مالک بن حارث جو مالک اشتر نخعی دے نام توں مشہور نيں جو امیر المومنین علی بن ابی طالب دے خاص اصحاب تے آپ دے لشکر دے کمانڈراں وچوں سن ۔ آپ دی زندگی دے حالات دا مطالعہ کرنے توں معلوم ہُندا اے کہ آپ بہت وڈے شجاع سن ۔ لیکن اس توں وی وڈی خصوصیت ایہ اے کہ آپ دی شجاعت، آپ دے صبر و استقلال اُتے غالب نئيں آندی سی۔ جنگ صفین وچ بھرپور شجاعت دے عالم وچ منزل مقصود تک پہنچنے دے بعد صرف امیر المومنین امام علی بن ابی طالب دے حکم دی وجہ توں صبر کیتا تے معاویہ بن ابو سفیان دے قتل توں پرہیز کردے ہوئے واپس چلے آئے۔ آپ دی ممتاز شخصیت تاریخ دے اوراق وچ ثبت اے تے تا قیامت ثبت رہے گی۔
مالک بن حارث جو مالک اشتر نخعی دے نام توں مشہور نيں امام علی(ع) دے خاص اصحاب تے آپ دے لشکر دے کمانڈراں وچوں سن ۔ عثمان دے دور خلافت وچ ابوذر دی حمایت تے کوفہ دے گورنر اُتے اعتراض کرنے دے جرم وچ انہاں نوں حُمص شہر بدر کیتا گیا۔ اوتھے توں واپس آنے دے بعد لوگاں نے انہاں نوں ہی کوفہ دا گورنر مقرر کیتا۔ عثمان دے خلاف ہونے والے قیام دے دوران انہاں دے گھر دا محاصرہ کرنے والےآں وچوں سن اسی وجہ توں معاویہ دے کارنداں نے انہاں اُتے عثمان دے قتل وچ ملوث ہونے دا الزام لگایا۔
عثمان دے قتل ہونے دے بعد لوگاں نوں امام علی(ع) دی بیعت کيتی طرف دعوت کرنے والےآں وچوں سن ۔ امام دی خلافت ظاہری دے دوران جنگ جمل تے جنگ صفین وچ امام علی(ع) دے لشکر دے کمانڈراں وچ سن تے آپ دی حکومت دے دوران مصر دی گورنری اُتے منصوب ہوئے۔ امام علی(ع) نے آپ نوں خدا دی تلوار دا لقب دتا تے عہدنامہ مالک اشتر نامی مشہور عہد نامہ جسنوں آپ نے مالک اشتر دے نام لکھیا سی تاریخ وچ ثبت اے۔ مالک اشتر مصر پہنچنے توں پہلے ہی شہادت دے عظیم مرتبے اُتے فائز ہوئے۔ انہاں دے بیٹے ابراہیممختار ثقفی دے نال امام حسین(ع) دے خون دا انتقام لینے والےآں وچوں سن ۔
لقب
مالک بن حارث جو مالک اشتر نخعی دے نام توں مشہور نيں، فتح روم دے موقع اُتے دشمن فوج دی طرف توں پھینکا گیا اک تیر آپ دی اکھ وچ جا لگیا جس دے بعد توں آپ نوں مالک اشتر کہیا جانے لگیا۔[۲] جدوں کہ ابن عساکر اس واقعے نوں جنگ یرموک توں جوڑتے نيں۔[۳]
مالک بن حارث "اشتر" دے نام توں معروف سن کیونکہ فتح روم دے دوران آپ دی اکھ وچ تیر لگیا سی اس دے بعد توں آپ نوں مالک اشتر کہیا جاندا سی ۔[۴] "ابن عساکر" اس حادثے نوں "جنگ یرموک" دے واقعات وچوں ذکر کردے نيں۔[۵]
نسب
ابن ابی الحدید دے مطابق مالک اشتر کا نسب ایويں اے : مالک بن حارث بن عبد یغوث بن مسلمۃ بن ربیعۃ بن خزیمظ بن سعد بن مالک ابن نخع بن عمرو بن علۃ بن خالد بن مالک بن أدد۔[۶] (آپ یعرب بن قحطان دی نسل توں تعلق رکھدے سن )۔
مالک اشتر دی تاریخ ولادت تے مکان ولادت دے بارے وچ کوئی معلومات تاریخ وچ ثبت نئيں اے لیکن اس گل وچ شک نئيں کہ آپ یمن وچ پلے وڈے نيں تے سنہ 11 یا 12 ہجری قمری نوں اوتھے توں ہجرت کيتی۔[۷] آپ نے زمان جاہلیت نوں وی درک کیتا اے تے اپنی قوم دے سرکردگانہاں وچوں سی ۔ یمن توں آنے دے بعد کوفہ وچ مقیم ہوئے تے انہاں دے بعد کوفہ وچ انہاں دی نسل باقی رہی اے۔ جنگ یرموک وچ شرکت کیتا تے اسی جنگ وچ انہاں دی اک اکھ اُتے تیر لگیا تے آپ آیک اکھ توں محروم ہوگئے۔ جنگ یرموک وچ آپ نے دشمن دے ۱۳ افراد نوں واصل جہنم کیتا۔[۸]
مالک اشتر ہمیشہ امام علی(ع) دے نال رہے۔ جنگ جمل وچ محمد بن طلحہ نوں قتل کیتا۔ مورخین نے انہاں دی کافی مدح سرائی دی اے تے انہاں دے حق وچ اشعار وی تاریخ وچ ثبت نيں۔[۹]
ابوذر دی تدفین وچ شرکت
ابن ابی الحدید جو اک سنی تے معتزلیعالم اے ابوذر غفاری دے توسط توں پیغمبراکرم(ص) توں اک حدیث نقل کردے نيں جس وچ آیا اے کہ مؤمنین دا اک گروہ ابوذر دے جنازے وچ شرکت کرے گا۔ تے چونکہ مالک اشتر قطعا ابوذر دے جنازے وچ شریک سن تے انہاں نوں غسل و کفن تے دفن کیتا اسی لئے ابن ابی الحدید اس حدیث نوں مالک اشتر دے مؤمن ہونے اُتے دلیل سمجھدے نيں۔ [۱۰] اس گروہ نے ابوذر دی نماز جنازہ پڑھانے دے لئی مالک اشتر نوں امام بنایا تے انہاں دی اقتداء وچ ابوذر دی نماز جنازہ ادا کيتی گئی۔[۱۱]
شام تے حمص وچ شہر جلاوطنی
سعید بن عاص جو عثمان دی طرف توں کوفہ دا گورنر سی، نے اک دفعہ کسی محفل وچ کہیا کہ سواد (عراق دا اک منطقہ جو باغات اُتے مشتمل اک سرسبز علاقہ سی ) قریش تے بنی امیہ دی ملکیت اے۔ مالک اشتر تے بعض دوسرے افراد نے اس دے انہاں باتاں دی مخالفت کيتی تے سخت اعتراض کیتا جس دی وجہ توں کوفہ دے لشکر دے کمانڈر توں انہاں دی لڑائی ہوئی۔ اس واقعے دے بعد سعید بن عاص نے عثمان دے حکم اُتے مالک اشتر سمیت 9 افراد نوں شام دی طرف جلاوطن کر دتا۔[۱۲]
ابن ابی الحدید دے مطابق مالک اشتر دے نال شام وچ جلاوطن ہونے والے افراد وچ : مالک بن کعب ارحبی، اسود بن یزید نخعی، علقمۃ بن قیس نخعی، صعصعۃ بن صوحان عبدی وغیرہ شامل سن ۔ شام وچ مالک اشتر تے اندے ساتھیاں دا معاویہ دے نال مذاکرات دے نتیجے وچ معاویہ نے عثمان توں انہاں نوں دبارہ کوفہ پلٹانے دی درخواست کيتی۔ کوفہ واپس آنے دے بعد انہاں نے سعید بن عاص تے عثمان دی مخالفت جاری رکھی ایويں سعید بن عاص دی جانب توں انہاں دی فعالیتوس دے بارے وچ عثمان نوں دتی گئی رپورٹ اُتے عثمان نے انہاں نوں حمص وچ عبدالرحمن بن خالد بن ولید دے ہاں دوبارہ جلاوطن کیتا۔[۱۳]
اک تے نقل دے مطابق جدوں معاویہ نوں مالک اشتر تے شام دے بعض سرکردگان دے درمیان ہونے والی مذاکرات دا پتہ چلا تو اس گل توں خوفزدہ ہو کے کہ کدرے مالک اشتر دی باتاں انہاں اُتے اثر نہ کرے مالک اشتر تے انہاں دے ساتھیاں نوں خمص بھیجیا۔ سعید بن عاص نے عثمان نوں جو خط لکھیا اس وچ موجود افراد دے نام ایويں اے: عمرو ابن زرارۃ، کمیل بن زیاد، مالک بن حارث (مالک اشتر)، حرقوص ابن زہیر، شریح بن اوفی، یزید بن مکنف، زید بن صوحان، صعصعۃ بن صوحان، جندب بن زہیر۔ [۱۴]
چنانچہ ابن شبہ (متوفای ۲۶۲ق) کہندے نيں کہ مالک اشتر تے اس دے ساتھی سعید بن عاص نوں کوفہ توں اخراج کرنے تک خمص وچ مقیم رہے اس دے بعد کوفیاں دے خطوط ملنے اُتے ایہ افراد کوفہ واپس آگئے۔[۱۵]
یمن توں کوفہ تک دی زندگی
مالک اشتر کی تاریخ ولادت دے بارے وچ کوئی معلومات تاریخ وچ ثبت نئيں اے لیکن اس گل وچ شک نئيں کہ آپ یمن وچ پلے وڈے نيں تے سنہ 11 یا 12 ہجری قمری نوں اوتھے توں ہجرت کيتی۔[۱۶] آپ نے زمانہ جاہلیت نوں وی درک کیتا اے تے اپنی قوم دے سرکردگانہاں وچوں سی ۔یمن توں آنے دے بعد کوفہ وچ مقیم ہوئے تے انہاں دے بعد کوفہ وچ انہاں دی نسل باقی رہی اے۔ جنگ یرموک وچ شرکت کیتا تے اسی جنگ وچ انہاں دی اک اکھ اُتے تیر لگیا تے آپ آیک اکھ توں محروم ہو گئے۔ جنگ یرموک وچ آپ نے دشمن دے 13 افراد نوں واصل جہنم کیتا۔[۱۷]
جلاوطنی
سعید بن عاص جو عثمان بن عفان دی طرف توں کوفہ دا گورنر سی، نے اک دفعہ کسی محفل وچ کہیا کہ ”سواد“ (عراق دا اک منطقہ جو باغات اُتے مشتمل اک سرسبز علاقہ سی ) قریش تے بنی امیہ دی ملکیت اے۔ مالک اشتر تے بعض دوسرے افراد نے اس دے انہاں باتاں دی مخالفت کيتی تے سخت اعتراض کیتا، جس دی وجہ توں کوفہ دے لشکر دے کمانڈر توں انہاں دی لڑائی ہوئی۔ اس واقعے دے بعد سعید بن عاص نے عثمان بن عفان دے حکم اُتے مالک اشتر سمیت 9 افراد نوں شام دی طرف جلاوطن کر دتا۔[۱۸]
چنانچہ ابن شبہ کہندے نيں کہ مالک اشتر تے اس دے ساتھی سعید بن عاص نوں کوفہ توں اخراج کرنے تک حمص وچ مقیم رہے اس دے بعد کوفیاں دے خطوط ملنے اُتے ایہ افراد کوفہ واپس آگئے۔[۲۰]
کوفہ دی گورنری
خمص توں کوفہ واپس آنے دے بعد کوفہ دے بزرگان نے مالک اشتر دے نال عہد و پیمان باَنھّا کہ سعید نوں مدیہ گیا ہويا سی، نوں دوبارہ کوفہ آنے نئيں دتا جائے گا۔ ایويں مالک اشتر کوفہ دا گورنر بن گیا تے انہاں نے نماز جمعہ دی امامت دا عہدہ سنبھالیا جدوں کہ دوسرے نمازاں دی امامت دا فریضہ کسی قاری دے سپرد کیتا گیا تے اک تے شخص نوں بیت المال دی تقسیم اُتے مأمور کیتا۔[۲۱]
گورنری
مالک اشتر دے حمص توں کوفہ واپس آنے دے بعد کوفہ دے بزرگان نے مالک اشتر دے نال عہد و پیمان باَنھّا کہ سعید بن عاص مدیہ گیا ہوااے، اسنوں دوبارہکوفہ آنے نئيں دتا جائے گا۔ ایويں مالک اشتر کوفہ دے گورنر بن گئے تے انہاں نے نماز جمعہ دی امامت دا عہدہ سنبھالیا، جدوں کہ دوسرے نمازاں دی امامت دا فریضہ کسی قاری دے سپرد کیتا گیا تے اک تے شخص نوں بیت المال دی تقسیم اُتے مأمور کیتا۔[۲۲]
مالک اشتر نے خلیفہ عثمان بن عفان دے نال خطوط دے ذریعے ابو موسی اشعری تے حذیفہ دی کوفہ اُتے گورنری اُتے رضایت دا اظہار کیتا۔ ایويں عثمان بن عفان نے انہاں دونے نوں خط لکھ دی انہاں نوں کوفہ دا گورنر بنا دتا۔[۲۳]
جب عثمان گورنراں تے حکومتی منصب داراں دی کارکردگی اُتے اعتراض کرنے والے مدینہ وچ جمع ہو گئے تو مالک اشتر کوفہ والےآں دا سردار سی ؛ لیکن جدوں گل عثمان دے گھر دا محاصرہ تے اسنوں قتل کرنے دی دھمکی تک پہنچی تو مالک اشتر مخالفین توں جدا ہوگئے تے انہاں دی پیروی کردے ہوئی حکیم بن جبلۃ بصرہ والےآں دا سردار وی پیچھے ہٹ گیا لیکن ابن عدیس تے اندے ساتھی جو مصری سن، نے عثمان دے گھر دا محاصرہ کیتا۔[۲۶]
مالک اشتر تے جریر بن عبداللہ بجلی دے درمیان ہونے والی گفتگو توں معلوم ہُندا اے کہ مالک عثمان دے قاتلین وچوں نئيں سی ۔ جریر امام علی(ع) دی طرف توں مذاکرات دے لئی شام گیا سی لیکن بغیر کسی نتیجے دے واپس آیا۔ اس وقت مالک اشتر نے امام علی(ع) توں کہیا اے امیر المؤمنین(ع) جے جریر دی جگہ مینوں بھیجیا ہُندا تو اچھا سی ۔ جدوں جریر نے ایہ گل سنی تو کہیا خدا دی قسم جے تساں جاندے تو ایہ لوگ تینوں قتل کر دیندے کیونکہ انہاں دا خیال اے کہ تساں عثمان دے قاتلین وچوں اے۔[۲۷] اس گفتگو وچ جو لفظ "زعم" آیا اے اس دا ترجمہ گمانہ زنی اے تے اوہ وی باطل طور اُتے یعنی انہاں دا ایہ گمان باطل اے۔ جے مالک اشتر عثمان دے قاتلین وچوں ہُندا تو جریر نوں ایہ کہنا چاہئے سی کہ اوہ تمنيں عثمان دے قاتلین وچوں جاندے نيں، کہنا چاہئے سی ۔ نہ ایہ کیہ کدرے کہ انہاں دا خیال اے کہ تساں عثمان دے قاتلین وچوں ہوئے۔
عثمان دے قتل ہونے دے بعد مالک اشتر نے لوگاں نوں امام علی(ع) دی بیعت دی طرف دعوت دتی تے آپ دی بعنوان خلیفہ مسلمین بیعت کيتی۔[۲۸]
امام علی(ع) دیاں جنگاں
جنگ جمل
مالک اشترجنگ جمل وچ امام علی(ع) دے لشکر دی دائیں طرف دا سپہ سالار سی ۔[۲۹] اس جنگ وچ مالک اشتر عبداللہ بن زبیر جو عایشہ دے اونٹھ دا لگام سی ما ہويا سی، دے نال فیس ٹو فیس لڑا تے دونے زمین اُتے گر گئے لیکن مالک اوپر سی تے عبداللہ بن زبیر نیچے سی اس وقت ابن زبیر نے چیخنا شروع کیتا کہ اقتلونی و مالکا / اقتلوا مالکاً معی یعنی مینوں مالک دے نال قتل کر دو اس وقت انہاں دے ساتھی آئے تے ابن زبیر نوں نجات دتا۔[۳۰]
جنگ جمل دے اختتام اُتے مالک عائشہ دے پاس گیا تے کہیا:
اس خدا دا شکر جس نے اپنے ولی نوں فتح نصیب کیتا تے اس دے دشمناں نوں ذلیل خوار کیتا وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ ۚ إِنَّ الْبَاطِلَ کانَ زَهُوقًا ترجمہ: حق آیا تے باطل نابود ہويا بتحقیق باطل ہمیشہ نابود ہونے والا اے۔"[۳۱] تے عایشہ توں کہیا! خدا نے تواڈے نال کیہ کيتا؟
عائشہ نے کہیا: تیری ماں تیرے غم وچ روئے تو کون آں؟
مالک نے کہیا: میں اشتر دا بیٹا آں۔
عائشہ نے کہیا: جھوٹ بولدے او میں تواڈی ماں نئيں آں۔
مالک نے کہیا: کیوں نئيں راضی نہ ہو تاں وی۔
عائشہ نے کہیا: اوہ تسیں سن جو میری بہن "اسماء" نوں اس دے بیٹے یعنی عبداللہ ابن زبیر دا عزادار بنانا چاہندا سی ؟
مالک نے کہیا: پہلے خدا توں پھر آپ توں معذرت چاہندے ہوئے، خدا دی قسم! جے تن دن دا بھوکا نہ ہُندا تو اسنوں کم پورا کر دتا ہُندا۔ [۳۲]
جنگ دے اختتام اُتے مالک اشتر نے اک قیمتی اونٹھ خریدیا تے اسنوں عایشہ نوں دے دتا اس اونٹھ دے بدلے وچ جو جنگ وچ مارا گیا سی ۔[۳۳]
جنگ صفین
مالک اشتر جنگ صفین وچ امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) دے لشکر دے سپہ سالار سن تے جدوں آپ معاویہ دے لشکر نوں چھیرتے ہوئے معاویہ دے آخری ٹھکانے اُتے حملہ آور ہوئے اس وقت جدوں معاویہ نوں اپنی شکست تے امام علی(ع) دی کامیابی دے آثار نمایاں دکھادی دینے لگے تو اس نے امام علی دے سادہ لوح سپاہیاں نوں فریب دینے دی خاطر قرآن نوں نیزاں اُتے اٹھایا تے قرآن دی حکمیت دی طرف دعوت دتا۔ امام علی(ع) دے سپاہیاں وچوں تقریبا 20000 سپاہی امام دے گرد جمع ہوگئے تے آپ(ع) توں مالک اشتر نوں واپس بلانے دی درخواست کيتی تے نہ منے دی صورت وچ امام علی(ع) نوں قتل کرنے دی دھمکی دتی۔ امام علی(ع) نے انہاں نوں معاویہ تے عمرو عاص دی فریبکاری توں باخبر کرایا تے کچھ تے لمحاں دی مہلت منگی تاکہ برائی تے فتنہ و فساد دے آخری ٹھکانے نوں جڑ توں اکھاڑ پھیندے لیکن انہاں نے امام دی گل نہ سنی تے مالک اشتر نوں واپس بلانے اُتے اصرار کرنے لگے ایويں امام علی(ع) نے مجبور ہوکر مالک نوں واپس بلا لیا۔
مالک اشتر لیلۃ الہریر دی صبح معاویہ دے لشکر دے آخری ٹھکانے اُتے حملہ آور ہو رہے سن اسلئے قاصد نوں واپس بھیجیا تے کہیا کہ ہن میرے واپس آنے دا وقت نئيں اے مینوں تے تھوڑی بہت مہلت دے داں تو شاید خدا اج میرے ہتھوں مسلماناں نوں فتح نصیب کرے گا لذا مینوں واپس نہ بلیایا جائے۔
قاصد امام دی خدمت وچ آیا تے مالک دا پیغام پہنچایا اس وقت معترضین امام توں وی بدبین ہوگئے تے کہیا کہ کیہ تسيں نے مالک نوں بلیایا وی اے کہ نئيں؟ امام نے فرمایا ميں نے تھمارے سامنے اسنوں پیغام بھیجیا اے تے تساں نے خود میری باتاں نوں سنیا وی اے۔ انہاں نے امام نوں دوبارہ مالک دی طرف پیغام بھیجنے اُتے مجبور کیتا تے کہیا کہ جے تساں واپس نئيں آؤگے تو اسيں آپ خلافت توں عزل کرینگے۔ اس وقت امام نے قاصد توں کہیا کہ مالک توں کہو واپس آجان کیوں کہ فتنے نے سر اٹھایا اے۔ قاصد نے مالک دے پاس جا کے جدوں ایہ پیغام سنایا تو انہاں نے کہیا کہ آیا ایہ فتنہ اس قرآن دے نیزاں اُتے بلند ہونے دی وجہ توں اے ؟ قاصد نے جواب دتا ہاں۔ اس وقت مالک نے کہیا خدا دی قسم جدوں قرآن نیزاں اُتے بلند ہويا تو وچ سمجھ گیا سی کہ ایہ چیز ساڈے درمیان اختلاف دا سبب بنے گا لیکن کیتا اس سنہرے موقع(فتح) نوں ہتھ توں جانے دینا عقل مندی دا کم اے ؟ قاصد نے مالک توں کہیا اچھا کیتا تمنيں پسند اے کہ تساں ایتھے معاویہ اُتے جیت جاو تے اوتھے امیر المؤمنین اپنے لشکریاں دے ہتھوں شہید ہو جائے؟ مالک نے کہیا سبحان اللہ ہرگز مینوں ایسا پسند نئيں اے۔ قاصد نے کہیا انہاں نے امام توں کہیا اے کہ یا مالک واپس آئے یا اسيں آپ نوں شہید کر دینگے جس طرح عثمان نوں قتل کیتا اے یا ایہ کہ آپ نوں دشمن دے حوالے کے دینگے۔
یاں مالک میدان جنگ توں واپس آئے۔ جنگ توں واپس آدے آپ نے مخالفین توں مذاکرات کيتے تے انہاں دی سرزنش دی تے اک دوسرے توں لڑنے لگے ایتھے تک کہ امام(ع) نے انہاں نوں ٹوکا تے اس کم توں انہاں نوں باز رکھیا۔ مالک اشتر حکمیت دے مخالف سن لیکن چونکہ امام(ع) نے اسنوں قبول کیتا سی اسلئے آپ نے امام(ع) دی پیروی کيتی۔[۳۴]
جنگ صفین
مالک اشتر جنگ صفین وچ امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب دے لشکر دے سپہ سالار سن تے جدوں آپ معاویہ بن ابو سفیان دے لشکر نوں چیرتے ہوئے معاویہ بن ابو سفیان دے آخری ٹھکانے اُتے حملہ آور ہوئے تو اس وقت معاویہ بن ابو سفیان نوں اپنی شکست اورامیر المومنین علی بن ابی طالب دی کامیابی دے آثار نمایاں دکھادی دینے لگے تو اس نے علی بن ابی طالب دے سادہ لوح سپاہیاں نوں فریب دینے دی خاطر قرآنکو نیزاں اُتے اٹھایا تے قرآن دی حکمیت دی طرف دعوت دتا۔ حضرت علی بن ابی طالبدے سپاہیاں وچوں تقریباً 20000 سپاہی امام دے گرد جمع ہو گئے تے آپ توں مالک اشتر نوں واپس بلانے دی درخواست کيتی تے نہ منے دی صورت وچ امیر المومنین علی بن ابی طالب نوں قتل کرنے دی دھمکی دتی۔ علی بن ابی طالب نے انہاں نوں معاویہ بن ابو سفیان تے عمرو عاص دی فریب کاری توں باخبر کرایا تے کچھ تے لمحاں دی مہلت منگی تاکہ برائی تے فتنہ و فساد دے آخری ٹھکانے نوں جڑ توں اکھاڑ پھیندے لیکن انہاں نےآپ دی گل نہ سنی تے مالک اشتر نوں واپس بلانے اُتے اصرار کرنے لگے ایويں حضرت علی بن ابی طالب نے مجبور ہوکر مالک نوں واپس بلا لیا۔
مالک اشتر لیلۃ الہریر دی صبح معاویہ بن ابو سفیان دے لشکر دے آخری ٹھکانے اُتے حملہ آور ہو رہے سن اس لیے قاصد نوں واپس بھیجیا تے کہیا کہ ہن میرے واپس آنے دا وقت نئيں اے مینوں تے تھوڑی بہت مہلت دے داں تو شاید خدا اج میرے ہتھوں مسلماناں نوں فتح نصیب کرے گا لذا مینوں واپس نہ بلیایا جائے۔
قاصد علی بن ابی طالب دی خدمت وچ آیا تے مالک اشتر دا پیغام پہنچایا اس وقت معترضین حضرت علی توں وی بدبین ہو گئے تے کہیا کہ کیہ تسيں نے مالک اشتر نوں بلیایا وی اے کہ نئيں؟ آپ نے فرمایا ميں نے تواڈے سامنے اسنوں پیغام بھیجیا اے تے تساں نے خود میری باتاں نوں سنیا وی اے۔ انہاں نے آپ نوں دوبارہ مالک اشتر دی طرف پیغام بھیجنے اُتے مجبور کیتا تے کہیا کہ جے تساں واپس نئيں آؤگے تو اسيں آپ خلافت توں عزل کرینگے۔ اس وقت علی بن ابی طالب نے قاصد توں کہیا کہ مالک اشتر توں کہو واپس آجان کیوں کہ فتنے نے سر اٹھایا اے۔ قاصد نے مالک اشتر دے پاس جا کے جدوں ایہ پیغام سنایا تو انہاں نے کہیا کہ آیا ایہ فتنہ اس قرآن دے نیزاں اُتے بلند ہونے دی وجہ توں اے ؟ قاصد نے جواب دتا ہاں۔ اس وقت مالک اشتر نے کہیا خدا دی قسم جدوں قرآن نیزاں اُتے بلند ہويا تو وچ سمجھ گیا سی کہ ایہ چیز ساڈے درمیان اختلاف دا سبب بنے گا لیکن کیتا اس سنہرے موقع(فتح) نوں ہتھ توں جانے دینا عقل مندی دا کم اے ؟ قاصد نے مالک اشتر توں کہیا اچھا کیتا تمنيں پسند اے کہ تساں ایتھے معاویہ بن ابو سفیان اُتے جیت جاؤ تے اوتھے امیر المؤمنین اپنے لشکریاں دے ہتھوں شہید ہو جائے؟ مالک اشتر نے کہیا سبحان اللہ ہرگز مینوں ایسا پسند نئيں اے۔ قاصد نے کہیا انہاں نےامیر المومنین توں کہیا اے کہ یا مالک اشتر واپس آئے یا اسيں آپ نوں شہید کر دین گے جس طرح عثمان بن عفان نوں قتل کیتا اے یا ایہ کہ آپ نوں دشمن دے حوالے کے دین گے۔
یاں مالک اشتر میدان جنگ توں واپس آئے۔ جنگ توں واپس آدے آپ نے مخالفین توں مذاکرات کیتے تے انہاں دی سرزنش دی تے اک دوسرے توں لڑنے لگے ایتھے تک کہ حضرت علی بن ابی طالب نے انہاں نوں ٹوکا تے اس کم توں انہاں نوں باز رکھیا۔ مالک اشتر حکمیت دے مخالف سن لیکن چونکہامیر المومنین نے اسنوں قبول کیتا سی اس لیے آپ نے امام دی پیروی کيتی۔[۳۵]
مالک اشتر نے عثمان دے نال خطوط دے ذریعے ابوموسی اشعری تے حذیفہ دی کوفہ اُتے گورنری اُتے رضایت دا اظہار کیتا۔ ایويں عثمان نے انہاں دونے نوں خط لکر دی انہاں نوں کوفہ دا گورنر بنایا۔[۳۶]
مالک اشتر جنگ صفین توں واپس آنے دی بعد جزیرہ وچ رہ رہے سن لیکن چونکہ اس وقت مصر جس دی گورنری محمد بن ابی بکر کر رہے سن، دی حالات نہایت پرآشوب سی اسلئے امیرالمؤمنین(ع) نے مالک اشتر نوں جو اس وقت نصیبین وچ سی، بلیایا تے اسنوں مصر دی گورنری اُتے منصوب کیتا۔[۳۷]
جب معاویہ دے جاسوساں نے مالک اشتر دا مصر دی گورنری پ منصوب ہونے دی خبر پہنچائی تو اوہ سمجھ گیا کہ جے مالک اشتر دے قدم مصر تک پہنچ جائے تو مصر اُتے قبضہ کرنا بہت ہی دشوار ہو جائے گا۔ لہذا اس نے اک شخص نوں پیغام بھیجیا جس توں اوہ مالیات لیندا سی، کہ جے تساں مالک اشتر نوں قتل کرنے وچ کامیاب ہو جائے تو جدوں تک وچ تے تساں زندہ ہو وچ تساں توں مالیات نئيں لونگا۔ جدوں مالک اشتر قلزم نامی جگہے اُتے پہنچے تو اس شخص نے جسنوں معاویہ نے مالک دی قتل اُتے مأمور کیتا سی وی اسی جگہ توں اس دا تعلق سی، مالک دا استقبلا کیتا تے اسنوں اوتھے قیام کرنے دی دعوت دتی تے اس دے لئی کھانے شانے دا بندوبست کیتا۔ جدوں کھانے توں فارغ ہويا تو مالک دے لئی زہر ملیا ہويا شربت لیایا گیا جدوں اس نے اوہ شربت پیتا تو اس توں مسموم ہويا ایويں مالک اس دار فانی توں کوچ کر گیا۔ [۳۸]
ابن ابی الحدید کہندا اے: مالک سنہ ۳۹ق نوں امیر المؤمنین حضرت علی(ع) دی جانب توں مصر اُتے حکومت کرنے دے لئی مصر دی طرف مسافرت دے دوران اس دنیا توں رخصت ہويا۔ ابن ابی الحدید مالک اشتر دی شہادت دے بارے وچ لکھدے نيں: کہیا جاندا اے کہ اسنوں زہر دتا گیا جدوں کہ ایہ گل صحیح نئيں اے بلکہ اوہ طبیعی موت اس دنیا توں چل بسا اے۔[۳۹]الغارات دے مصنف (متوفای ۲۸۳ه.ق.) نے معاویہ دے ہتھوں مالک اشتر دے مسموم ہونے دے حوالے توں مختلف احادیث نقل کیتا اے۔[۴۰]
علقمه بن قیس نخعی کہندے نيں: امام علی(ع) مالک اشتر دی موت اُتے ہمیشہ افسوس فرماندے سن تے ایسا لگدا سی کہ صرف امام(ع) اوہدی موت اُتے غمگین تے مصیبت زدہ نيں نہ قبیلہ نخع۔ تے امام دے چہرہ اطہر اُتے ایہ غم و اندوہ کئی دناں تو آشکار رہیا۔[۴۱]
شہادت
مالک اشتر جنگ صفین توں واپس آنے دی بعد جزیرہ وچ رہ رہے سن لیکن چونکہ اس وقت مصر جس دی گورنری محمد بن ابی بکر کر رہے سن، دی حالات نہایت پرآشوب سی اس لیے امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب نے مالک اشتر نوں جو اس وقت نصیبین وچ سن، بلیایا تے اسنوں مصر دی گورنری اُتے منصوب کیتا۔ جدوں معاویہ بن ابو سفیان دے جاسوساں نے مالک اشتر دا مصر دی گورنری پے منصوب ہونے دی خبر پہنچائی تو اوہ سمجھ گیا کہ جے مالک اشتر دے قدم مصر تک پہنچ جائے تو مصر اُتے قبضہ کرنا بہت ہی دشوار ہو جائے گا۔ لہذا اس نے اک شخص نوں پیغام بھیجیا جس توں اوہ مالیات لیندا سی کہ جے تساں مالک اشتر نوں قتل کرنے وچ کامیاب ہو جائے تو جدوں تک وچ تے تساں زندہ ہو وچ تساں توں مالیات نئيں لونگا۔ جدوں مالک اشتر قلزم نامی جگہے اُتے پہنچے تو اس شخص نے جسنوں معاویہ بن ابو سفیان نے مالک دی قتل اُتے مأمور کیتا سی وی اسی جگہ توں اس دا تعلق سی، مالک اشتر دا استقبال کیتا تے انہاں نوں اوتھے قیام کرنے دی دعوت دتی تے اس دے لیے کھانے دا بندوبست کیتا۔ جدوں کھانے توں فارغ ہويا تو مالک اشتر دے لیے زہر ملیا ہويا شربت لیایا گیا جدوں انہاں نے اوہ شربت پیتا تو اس توں مسموم ہوئے، ایويں مالک اشتر اس دار فانی توں کوچ کرگئے۔ [۴۲]
علقمه بن قیس نخعی کہندے نيں: امیر المومنین علی بن ابی طالب مالک اشتر دی موت اُتے ہمیشہ افسوس فرماندے سن تے ایسا لگدا سی کہ صرف آپ ہی مالک اشتر دی موت اُتے غمگین تے مصیبت زدہ نيں نہ کہ قبیلہ نخع۔[۴۳] معاویہ بن ابو سفیان جدوں مالک اشتر دی موت توں آگاہ ہويا تو لوگاں توں مخاطب ہو کے کہیا: "اما بعد، علی بن ابی طالب دے دو بازاں سن اک نوں صفین وچ قطع کیتا گیا جو عمار بن یاسر سی تے دوسرے نوں اج قطع کیتا گیا جو مالک اشتر سی "[۴۴]
امام علی(ع) نے جدوں مالک اشتر نوں مصر دی گورنری اُتے منصوب فرمایا تو اس دے نام اک خط تحریر فرمایا۔ اس خط دا عمدہ حصہ حکومت دے عہدہ داراں تے مسئولین دا مسلمان تے غیر مسلمان رعایا دے نال سلوک و رفتار دی کیفیت تے ملک و قوم دی ترقی تے خشحالی وچ حکومت دے کردار دے بارے وچ اے۔ اس خط دا کئی زباناں وچ کئی بار ترجمہ تے شرح لکھی گئی اے۔
مالک اشتر دوسرےآں دی نگاہ وچ
امیرالمؤمنین(ع)
امام علی(ع) جدوں مالک اشتر نوں مصر دی گورنری دے لئی بھیج رہیا سی تو مصریاں دے نام اک خط لکھیا جس وچ انہاں دے لئی مالک اشتر دی ایويں معرفی فرمائی:
"... ميں نے خدا دے بنداں وچوں اک بندے نوں تساڈی طرف روانہ کیتا ہاں جس دی ایہ صفات نيں کہ خوف و خطر دی ایام وچ اوہدی اکھاں وچ کدی نید نئيں آندی تے دشمن دے ظلم و ستم تے مصائب توں خوفزدہ نئيں ہُندا تے ظالماں تے جابراں اُتے ایہ اگ توں وی سخت اے۔ اوہ مالک بن حارث مذحج دے قبیلے توں اس دا تعلق اے۔ اوہدی اطاعت کراں تے اوہدی باتاں اُتے عمل کراں کیونکہ اوہ خدا دی تلواراں وچوں اک تلوار اے۔ جس دی ضربت محکم تے اوہدی دھار تیز تے برندہ اے۔ جے تمنيں کوچ کرنے دا حکم داں تو کوچ کراں تے جے قیام دا حکم داں تو قیام کراں کیونکہ ایہ جے کوئی اقدام عمل وچ لاندا اے تو اوہ میرے حکم توں اے۔ ميں نے تواڈے حوالے توں اپنے اوپر اسنوں ترجیح دتی اے کیونکہ تواڈے بارے وچ اس دے خلوص تے تواڈے دشنماں دی مقابلے وچ اوہدی سرسختی توں آگاہ ہون۔"[۴۵]
جب مالک اشتر دی شہادت دی خبر امیر المؤمنین(ع) تک پہنچی تو فرمایا:
"مالک! تے مالک کیتا شخص سی ۔ خدا دی قسم جے اوہ پہاڑ ہُندا تو اک کوہ بلند ہُندا، تے جے اوہ پتھر ہُندا تو اک سنگ گراں ہُندا کہ نہ تو اوہدی بلندیاں تک کوئی سم پہنچ سکدا تے نہ کوئی پرندہ اوتھے تک اُتے مار سکدا۔"[۴۶]
اسی طرح کہندے نيں کہ امام(ع) نے مالک اشتر دی موت اُتے فرمایا:
"خدا مالک اُتے اپنی رحمتاں نازل کرے اوہ میرے لئے اسی طرح سی جس طرح وچ رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ دے لئی سی ۔"[۴۷]
معاویہ
معاویہ جدوں مالک اشتر دی موت توں آگاہ ہويا تو لوگاں توں مخاطب ہو کے کہیا: "اما بعد، علی دے دو بازاں سن اک نوں صفین وچ قطع کیتا گیا جو عمار بن یاسر سی تے دوسرے نوں اج قطع کیتا گیا جو مالک اشتر سی "[۴۸]
ابن ابی الحدید
مالک اشتر اک شجاع گھڑسوار، سردار (قبیلہ کا) تے شیعہ بزرگانہاں وچوں سی ۔ امیرالمؤمنین علیہ السلام دی دوستی تے حمایت وچ ثابت قدم سی ۔ [۴۹] "مالک نے نرم خوئی نوں خشونت دے نال جمع کردے سن ۔ سختگیری دے وقت سختی کردے سن، تے جتھے نرمی دکھانا ہُندا اوتھے نرمی توں پیش آندے سن ۔[۵۰]
معاویہ دے سامنے مالک اشتر دا تذکرہ
معاویہ دی محفل وچ مالک اشتر دا تذکرہ ہويا قبیلہ نخع دا اک آدمی اوتھے سی تو اس نے کہیا خاموش رہو تساں لوگ اک ایسے شخص دے بارے وچ بحث کر رہے ہو جس دی شہادت عراق والےآں دے لئی مایہ ذلت بنا جدوں کہ اوہدی حیات تے زندگی اہل شام والےآں دے لئی مایہ ذلت سی۔ معاویہ نے اس دے مقابلے وچ سکوت اختیار کیتا تے کچھ وی نئيں کہیا۔[۵۱]
اولاد تے نسل
مختار ثقفی نے جدوں امام حسین ابن علی دے خون دا بدلہ لینے دے لیے قیام کیتا تو مالک اشتر دے فرزند ابراہیم بن مالک اشتر انہاں دے ساتھیاں وچوں سن ۔[۵۲]
محمد بن مالک بن ابراہیم بن مالک اشتر[۵۴] محدیثین وچوں سی ۔
جعفر بن محمد بن عبداللہ بن قاسم بن ابراہیم بن مالک اشتر جو محدثین وچوں سی [۵۵]
ابی الحسین، ورام بن ابی فراس عیسی بن ابی النجم، بن ورّام ابن حمدان بن خولان بن إبراہیم بن مالک اشتر.
بوالقاسم النخعی الکوفی الفقیہ، معروف بہ ابن کاس، مالک اشتر دی نسل توں سن ۔[۵۶]
اس دے علاوہ آپ دی نسل توں بوہت سارے قبائل آباد ہوئے جس وچوں کلباسی جو ایران تے عراق وچ آباد نيں۔ لبنان وچ آباد آپ دی نسل دے افراد اشتری لقب استعمال کردے نيں۔
ابن ابی الحدید، شرح نہج البلاغہ، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراہیم، ج ۱۵،دار احیاء الکتب العربیۃ، ۱۳۷۸/۱۹۵۹م. (نسخہ موجود در لوح فشردہ کتابخانہ اہل بیت(ع)، نسخہ دوم).
الثقفی الکوفی، ابراہیم بن محمد، الغارات، تحقیق: السیدجلال الدین الحسینی الارموی المحدث، بیجا، بیتا (نسخہ موجود در لوح فشردہ کتابخانہ اہل بیت(ع)، نسخہ دوم).
البلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: احسان عباس، بیروت: جمعیۃ المستشرقین الألمانیۃ، ۱۴۰۰-۱۹۷۹م.
دوانی، علی، اصحاب امام علی(ع)، در دانشنامہ امام علی علیہالسلام، ج۸، زیر نظر: علی اکبر رشاد، تہران: مرکز نشر آثار پژوہشگاہ فرہنگ و اندیشہ اسلامی، ۱۳۸۰.
زرلکی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشہر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت،دار العلم للملایین، ط الثامنۃ، ۱۹۸۹.
الطبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، بیروت: مؤسسۃ الاعلمی للمطبوعات، بیتا (نسخہ موجود در لوح فشردہ کتابخانہ اہل بیت(ع)، نسخہ دوم).
Campeonato Mundial de Ciclismo en Ruta de 2007Stuttgart 2007 Ciclismo en ruta El maillot arcoíris de campeón mundialDatos generalesSede StuttgartAlemania AlemaniaCategoría Élite y sub-23Fecha 26 – 30 de septiembreEdición LXXIVOrganizador Unión Ciclista Internacional Cronología Salzburgo 2006 Campeonato Mundial de Ciclismo en Ruta de 2007 Varese 2008 [editar datos en Wikidata] El LXXIV Campeonato Mundial de Ciclismo en Ruta se realizó en la ciudad de Stuttgart (Alemani...
Penyuntingan Artikel oleh pengguna baru atau anonim untuk saat ini tidak diizinkan.Lihat kebijakan pelindungan dan log pelindungan untuk informasi selengkapnya. Jika Anda tidak dapat menyunting Artikel ini dan Anda ingin melakukannya, Anda dapat memohon permintaan penyuntingan, diskusikan perubahan yang ingin dilakukan di halaman pembicaraan, memohon untuk melepaskan pelindungan, masuk, atau buatlah sebuah akun. Yandex N.V.Kantor utama Yandex di MoskwaNama asliЯндексJenisPerseroan terba...
جاكوار سي-تايبمعلومات عامةالنوع race car prototype (en) المصنع سيارات جاكوارالبلد المملكة المتحدة الإنتاج 1951–1953الفئة سيارة رياضيةالمحرك وناقل الحركةالمحرك straight-six (en) جاكوار دي-تايب تعديل - تعديل مصدري - تعديل ويكي بيانات جاكوار سي-تايب (بالإنجليزية: Jaguar C-Type) هي سيارة من تصنيع شركة...
«Humpty Dumpty» Episodio de House M. D. Un trabajador latino cae de un techo y su capacidad de trabajo está en peligro.Título traducido «Humpty Dumpty»Episodio n.º Temporada 2Episodio HOU 203Dirigido por Dan AttiasEscrito por Matt WittenGuion por Matt WittenCód. de producción HOU-203Emisión 25 de septiembre de 2005Diagnóstico Psitacosis causante de coagulación intravascular diseminada (CID) y neumoníaEstrella(s) invitada(s) Sela Ward (Stacy Warner), Ignacio Serricchio (Alfre...
هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (ديسمبر 2019) هو عملية يكرر فيها الطلاب نفس الصف بسبب إخفاقهم في السنة السابقة، ويمكن لهؤلاء الطلاب أن يعيدوا السنة مرة واحدة فقط ولمدة سنة واحدة[1]، ولا يعيد الطل...
Highest court in Croatia This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Supreme Court of Croatia – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (February 2017) (Learn how and when to remove this template message) Supreme Court of the Republic of CroatiaCroatian: Vrhovni sud Republike HrvatskePalace of the Su...
KalijirakDesaKantor Desa KalijirakNegara IndonesiaProvinsiJawa TengahKabupatenKaranganyarKecamatanTasikmaduKode pos57722Kode Kemendagri33.13.10.2010 Luas483, 7528 HaJumlah penduduk... jiwaKepadatan... jiwa/km² Kalijirak adalah desa di kecamatan Tasikmadu, Karanganyar, Jawa Tengah, Indonesia. Jarak pusat desa ke Pusat Pelayanan Kegiatan (PPK) kira kira 5 km, sedangkan jarak ke Pusat Kegiatan Lokal (PKL) Karanganyar kira kira 6–7 km dapat ditempuh selama 10-15 menit perjalanan...
Андорра придерживалась нейтралитета в Первой мировой войне[1]. Однако, согласно информации из статьи «New York Times» и других источников в интернете, Андорра объявила войну Германской империи в августе 1914 года[2][3][4]. Содержание 1 Война 1.1 Вопрос объявления войн...
American college football season 1973 Virginia Tech Gobblers footballConferenceIndependentRecord2–9Head coachCharlie Coffey (3rd season)Offensive coordinatorDan Henning (2nd season)Home stadiumLane StadiumSeasons← 19721974 → 1973 NCAA Division I independents football records vte Conf Overall Team W L T W L T No. 1 Notre Dame – 11 – 0 – 0 No. 5 Penn State – 12 – 0 –...
2009 video game 2009 video gameMySims PartyNTSC cover artDeveloper(s)EA Redwood Shores (Wii)Hudson Soft (Nintendo DS)Publisher(s)Electronic ArtsSeriesThe SimsEngineHavokPlatform(s)Wii, Nintendo DSReleaseNintendo DS, WiiNA: March 10, 2009AU: March 12, 2009EU: March 13, 2009Genre(s)Party, life simulationMode(s)Single-player, multiplayer MySims Party is a video game developed and published by Electronic Arts as a spinoff to Maxis' The Sims franchise for the Nintendo DS and Wii in 2009. It is the...
الحاج دهام ميرو معلومات شخصية الميلاد سنة 1921 (العمر 101–102 سنة) تعديل مصدري - تعديل هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (نوفمبر_2010) الحاج دهام ميرو السكرتير الأسبق للحزب الديموقراطي الكردي في سوري...
Albânia nos Jogos Olímpicos de Verão de 2012 Comitê Olímpico Nacional Código do COI ALB Nome Albanian National Olympic Committee«site oficial» (em albanês) Jogos Olímpicos de Verão de 2012 Sede Londres, Reino Unido Competidores 11 em 5 esportes Porta-bandeira Romela Begaj Medalhas Pos.n/d 0 0 0 0 Participações nos Jogos Olímpicos Verão 1972 • 1976–1988 • 1992 • 1996 • 2000 • 2004 • 2008 • 2012 • 2016 • 2020 Inverno 2006 • 2010 • 2014 • ...
Pardo Brazil Orang Pardo-Brazil: Ronaldo • Alice Braga Vanessa da Mata • Dorival Caymmi Mariana Rios • Adriana LimaDaerah dengan populasi signifikanSeluruh negeri; persentase tertinggi di Brazil Utara dan Timur Laut .BahasaPortugis.Agama74% Katolik Roma, 18,2% Protestan, 5,6% non-religius, 2% denominasi lain (Spiritis, Umbanda, Candomblé)[1]Kelompok etnik terkaitEropa-Brazil, Pribumi Brazil, Afro-Brazil, mestizo Pardo (pengucapan bahasa Portugis: [ˈpaʁdu]) adalah kategor...
American sprinter David VerburgVerburg at the 2016 OlympicsPersonal informationNickname(s)Davy Crocket, SankaNationalityAmericanBorn (1991-05-14) May 14, 1991 (age 32)Oklahoma City, Oklahoma, U.S.EducationE. C. Glass High SchoolAlma materGeorge Mason UniversityHeight5 ft 6 in (168 cm)Weight154 lb (70 kg)SportCountry United StatesSportAthletics (track and field)Event(s)400 meters, 800 metersCollege teamGeorge Mason UniversityAchievements and titlesPerson...
10th-century Byzantine general This article includes a list of references, related reading, or external links, but its sources remain unclear because it lacks inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (September 2023) (Learn how and when to remove this template message) Leo Phokas or Phocas (Greek: Λέων Φωκᾶς, c. 915–920 – after 971) was a prominent Byzantine general who scored a number of successes in the eastern ...
Cet article est une ébauche concernant le christianisme. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. II Pierre Le papyrus Bodmer VIII contenant la fin de la deuxième épître de Pierre (Bibliothèque apostolique vaticane). Auteur traditionnel Pierre ? Datation traditionnelle vers 64 ou 130 Nombre de chapitres 3 Canon biblique Épîtres catholiques I Pierre I Jean modifier La deuxième épître d...
هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أبريل 2019) خيسوس رييس فيريرا معلومات شخصية الميلاد 17 أكتوبر 1880[1] غوادالاخارا الوفاة 5 أغسطس 1977 (96 سنة) مدينة مكسيكو مواطنة المكسيك الحياة العملية ا...
Open-wheel formula racing car built by Dallara It has been suggested that this article be merged with Dallara F305, Dallara F308 and Dallara F312 to Dallara F3 cars. (Discuss) Proposed since March 2024.Italian Formula Three race car Dallara F317CategoryFormula ThreeConstructorDallaraDesigner(s)Luca PignaccaAndrea TosoFerdinando ConcariPredecessorDallara F312SuccessorDallara 320Technical specifications[1]ChassisCarbon fibre monocoqueSuspension (front)Pushrod with twin-damper syste...
KiputRehiyonNorteng Sarawak, Borneo, MalaysiaKatutubong mga parataram(2,500 pigbanggit 1981)[1]Pamilya nin TataramonAustronesyo Malayo-PolinesyoNorteng BorneanoNorteng SarawakanoBerawan–Ibabang BaramIbabang BaramKiput–BelaitKiputMga kodigo nin tataramonISO 639-3kyiGlotologokipu1237ELPKiputPwedeng igwang mga simbolong IPA phonetic sa Unicode sa pahinang ini. Hilingon an IPA chart para sa Ingles para sa lyabeng sa pagtaram basado sa Ingles. An Kiput saróng tataramon na Malayo-Polin...
