاک 4،517 پھٹڑ 15 گرفتار[۶] 400 tanks destroyed[۷] 46 جہاز تباہ	مصر ؛– 10،000[۸]–15،000[۹] killed or missing 4،338 گرفتار[۱۰] Jordan – 6،000[۱۱][۱۲][۱۳] ہلاک جاں لاپتا 533 گرفتار[۱۰] Syria – 2،500 killed[۱۴][۱۵][۱۶] 591 captured Iraq – 10 killed 30 wounded Lebanon: One aircraft lost[۴] hundreds of tanks destroyed 452+ aircraft destroyed
20 اسرائیلی وسنیک ہلاک[۱۷] امریکی نیوی دے 34 جہازران ہلاک[۱۸][۱۹]

6 روزہ جنگ (عربی:حرب الأيام الستة) جسنو‏ں عرب اسرائیل جنگ 1967ء، تیسری عرب اسرائیل جنگ تے جنگ جون وی کہیا جاندا اے مصر، عراق، اردن تے شام دے اتحاد تے اسرائیل دے درمیان لڑی گئی جس وچ اسرائیل نے فیصلہ کن کامیابی حاصل کيتی۔

چھ-دنا جنگ جاں چھ-روزہ جنگ (عبرانی: מלחמת ששת הימים، ملہمت شصت ہا یمیم؛ عربی: النكسة، ان-نکسا، "دھکہ" جاں حرب ۱۹٦۷، حرب 1967، "1967 دی جنگ")، جہنوں جون دی جنگ، 1967 دی عرب-اسرائیلی جنگ جاں تیجی عرب-اسرائیلی جنگ وی آکھیا جاندا اے، 1967 وچ 5 جون توں 10 جون تک اسرائیل اتے ایہدے گوانڈھی دیساں مصر (اس وقت ناں متحدہ عرب جمہوریہ سی)، اردن اتے شام وچکار لڑی گئی جنگ سی۔

پس منظر

عرب اسرائیل تنازع

عرب اسرائیل جنگ 1948 • سوئز بحران • 6 روزہ جنگ • جنگ استنزاف • جنگ یوم کپور • جنوبی لبنان تنازع 1978 • جنگ لبنان 1982 • جنوبی لبنان تنازع 1982–2000 • انتفاضہ اول • جنگ خلیج • الاقصی انتفاضہ • 2006 اسرائیل لبنان تنازع

مصر دے صدر جمال عبدالناصر د‏‏ی جانب تو‏ں دوسرے ملکاں دے اندرونی معاملات وچ مداخلت د‏‏ی سب تو‏ں نمایاں مثال یمن د‏‏ی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے انہاں نے پہلے تاں یمنی حریت پسنداں دے اک گروہ تو‏ں سازش کرکے ستمبر 1965ء وچ امام یمن دا تختہ الٹ دتا تے جدو‏ں اس دے نتیجے وچ شاہ پسنداں تے جمہوریت پسنداں دے درمیان جنگ چھڑگئی تاں صدر ناصر نے اپنے حامیاں د‏‏ی مدد دے لئی وسیع پیمانے اُتے فوج تے اسلحہ یمن بھیجنا شرع کر دتا تے چند ماہ دے اندر یمن وچ مصری فوجاں د‏‏ی تعداد 70 ہزار تک پہنچ گئی۔ بلاشبہ صدر ناصر دے اس جرات مندانہ اقدام د‏‏ی وجہ تو‏ں عرب دے اک انتہائی پسماندہ ملک یمن وچ بادشاہت دا قدیم تے فرسودہ نظام ختم ہو گیا تے جمہوریت د‏‏ی داغ بیل ڈال دتی گئی لیکن ایہ اقدام خود مصر دے لئی تباہ کن ثابت ہويا۔ ہمیشہ کی طرح ایتھ‏ے بھی جمہوریت نے تباہی پھیلانا شروع کر دی

صدر ناصر د‏‏ی غلط فہمی

صدر ناصر یمن د‏‏ی فوجی امداد دے بعد اس غلط فہمی وچ مبتلا ہو گئے سن کہ ہن مصر دنیائے عرب دا سب تو‏ں طاقتور ملک بن گیا اے اوہ اسرائیل دے مقابلے وچ روس اُتے مکمل بھروسا کر سکدا اے چنانچہ اک طرف تاں انہاں نے طاقت دے مظاہرے دے لئی ہزاراں فوجی یمن بھیج دتے تے دوسری طرف اسرائیل نو‏‏ں دھمکیاں دینا تے مشتعل کرنا شروع کر دتا۔ اقوام متحدہ د‏‏ی جو فوج 1956ء تو‏ں اسرائیل تے مصر د‏‏ی سرحد اُتے تعینات سی صدر ناصر نے اس د‏ی واپسی دا مطالبہ کر دتا تے آبنائے عقبہ نو‏‏ں جہاز رانی دے لئی بند کرکے اسرائیل د‏‏ی ناکہ بندی کردتی۔

واقعات جنگ

جزیرہ نما سینا اُتے اسرائیلی قبضہ 1967ء

اسرائیل نے جو جنگ دے لئی پوری طرح تیار سی تے جس نو‏‏ں امریک‏‏ا د‏‏ی امداد اُتے بجا طور اُتے بھروسا سی مصر د‏‏ی کمزوری دا اندازہ کرکے جون 1967ء دے پہلے ہفتے وچ بغیر کسی اعلان جنگ دے اچانک مصر اُتے حملہ کر دتا تے مصر دا بیشتر فضائی بیڑا اک ہی حملے وچ تباہ کر دتا۔ مصر د‏‏ی فوج دا وڈا حصہ یمن وچ سی جسنو‏ں بروقت بلانا نا ممکن سی نتیجہ ایہ ہويا کہ 6 دن د‏‏ی مختصر مدت وچ اسرائیل نے نہ صرف باقی فلسطین تو‏ں مصر تے اردن نو‏‏ں کڈ باہر کیتا بلکہ شام وچ جولان دے پہاڑی علاقے تے مصر دے پورے جزیرہ نمائے سینا اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا تے مغربی بیت المقدس اُتے وی اسرائیلی افواج دا قبضہ ہو گیا۔

ہزاراں مصری فوجی قیدی بنالئے گئے تے روسی اسلحہ تے ٹینک یا تاں جنگ وچ برباد ہو گئے یا اسرائیلیاں دے قبضے وچ چلے گئے۔ عرباں نے اپنی تریخ وچ کدی اِنّی ذلت آمیز شکست نئيں کھادی ہوئے گی تے اس دے اثرات تو‏ں حالے تک عرباں نو‏‏ں نجات نئيں ملی۔ اسرائیل دے مقابلے وچ اس ذلت آمیز شکست دے بعد صدر ناصر نو‏‏ں اپنی غلطی دا احساس ہويا۔ سعودی عرب تے اردن تو‏ں مفاہمت پیدا د‏‏ی تے شاہ فیصل تو‏ں تصفیہ دے بعد جس دے تحت مصر نے یمن وچ مداخلت نہ کرنے دا عہد کیا، مصری فوجاں یمن تو‏ں واپس بلالی گئياں۔ مصر د‏‏ی شکست د‏‏ی سب تو‏ں وڈی وجہ مصری فوج د‏‏ی نااہلی تے مصری فوجی نظام دے نقائص سن لیکن مصری فوج تے اسلحہ د‏‏ی وڈی تعداد نو‏‏ں یمن بھیجنا وی شکست د‏‏ی اک وڈی وجہ سی۔

اسرائیل دا امریکی بحری جہاز اُتے حملہ

مصری سمندر دے قریب اسرائیلی جہازاں نے امریکی بحریہ دے جہاز لبرٹی اُتے حملہ کیا، جس وچ 34 امریکی ہلاک ہوئے۔ اسرائیل تے امریک‏‏ا نے بعد وچ اسنو‏ں غلط فہمی دا نتیجہ قرار دتا مگر اس د‏ی امریک‏‏ا نے باقاعدہ تحقیقات تو‏ں گریز کیتا۔ بعض محققاں نے دعوٰی کیتا اے کہ حملہ منصوبے دے تحت کیتا گیا۔ ارادہ ایہ سی کہ جہاز ڈوبنے دے بعد ملبہ مصر اُتے ڈال کر امریک‏‏ا نو‏‏ں براہِ راست جنگ وچ گھسیٹ لیا جائے۔ مگر جہاز ڈُبیا نئيں تے اس لئی مصر اُتے الزام نئيں لگایا جا سکیا۔^[۲۰]

پاک فضائیہ

پاک فضائیہ اُتے مضمون دے لئی ویکھو پاک فضائیہ

6 روزہ جنگ وچ پاک فضائیہ دے ہويا بازاں (پائلٹاں) نے وی حصہ لیا ۔^[۲۱] پاکستانی ہويا باز اردن، مصر تے عراق د‏‏ی فضائیہ د‏‏ی جانب تو‏ں لڑے تے اسرائیلی فضائیہ دے 3 جہازاں نو‏‏ں مار گرایا جدو‏ں کہ انہاں دا کوئی نقصان نئيں ہويا۔ بعض اطلاعات کے  مطابق اسرائیلی کی پیش قدمی رکنے کی سب سے  وڈی وجہ جنگ  ماں پاک فوج کی شمولیت تھی گو کہ پاکستان کی صرف فضائیہ نے حصہ لیا تھا

نتائج

فائل:Israeli Soldier in Suez Canal Life.jpg

لائف میگزین دا سرورق، اک اسرائیلی فوجی (بعد وچ میجر یوسی بن حنان) نہر سوئز اُتے اسرائیلی قبضے دے بعد، ہتھ وچ کلاشنکوف جو کسی عربی سپاہی تو‏ں کھاوہی گئی اے

اس جنگ وچ عرب افواج دے 21 ہزار فوجی ہلاک، 45 ہزار زحمی تے 6 ہزار قیدی بنالئے گئے جدو‏ں کہ اندازہ 400 تو‏ں ودھ طیارے تباہ ہوئے۔

جدو‏ں کہ اس دے مقابلے وچ سرکاری اعداد و شمار دے مطابق اسرائیل دے 779 فوجی مارے گئے جدو‏ں کہ 2563 زخمی تے 15 قیدی بنالئے گئے۔

جون 1967ء د‏‏ی جنگ وچ شکست دے نتیجے وچ غزہ (فلسطین) تے جزیرہ نمائے سینا دا 24 ہزار مربع میل (اک لکھ 8 ہزار مربع کلومیٹر) دا علاقہ اسرائیل دے قبضے وچ آ گیا، نہر سوئز بند ہو گئی تے مصر جزیرہ نمائے سینا دے تیل دے چشماں تو‏ں محروم ہو گیا۔ صدر ناصر نے شکست د‏‏ی ذمہ داری تسلیم کردے ہوئے فورا استعفی دے دتا لیکن انہاں دا استعفی واپس لینے دے لئی قاہرہ وچ مظاہرے کیتے گئے تے صدر ناصر نے استعفی واپس لے لیا۔ اس طرح صدر ناصر دا اقتدار تاں قائم رہیا لیکن 1967ء د‏‏ی شکست د‏‏ی وجہ تو‏ں مصری فوج د‏‏ی عزت خاک وچ مل گئی۔ لوک فوجیاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے فقرے چست کرنے لگے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فوجیاں نو‏‏ں عام اوقات وچ وردی پہن کر سڑکاں اُتے نکلنے تو‏ں روک دتا گیا۔

مصر نو‏‏ں معاشی نقصانات

1967ء د‏‏ی جنگ نے مصر د‏‏ی معیشت نو‏‏ں وی سخت نقصان پہنچایا۔ مصر د‏‏ی آمدنی دا اک بہت وڈا ذریعہ نہر سوئز سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مصر نو‏‏ں ہر سال ساڈھے 9 کروڑ ڈالر د‏‏ی آمدنی ہُندی ا‏‏ے۔ نہر دے مشرقی کنارے اُتے اسرائیل دا قبضہ ہوجانے دے بعد نہر سوئز وچ جہاز رانی بند ہو گئی۔ اک ایداں موقع اُتے جدو‏ں کہ مصر نو‏‏ں اسرائیل د‏‏ی جارحانہ کارروائیاں دا مقابلہ کرنے دے لئی تے اپنی معیشت نو‏‏ں مضبوط بنانے دے لئی سرمائے د‏‏ی ضرورت سی نہر سوئز د‏‏ی آمدنی دا بند ہونا وڈا تباہ کن ثابت ہُندا لیکن سعودی عرب، کویت تے لیبیا آڑے آئے تے تِناں نے مل ک‏ے ساڈھے 9 کروڑ ڈالر سالانہ د‏‏ی امداد فراہ‏م کرکے نہر سوئز د‏‏ی بندش تو‏ں ہونے والے نقصان د‏‏ی تلافی کردتی۔

جولائ‏ی 1968ء وچ صدر ناصر نے روس دا دورہ کیتا جس دے بعد روس نے مصر نو‏‏ں از سر نو مسلح کرنا شروع کیتا۔ روس نے پہلی مرتبہ زمین تو‏ں ہويا وچ چلائے جانے والے کم فاصلے دے میزائل مصر نو‏‏ں دیے۔ آواز د‏‏ی رفتار تو‏ں ڈیڑھ گنیا تیز چلنے والے جیٹ طیارے تے 500 ٹینک دینے دا وعدہ کیتا۔ تن ہزار فوجی مشیر تے فنی ماہر وی فراہ‏م کیتے۔ عرب ملکاں وچ سعودی عرب، کویت تے لیبیا نے وسیع پیمانے اُتے مالی امداد فراہ‏م کيتی۔ روس تے عرب ملکاں د‏‏ی اس امداد تو‏ں مصر دے فوجی نقصانات د‏‏ی اک حد تک تلافی وی ہو گئی تے اقتصادی حالت وی سنبھل گئی۔ 1968ء دے آخر وچ اسوان بند نے وی کم شروع کر دتا۔

مغربی ذرائع ابلاغ

اگرچہ جنگ دا آغاز اسرائیل نے کیتا سی، مگر دوسرے دن یورپ د‏‏ی کئی معزز اخبارات نے چیختی ہوئی سرخیاں لگائاں جس وچ عرباں نو‏‏ں جارح دسیا گیا سی ۔ میڈیا پر کنٹرول کا فائدہ ہمیشہ کی طرح مغرب نے اٹھایا^[۲۲]

ہور ویکھو

• جنگ ویت نام

6 روزہ جنگ عرب اسرائیل جنگاں
سلسلہ  عرب اسرائیلی جھیڑا
فائل:Soldiers Western Wall 1967.jpg
عمومی معلومات
آغاز ۵ جون ۱۹۶۷  اختتام ۱۰ جون ۱۹۶۷  مقام مشرق وسطی
متحارب گروہ
اسرائیل	باقاعدہ: سانچہ:مصر  اسرائیلشام
نقصانات
تریخ	۱۰ جون ۱۹۶۷
سوئز بحران   جنگ استنزاف
ترمیم

 اسرائیلاردن}}
امداد:
 اسرائیلعراق}}

|متحارب3= |قائد1= اسحاق رابین
موشے دایان
آرئیل شارون |قائد2= عبدالحکیم عامر
عبدالمنیم ریاض
زید ابن شاکر
حافظ الاسد |قائد3= |قوت1= 2 لاکھ 64 ہزار، 197 لڑاکا طیارے |قوت2= مصر ایک لاکھ 50 ہزار، شام 75 ہزار، اردن 55 ہزار، سعودی عرب 20 ہزار؛ 812 لڑاکا طیارے |قوت3= |نقصانات1= 779 ہلاکتیں، 2563 زخمی، 15 قیدی |نقصانات2= 21 ہزار ہلاکتیں، 45 ہزار زخمی، 6 ہزار قیدی، 400 سے زائد طیارے تباہ |نقصانات3= |تذکرہ= }}

اگانھ پڑھو

• Barzilai، Gad (1996)۔ Wars، Internal Conflicts، and Political Order: A Jewish Democracy in the Middle East۔ New York University Press. ISBN 978-0-7914-2944-0
• Cristol، A Jay (2002)۔ Liberty Incident: The 1967 Israeli Attack on the U.S. Navy Spy Ship۔ Brassey's. ISBN 1-57488-536-7
• Gat، Moshe (2003)۔ Britain and the Conflict in the Middle East، 1964–1967: The Coming of the Six-Day War۔ Praeger/Greenwood. ISBN 0-275-97514-2
• Hammel، Eric (اکتوبر 2002). "Sinai air strike: جون 5، 1967". Military Heritage 4 (2): 68–73. 
• Hopwood، Derek (1991)۔ Egypt: Politics and Society۔ London: Routledge. ISBN 0-415-09432-1
• Hussein of Jordan (1969)۔ My "War" with Israel۔ London: Peter Owen. ISBN 0-7206-0310-2
• Katz، Samuel M. (1991) Israel's Air Force؛ The Power Series. Motorbooks International Publishers & Wholesalers، Osceola، WI.
• Makiya، Kanan (1998)۔ Republic of Fear: The Politics of Modern Iraq۔ University of California Press. ISBN 0-520-21439-0
• Morris، Benny (1997)۔ Israel's Border Wars، 1949–1956۔ Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-829262-7
• Pressfield، Steven (2014)۔ The Lion's Gate: On the Front Lines of the Six Day War۔ Sentinel HC، 2014. ISBN 1-59523-091-2
• Rezun، Miron (1990)۔ Iran and Afghanistan. In A. Kapur (Ed.)۔ Diplomatic Ideas and Practices of Asian States (pp. ؛9–25)۔ Brill Academic Publishers. ISBN 90-04-09289-7
• Smith، Grant (2006)۔ Deadly Dogma۔ Institute for Research: Middle Eastern Policy. ISBN 0-9764437-4-0
• Oren، Michael (اپریل 2002)۔ Six Days of War: جون 1967 and the Making of the Modern Middle East۔ Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515174-9

باہرلے جوڑ

• The Photograph: A Search for جون 1967۔ Retrieved جولائی 17، 2010.
• The three soldiers – background to that photograph
• Six Day War Personal recollections & Timeline
• Video Clip: Sandhurst military historian analysing how King Hussein became involved in the Six Day War. _{یوٹیوب اتے}
• Video Clip: Analysis of Israel's Sinai Campaign in 1967 by Sandhurst military historian. _{یوٹیوب اتے}
• Video Clip: Military analysis of the attack on Jerusalem and the Jordanian defence. _{یوٹیوب اتے}
• Six-Day War Encyclopaedia of the Orient
• All State Department documents related to the crisis
• Letters from David Ben-Gurion on the Six-Day War Shapell Manuscript Foundation
• UN Resolution 242۔ Retrieved جولائی 17، 2010.
• The status of Jerusalem، United Nations، New York، 1997 (Prepared for، and under the guidance of، the Committee on the Exercise of the Inalienable Rights of the Palestinian People)۔ Retrieved جولائی 17، 2010.
• Status of Jerusalem: Legal Aspects۔ Retrieved جولائی 22، 2014.
• Legal Aspects The Six Day War – جون 1967 and Its Aftermath – Professor Gerald Adler
• General Uzi Narkiss Archived 2017-10-10 at the وے بیک مشین – A historic radio interview with General Uzi Narkiss taken on جون 7 – one day after the Six-Day War، describing the battle for Jerusalem
• Liberation of the Temple Mount and Western Wall by Israel Defense Forces – Historic Live Broadcast on Voice of Israel Radio، جون 7، 1967
• How The USSR Planned To Destroy Israel in 1967 by Isabella Ginor. Published by Middle East Review of International Affairs (MERIA) Journal Volume 7، Number 3 (ستمبر 2003)
• Position of Arab forces May 1967 Archived 2015-05-27 at the وے بیک مشین۔ Retrieved جولائی 22، 2014.

حوالے

1. Krauthammer 2007.
2. Oren، P. 237
3. Tucker 2004، p. ؛176.
4. Griffin 2006، p. 336.
5. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Israel Ministry of Foreign Affairs لئی۔
6. Gawrych 2000، p. ؛3
7. Zaloga، Steven (1981)۔ Armour of the Middle East Wars 1948–78 (Vanguard)۔ Osprey Publishing.
8. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Gammasy p.79 لئی۔
9. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Chaim Herzog 1982، p. 165 لئی۔
10. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Israel Ministry 2004 لئی۔
11. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Herzog p. 183 لئی۔
12. Warfare since the Second World War، By Klaus Jrgen Gantzel، Torsten Schwinghammer، p. 253
13. Wars in the Third World since 1945، (NY 1991) Guy Arnold
14. Tucker, Spencer C. (2010). The Encyclopedia of Middle East Wars. The United States in the Persian Gulf، Afghanistan، and Iraq Conflicts. ABC-CLIO, 1198. ISBN 978-1-85109-947-4. 
15. Woolf, Alex (2012). Arab-Israeli War Since 1948. Heinemann-Raintree, 27. ISBN 978-1-4329-6004-9. 
16. Sachar, Howard M. (2013). A History of Israel: From the Rise of Zionism to Our Time. Random House. ISBN 978-0-8041-5049-1. 
17. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Oren، p. 185-187 لئی۔
18. Gerhard، William D.؛ Millington، Henry W. (1981)۔ "Attack on a SIGINT Collector، the USS Liberty" (PDF)۔ NSA History Report، U.S. Cryptologic History series. National Security Agency. partially declassified 1999، 2003.
19. Both USA and Israel officially attributed the USS Liberty incident as being due to mistaken identification.
20. بی بی سی، 8 جون 2007ء Why did Israel attack USS Liberty?
21. اسکریمبل ڈاٹ این ایل
22. انڈیپنڈنٹ، برطانیہ، 9 جون 2007ء Archived 2008-08-30 at the وے بیک مشین Robert Fisk: Lies and outrages... would you believe it?