کورونا وائرس دی عالمی وبا، 2019ء - 2020ء اک عالمگیر وبا اے جو کورونا وائرس مرض دے پھیلنے توں دنیا بھر وچ پھوٹ پئی اے۔ اس وبا دا باعث سارس کووی 2 نامی وائرس اے جس دی بنا اُتے انساناں دا نظام تنفس شدید خرابی توں دوچار ہوئے جاندا اے۔[۳] دسمبر 2019ء وچ چینی صوبہ ہوبئی دے شہر ووہان وچ وبا دا ظہور ہويا تے اس برق رفتاری توں پھیلا کہ چند ہی مہینےآں دے بعد 11 مارچ 2020ء نوں عالمی ادارہ صحت (WHO) نے اسنوں عالمی وبا قرار دے دتا۔[۴] 27 مارچ تک 190 ملکاں دے مختلف خطےآں وچ اس وبا دے 5 لکھ انچاس ہزار توں ودھ متاثرین دی اطلاع آچکی اے جنہاں وچوں 24 ہزار اک سو افراد اس مرض توں جانبر نہ ہوئے سکے تے لقمہ اجل بن گئے، جدوں کہ 1 لکھ اٹھائیس ہزار متاثرین دے صحت یاب ہونے دی اطلاع اے۔[۵][۶]
کووڈ-19 دا ایہ وائرس خصوصاً کھانسی یا چھینک دے دوران وچ اک شخص توں دوسرے شخص وچ منتقل ہُندا اے۔[۷][۸][۹] عموماً کسی شخص نوں ایہ وائرس اس وقت لاحق ہُندا اے جدوں اوہ کسی متاثرہ شخص دے انتہائی نیڑے رہے لیکن جے مریض کسی چیز نوں چھوندا اے تے بعد وچ کسی شخص نے اسنوں چھو کر اپنے چہرے نوں ہتھ لگیا لیا تاں ایہ وائرس اس دے اندر وی منتقل ہوئے جائے گا۔[۸][۱۰] اس بیماری دے پھیلنے دا خطرہ اس وقت تے وی ودھ جاندا اے جدوں کسی شخص وچ اس دی علامتاں ظاہر ہوئے جاواں۔[۱۰] کسی متاثرہ شخص وچ اس مرض دی علامتاں ظاہر ہونے دے لئی دو توں چودہ دن لگدے نيں۔[۱۱][۱۲] عمومی علامتاں وچ بخار، کھانسی تے نظام تنفس دی تکلیف قابل ذکر نيں۔[۱۱] مرض شدت اختیار کر جائے تاں مریض نوں نمونیا تے سانس لینے وچ خطرناک حد تک دشواری جداں امراض لاحق ہوئے جاندے نيں۔[۱۳] ہن تک اس مرض دی کوئی ویکسین ایجاد ہوئی اے تے نہ وائرس کش علاج دریافت ہوئے سکیا اے۔[۸] اطبا مریض وچ ظاہر ہونے والی علامتاں نوں دیکھ کے ابتدائی علاج تجویز کردے نيں۔[۱۴] وبا توں بچاؤ دے لئی ہتھوں نوں بار بار دھونے، کھانستے وقت منہ نوں ڈھانپنے، دوسرےآں توں فاصلہ رکھنے تے مکمل علاحدہ رہنے دا مشورہ دتا جا رہیا اے۔[۸] ہور جو افراد مشکوک نيں انہاں نوں 14 دن تک گھریلو قرنطینہ وچ رکھنا ضروری خیال کيتا جاندا اے [۱۵]۔
کورونا وائرس دی وبا دی ہور روک سیم دے لئی اسفار اُتے پابندی، قرنطینہ، کرفیو، تالابندی، اجتماعات تے تقریباں دا التوا یا منسوخی، عبادت گاہاں تے سیاحتی تھاںواں نوں مقفل کر دینے جداں اقدامات کیتے جا رہے نيں۔ انہاں کوششاں وچ ہوبئی دا قرنطینہ، اطالیہ تے یورپ دے تمام علاقےآں دی مکمل تالا بندی، چین تے جنوبی کوریا وچ کرفیو، [۱۶][۱۷][۱۸] سرحداں دی بندش، [۱۹][۲۰]ہوائی اڈاں تے ریلوے اسٹیشناں اُتے سخت جانچ[۲۱] قابل ذکر نيں۔ 124 توں ودھ ملکاں وچ اسکولاں تے یونیورسٹیاں نوں وی بند کر دتا گیا اے جس دی وجہ توں 120 کروڑ طلبہ دی تعلیم متاثر ہوئی اے۔[۲۲]
اس وبا نے عالمی سطح اُتے معاشرتی تے معاشی صورت حال نوں سخت مضطرب کر رکھیا اے، [۲۳] ضروری اشیا دی قلت دے خوف توں خریدار بدحواس نيں[۲۴][۲۵] تے دیہاڑی مزدوراں دی روزی چھن چکی اے۔ استوں علاوہ وائرس دے متعلق سازشی نظریاں تے گمراہ کن معلومات دی آن لائن اشاعت زوراں اُتے اے، [۲۶][۲۷] تے انہاں سب دی بنا اُتے چینی تے مشرقی ایشیائی قوماں دے خلاف تعصب تے نفرت دے جذبات پرورش پا رہے نيں۔[۲۸]
کویڈ 19 (کرونا وائرس) دی علامات غیر مخصوص نيں۔ دستاویزات دی جانچ دے مطابق، 80.9٪ متاثرین وچ بخار دا آنا ہُندا اے، [۳۰] 67.7٪ وچ عام کمزوری تے خشک کھانسی ہُندی اے [۳۰][۳۱] تے 18.6٪ وچ سانس دی تکلیف ہُندی اے۔[۳۲][۳۳][۳۱]۔ خون دی جانچ وچ سفید خون دی کمی دی وی تصدیق ہوئی اے۔[۳۰] مریض وچ علامات مرض دے ظہور دے درمیان وچ ارتقائی مدت اک دن توں چودہ دن رہندی اے، اکثریت وچ پنج دن رہی، [۳۴][۳۵] اک مریض وچ علامات مرض دے ظہور دے درمیان وچ ارتقائی مدت 27 دن وی رہی اے۔[۳۶]
جانچ دا عالمی ضابطہ
15 جنوری 2020 کو، عالمی ادارہ صحت نے نويں کورونا وائرس دی تشخیص دے لئی اک ضابطہ مقرر کيتا، جسنوں جرمنی دے چیریٹی اسپتال توں وائرولوجی ٹیم نے تیار کيتا سی۔[۳۷]
وبا دے پھیلاؤ دا اجمالی جائزہ
چینی حکومتی دستاویزات دے مطابق، [۳۸] 17 نومبر 2019ء نوں سب توں پہلا تصدیق شدہ مریض ووہان، ہوبئی، چین دا اک 55 سالہ شخص سی۔ اگلے مہینے وچ ، ہوبی وچ کورونا وائرس دے واقعات دی تعداد آہستہ آہستہ دو سو ہوگئی، اس دے بعد جنوری 2020ء مریضاں وچ تیزی توں اضافہ ہويا۔ 31 دسمبر 2019ء کو، وائرس دی وجہ توں صوبہ ہوبئی دے راجگڑھ ووہان وچ ، [۳۹] محکمہ صحت دے حکام نوں نامعلوم نمونیا دے واقعات دی اطلاع ملی سی، تے اس بیماری دی تحقیقات اگلے مہینے دے اوائل وچ شروع ہوگئياں۔[۴۰] انہاں متاثرہ افراد دی زیادہ تعداد دا تعلق، سمندری جانوراں دے اک بازار توں سی، جتھے زندہ جانوراں دا کاروبار ہُندا اے، اس ہی وجہ توں ایہ کہیا جا رہیا اے کہ وائرس دی وجہ زونوٹک ( zoonotic) اے۔[۴۱]
ابتدائی مراحل دے دوران وچ ، ہر ست دناں وچ متاثرہ افراد دی تعداد دگنی ہُندی رہی۔[۴۲]2020 دے اوائل تے وسط جنوری وچ ، چینی دے دوسرے صوبےآں وچ وی ایہ وائرس پھیل گیا، تے اس وچ نويں چینی سال دی آمد نے اہم کردار ادا کيتا، ووہان چین وچ آوا جائی دا مرکز تے ریلوے دا اک اہم مقام اے، جس وجہ توں متاثرہ افراد تیزی توں پورے ملک وچ پھیل گئے۔[۲۹] 20 جنوری کو، چین نے اک ہی دن وچ ، 140 نويں متاثرہ افراد دی تصدیق کی، جنہاں وچوں اک بیجنگ دا تے دوسرا شینزین دا سی۔ [۴۳] بعد دے سرکاری اعداد و شمار توں پتہ چلدا اے کہ 20 جنوری 2020ء تک 6،174 افراد وچ پہلے ہی علامات ظاہر ہوئے چکياں سن۔ [۴۴]
30 جنوری کو، ڈبلیو ایچ او نے اس وبا نوں عوامی صحت دی عالمی ہنگامی صورتحال قرار دتا۔[۴۵] 13 مارچ نوں ڈبلیو ایچ او نے یورپ نوں وبا دا نواں مرکز قرار دے دتا۔ بمطابق
۱۵ ۲۰۲۰ء (۲۰۲۰ء-لکھن غلطی: "م" نشان پچھانیا نہیں جارہیا-۱۵)[update]2020|، دنیا بھر وچ 159,000 مریص سامنے آئے، جنہاں وچوں 5,800 دی موت واقع ہوئے چکی اے، جدوں کہ 75,000 صحت یاب ہوئے۔[۶][۴۶] ہن مریضاں دی تعداد وچ اضافے دی رفتار کم ہُندی نظر آ رہی اے، خاص طور اُتے ایداں دے معاملات جنہاں وچ ہلکی علامات ہاں یا کوئی علامت نہ ہوئے۔[۴۷][۴۸]
جنوری 2020ء نوں ووہان وچ متاثر بازار بند کر دتا گیا تے وائرس دی علامت توں متاثر افراد نوں وکھ کر دتا گیا۔[۵۹] 700 توں ودھ افراد نوں نگرانی وچ رکھیا گیا، تے تقریباً 400 افراد نوں انہاں دے علاج تے صحت دی دیکھ بھال دے لئی رکھیا گیا۔[۶۰]
04 مئی 2020ء تک 83,964 افراد وائرس دی علامت توں متاثر ہوئے جس وچوں 78,688 لوک صحتیاب ہوئے چکے تے 4,637 لوکاں دی موت ہوئے چکی اے۔[۶۱]
ایران وچ کورونا وائرس
تفصیلی لی لئی ویکھو: ایران وچ کورونا وائرس دی وبا، 2020ء
ایران ایشیا وچ کورونا وبا توں متاثر ہونے والا دوسرا وڈا ملک اے تے دنیا بھر وچ اس وبا توں متاثرین وچ بلحاظ تعداد اس دا درجہ سوم اے۔ 15 مارچ 2020 تک متاثرین دی تعداد 13،938 اے، مرنے والےآں دی تعداد 724 اے تے نويں کیساں دی تعداد 1209 اے۔
جنوبی کوریا وچ کورونا وائرس
تفصیلی لی لئی ویکھو: جنوبی کوریا وچ کورونا وائرس دی وبا، 2020ء
جنوبی کوریا ایشیا وچ کورونا وبا توں متاثر ہونے والا تیسرا وڈا ملک اے تے دنیا بھر وچ اس وبا توں متاثرہ لوکاں دی تعداد دے لحاظ توں چوتھے نمبر اُتے اے۔ 15 مارچ 2020 تک متاثرین دی تعداد 8162 اے، مرنے والےآں دی تعداد 75 اے تے نويں کیساں دی تعداد 76 اے۔
مشرق وسطی وچ کورونا وائرس
تفصیلی لی لئی ویکھو: مشرق وسطی وچ کورونا وائرس دی وبا، 2020ء
مشرق وسطی وچ اکثر ملکاں وچ کورونا وائرس توں متاثرین دی تعداد 15 مارچ 2020 تک سو توں تجاوز کرچکی اے۔ سب توں زیادہ کورونا متاثرین قطر وچ نيں جنہاں دی تعداد 401 اے۔
تفصیلی لی لئی ویکھو: اٹلی وچ کورونا وائرس دی وبا، 2020ء
یورپ وچ کورونا وائرس توں سب توں زیادہ متاثر ہونے والا ملک اٹلی اے۔ مارچ دے مہینے وچ اٹلی دی حکومت نے پہلے 60 ملین لوکاں دی آمد و رفت بند دی تے فیر پورے ملک دی آزادانہ نقل و حرکت اُتے پابندی لگیا دی۔
14 مارچ 2020 تک اٹلی وچ متاثرین دی تعداد 21,157 تے مرنے والےآں دی تعداد 1441 رہی، صرف اک دن وچ 250 لوک ہلاک ہوئے۔ 1966 لوک صحتیاب ہوئے چکے نيں۔
اسپین وچ کورونا وائرس
تفصیلی لی لئی ویکھو: اسپین وچ کورونا وائرس دی وبا، 2020ء
یورپ وچ کورونا وائرس توں سب توں زیادہ متاثر ہونے والا ملک اٹلی دے بعد اسپین دا نمبر اے۔ دنیا بھر وچ کرونا وائرس دے متاثرین دے حساب توں سپین دا پنجواں نمبر اے۔
14 مارچ 2020 تک سپین وچ متاثرین دی تعداد 6391 تے مرنے والےآں دی تعداد 196 رہی، صرف اک دن وچ 122 لوک ہلاک ہوئے۔ ہن تک 517 لوک صحتیاب ہوئے چکے نيں۔
15 مارچ 2020 نوں ملک وچ اٹلی دی طرز اُتے لاک ڈاؤن (تالہ بندی) کر دتا گیا۔ صرف اک دن وچ 1500 نويں کیس سامنے آئے۔ مرنے والےآں دی تعداد 190 تک جا پہنچی۔
14 مارچ 2020 تک متاثرین دی تعداد 4469 تے مرنے والےآں دی تعداد 91 رہی۔ ہن تک 12 لوک صحتیاب ہوئے چکے نيں۔
17 مارچ 2020 نوں فرانسیسی صدر نے ملک بھر وچ مکمل لاک ڈاؤن دا اعلان کر دتا۔
شہریاں دی تمام غیر ضروری نقل و حرکت اُتے مکمل پابندی لگیا دی۔
ہور یورپی ملکاں دے نال مشاورت توں ملکی سرحداں بند کرنے دا اعلان۔
کسی وی نجی کاروبار کو، چاہے اوہ وڈا ہوئے یا چھوٹا، ناکام نہ ہونے دا یقین دلایا گیا۔
برطانیہ وچ کورونا وائرس
برطانیہ وچ کورونا وائرس دا پہلا تصدیق شدہ واقعہ 31 جنوری نوں ہويا سی، جدوں دو چینی شہری یارک دے اسٹیکٹی ایئرٹ ہوٹل وچ بیمار ہوگئے سن تے یکم مئی دی شام 5 بجے تک کرونا وائرس دی وجہ توں مرنے والےآں دی تعداد 28،131 تک جا پہنچی۔وزیر اعظم بورس جانسن نے 23 مارچ نوں لاک ڈاؤن دا اعلان کيتا،
لاک ڈاؤن قوانین اُتے حکومت نوں ہر تن ہفتےآں اُتے نظرثانی کرنا ہوئے گی۔ اگلی جائزہ 7 مئی تک مکمل ہونا اے۔ اگرچہ اس توں پہلے لاک ڈاؤن دے بارے وچ اعلانات ہوسکدے نيں۔
براعظم جنوبی تے شمالی امریکا وچ کورونا وائرس
ریاست ہائے متحدہ امریکا وچ کورونا وائرس
13 مارچ نوں امریکا وچ صحت ایمرجنسی نافذ کر دتی گئی۔
14 مارچ 2020 تک امریکا وچ متاثرین دی تعداد 3044 تے مرنے والےآں دی تعداد 60 رہی۔ ہن تک 56 لوک صحتیاب ہوئے چکے نيں۔
عالمی کساد بازاری نہ صرف امریکی ڈالر دی (طلب اور) قیمت ودھیا دے گی بلکہ امریکا وچ شرح سود وی ودھ جائے گی۔
global recession will actually boost the value of the U.S. dollar and push interest rates higher in the U.S.[۷۴]
It’s only a matter of time before the self-righteous Nanny State uses this COVID-19 pandemic as yet another means by which it can dictate every aspect of our lives.[۷۵]
↑"Q & A on COVID-19"۔ European Centre for Disease Prevention and Control (بزبان انگریزی)۔ اخذ شدہ بتاریخ 23 مارچ 2020تحقق من التاريخ في: |access-date= (معاونت)
↑Sun, Haoyang; Dickens, Borame Lee; Chen, Mark; Cook, Alex Richard; Clapham, Hannah Eleanor (2020). "Estimating number of global importations of COVID-19 from Wuhan, risk of transmission outside mainland China and COVID-19 introduction index between countries outside mainland China". میڈ آرکائیو. doi:10.1101/2020.02.17.20024075.