Środek żywienia zwierząt

Środek żywienia zwierząt – zespół składników pokarmowych mających na celu zaspokojenie wymagań pokarmowych zwierząt w zależności od ilości, jakości i postaci pokarmu odpowiednio do ich użytkowości.Celem ustawy z 1939 r. było zapewnienie zwierzętom karmy zdrowej, świeżej, różnorodnej i tereściwej, poprzez system kontroli poszczególnych ogniw odpowiedzialnych za żywienie zwierząt.

Ustawa o środkach żywienia zwierząt z 1939 r.

Na podstawie ustawy z 1939 r. o nadzorze nad niektórymi środkami żywienia zwierząt ustanowiono regulacje prawne dotyczące procedur wytwarzania i kontroli środków żywienia zwierząt^[1].

Nadzór na wykonaniem ustawy poruczono Ministrowi Rolnictwa i Reform Rolnych.

Występujące środki żywienia zwierząt

Ustawa z 1939 r. obejmowała następujące środki żywienia zwierząt

• otrąb, śruty, makuch i mączek pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (pasz);
• środków chemicznych i roślinnych, deklarowanych przez wprowadzających je do obrotu jako dodatki do pasz, jeżeli nadzoru nad obrotem tymi środkami nie unormują odrębne przepisy;
• mieszanek wytworzonych zarówno z mieszania środków żywienia, jako też z mieszania tych środków z innymi środkami żywienia zwierząt.

Zakaz wprowadzania do obrotu

Nie wolno było wprowadzać do obrotu:

• pasz zepsutych;
• pasz zawierających większą procentową ilość zanieczyszczeń i domieszek szkodliwych dla zdrowia zwierząt,
• pasz z mniejszą procentową ilość składników odżywczych, istotnych dla danej paszy,
• większą procentową ilość wody,
• paszy zawierającej bezwartościowe domieszki, obce dla danej paszy, choćby domieszki te nie były dla zdrowia zwierząt szkodliwe i przez dodanie ich ilość składników odżywczych nie zmniejszyła się poniżej normy.

Uprawnienia organów nadzorczych

Nadzór na jakością środków żywienia zwierząt należał do wojewódzkich i powiatowych władz administracji ogólnej. Minister Rolnictwa i Reform Rolnych ustalał zasady wykonywania nadzoru.

Organa władzy wykonywającej czynności nadzorcze miały prawo:

• wstępu do wszelkich pomieszczeń przedsiębiorstw, zajmujących się produkcją lub wprowadzaniem do obrotu środków żywienia zwierząt;
• przeglądania ksiąg handlowych oraz wszelkiego rodzaju ksiąg gospodarczych, dokumentów i zapisków, jak również czynienia z nich odpisów, jeżeli to jest niezbędne w związku z wykonywaniem nadzoru;
• pobierania bezpłatnie próbek środków żywienia zwierząt, potrzebnych do przeprowadzenia analizy.

Zarządzenie z 1950 r.

Na podstawie zarządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1950 r. w sprawie nadzoru nad niektórymi środkami żywienia zwierząt określono cechy zepsucia^[2].

Za pasze zepsute uważano pasze, które miały niewłaściwy dla nich smak, woń lub wygląd wskutek:

• procesów fermentacyjnych,
• procesów gnilnych w paszy lub surowcu, użytymi do wyrobu paszy,
• nadmiernego dla danego rodzaju paszy zjełczenia,
• porażenia paszy grzybkami,
• opanowanie paszy roztoczami,
• stęchłości,
• zmian wywołanych stosowaniem zbyt wysokiej temperatury przy wyrobie technicznym,
• innych podobnych przyczyn.

W zarządzeniu Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych określono:

• dopuszczalna procentowa ilość zanieczyszczeń i domieszek,
• procentowa zawartość składników odżywczych istotnych w paszy wprowadzonych do obrotu,
• dopuszczalny procent zawartości wody,
• sposoby opakowania i napisy na opakowaniu,
• sposoby pobierania próbek,
• zasady wykonywania nadzoru nad paszami.

Nadzór na środkami

Nadzór nad środkami żywienia zwierząt sprawowały organy wojewódzkich rad narodowych i powiatowych rad narodowych. Organy powyższe miały prawo wstępu do wszystkich magazynów, składów, pomieszczeń, w których znajdowały się środki żywienia zwierząt.

Zarządzenie z 1960 r.

Na podstawie zarządzenia Ministrów Przemysłu Spożywczego i Skupu oraz Ministra Rolnictwa z 1960 r. w sprawie zlecenia Inspekcji Zbożowej nadzoru nad środkami żywienia zwierząt zlecono Inspekcji Zbożowej nadzór nad środkami żywienia zwierząt^[3]. Zarządzenie pozostawało w związku z ustawą z 1952 r. o Inspekcji Zbożowej^[4].

Przedmiotem działania Inspekcji Zbożowej w zakresie nadzoru nad środkami żywienia zwierząt była:

• inspekcja skupu, produkcji oraz zbytu pasz w zakresie składowania, przetwórstwa i transportu,
• badanie i określenie jakości pasz.

Ustawa z 2001 r.

Na podstawie ustawy z 2001 r. o środkach żywienia zwierząt określono zasady wytwarzania i stosowania środków żywienia zwierząt, zasady sprawowania nadzoru przez Inspekcję Weterynaryjną i Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych^[5][6].

Środki żywienia zwierząt powinny być właściwej jakości, dostosowane do potrzeb żywieniowych zwierząt, dla których są przeznaczone i nie mogą szkodliwie wpływać na zdrowie zwierząt.

Zakaz wprowadzania do obrotu

Zabrania się wytwarzania, wprowadzania do obrotu i stosowania w żywieniu zwierząt:

• substancji o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta- agonistycznym,
• w wypadku zwierząt gospodarskich- materiałów paszowych zawierających źródło białka, pochodzących z tkanek zwierząt,
• pasz zawierających substancje niepożądane w ilości przekraczającej dopuszczalną ich zawartość,
• pasz zepsutych, w szczególności o zmienionym smaku, zapachu i wyglądzie, w wyniku procesów fermentacyjnych, gnilnych i innych, spowodowanych działaniem drobnoustrojów, grzybów, roztoczy, temperatury, światła, wilgotności i upływu czasu.

Nadzór nad środkami

Nadzór nad wytwarzaniem i stosowaniem środków żywienia zwierząt oraz nad obrotem nimi sprawują Inspekcja Weterynaryjna i Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

Inspekcja Weterynaryjna

Inspekcja Weterynaryjna działa w zakresie:

• warunków weterynaryjnych w zakresie zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa,
• mikrobiologicznej oceny oraz zawartości substancji niepożądanych,

Główny Lekarz Weterynarii prowadzi ewidencję przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania środków żywienia zwierząt oraz obrotu nimi, a także podmiotów wytwarzających mieszanki paszowe.

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych działa w zakresie:

• wartości pokarmowej środków żywienia zwierząt,
• zawartości substancji niepożądanych pochodzenia roślinnego lub substancji pochodzenia roślinnego,
• wymagań technicznych i organizacyjnych obowiązujących w zakresie wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków żywienia zwierząt,
• prawidłowego oznakowania środków żywienia zwierząt wprowadzanych do obrotu.

Przypisy

1. Ustawa z dnia 13 lipca 1939 r. o nadzorze nad niektórymi środkami żywienia zwierząt. Dz. U. 1939 nr 63 poz. 419
2. Zarządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 5 lipca 1950 r. w sprawie nadzoru nad niektórymi środkami żywienia zwierząt. M. P. 1950 nr 95 poz. 1206
3. Zarządzenie Ministrów Przemysłu Spożywczego i Skupu oraz Rolnictwa z dnia 22 września 1960 r. w sprawie zlecenia Inspekcji Zbożowej nadzoru nad środkami żywienia zwierząt. M. P. 1960 nr 76 poz.349
4. Ustawa z dnia 9 czerwca 1952 r. o Inspekcji Zbożowej. Dz. U. 1952 nr 30 poz. 2002
5. Ustawa z dnia 23 sierpnia 2001 r. o środkach żywienia zwierząt. Dz. U. 2001 nr 123 poz. 1350
6. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o środkach żywienia zwierząt. Dz. U. 2005 nr 255 poz. 2143