Łoboda (Atriplex L.) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae), w systemach klasyfikacyjnych w XX wieku zaliczany zwykle do komosowatych (Chenopodiaceae). Obejmuje około 250 gatunków rozpowszechnionych niemal na całym świecie[4]. Rośliny te przeprowadzają fotosyntezę typu C4 i często tolerują siedliska zasolone. Występują głównie w formacjach stepowych, półpustynnych, pustynnych, na wybrzeżach i siedliskach ruderalnych. Liczne gatunki często dominują w formacjach, zwłaszcza na obszarach suchych: A. confertifolia w Ameryce Północnej, A. lampa w północno-zachodniej Patagonii, A. vesicaria i A. nummularia w Australii, A. cana w Eurazji[5].
Niektóre gatunki spożywane są jako rośliny jadalne i sadzone jako ozdobne[6]. W obu tych celach uprawiana jest łoboda ogrodowaAtriplex hortensis[7]. Liczne gatunki rosnące na terenach suchych są ważnymi w takich miejscach roślinami pastewnymi[7].
Rozmieszczenie geograficzne
Atriplex prostrataAtriplex vesicaria
Zasięg rodzaju obejmuje wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. Najwięcej przedstawicieli ma w strefie klimatu subarktycznego, umiarkowanego i subtropikalnego. Wiele gatunków to halofity oraz rośliny przywiązane do gleb piaszczystych, ubogich w składniki mineralne[8]. W Polsce występuje 6 gatunków rodzimych z tego rodzaju oraz szereg zawleczonych i przejściowo dziczejących[9].
Na pierwszym miejscu nazwa zwyczajowa, na drugim nazwa naukowa według Checklist[9], dalej nazwa naukowa (jeśli jest odmienna) według Plants of the World Online[4].
Drobne, jednopłciowe, zebrane w luźne, kłosowate i wzniesione kwiatostany. Kwiaty męskie składają się z 3–5 listków okwiatu i pręcików. Kwiaty żeńskie zwykle pozbawione są okwiatu, ale wsparte są przysadkami. Zalążnia jest jednokomorowa, zwieńczona trzema szyjkami[6].
Jednonasienny, ukryty w trwałych i powiększonych przysadkach[6].
Systematyka
Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny Chenopodioideae w systemach wyróżniających rodzinę komosowatychChenopodiaceae – włączany do niej[10], a w systemach łączących ją z rodziną szarłatowatychAmaranthaceae – zaliczany do niej (np. system APG IV z 2016[11]). W obrębie podrodziny klasyfikowany do plemienia Chenopodieae[10] lub Atripliceae, w drugim wypadku wyodrębniany bywa też do podplemienia Atriplicinae[5]. Plemię Atripliceae rozdzieliło się na dwie linie rozwojowe we wczesnym miocenie. Jedna z nich (grupa Archiatriplex) obejmuje współcześnie 8 ubogich w gatunki rodzajów o charakterze reliktowym, druga obejmuje obfitujący w gatunki rodzaj Atriplex i siostrzany rodzaj Halimione (z trzema gatunkami, czasem łączony z poprzednim jako sekcje Atriplex sect. Halimus i Pedicellatae). Do rodzaju Atriplex włączone zostały rodzaje, które okazały się być w nim zagnieżdżone: Obione, Blackiella, Haloxanthium, Neopreissia, Senniella i Theleophyton. Sukces rodzaju Atriplex, związany z jego szerokim rozprzestrzenieniem i różnicowaniem, łączony jest z wyewoluowaniem u jego przodków fotosyntezy typu C4 około 15,1–10,5 miliona lat temu[5]. Taksonem siostrzanym całej grupy Atripliceaes.s czy też Atriplicinae jest wąsko ujmowany rodzaj komosaChenopodium[12].
Rodzaj Halimione pierwotnie wyodrębniony został na podstawie mających go wyróżniać podługowatych, całobrzegich i szarych liści oraz silnie powiększających się po kwitnieniu przysadek. Rośliny o podobnych cechach opisano jednak także w obrębie rodzaju Atriplex, co przy bliskim pokrewieństwie obu rodzajów stało się powodem ich łączenia. Za odrębnością rodzajów, obok potwierdzonym w analizach molekularnych DNA tworzeniem odrębnych linii rozwojowych, świadczą odnalezione synapomorfie polegające na przyrastaniu owocni do przysadek oraz nietypowej budowie łupiny nasiennej – błoniastej, składającej się z dwóch warstw komórek izodiametrycznych[5].
Wykaz gatunków (w ujęciu włączającym Halimione)[4]
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑Stanley L. Welsh: Atriplex. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-15]. (ang.).
↑ abcZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 38, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑ abGenus Atriplex L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-01].
_sl136.jpg)
