Zawodzie (Kalisz)

Zawodzie

Część miasta Kalisza
Rezerwat Archeologiczny Zawodzie
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Kalisz
W granicach Kalisza	1934
SIMC	0936753
Położenie na mapie Kalisza Zawodzie
Położenie na mapie Polski Zawodzie
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Zawodzie
51°44′48″N 18°06′16″E

Zawodzie – lewobrzeżna część Kalisza usytuowana na osiedlu Rypinek, położona w odległości ok. 2 km od Śródmieścia; najstarsza historycznie część miasta^[1]. W 1299 lokowana jako wieś Zawodzie na prawie niemieckim^[1].

Zawodzie wraz ze Starym Miastem obejmuje 15 ulic o nazwach historycznych^[1].

Gród na Zawodziu

Kościół św. Wojciecha

Na przełomie IX/X w. na Zawodziu, w bagnistej pradolinie Prosny^[2] wzniesiono gród, otoczony wałem, zabezpieczony fosą, dwukrotnie powiększany do powierzchni 17 500 m²^[1]. Powstanie grodu ożywiło rozwój istniejącej już osady rzemieślniczej z kościołem św. Wojciecha oraz utworzenie obok otwartej osady targowej^[1][2]. Zespół obu osad oraz grodu stał się jednym z ważniejszych ośrodków politycznych i handlowych (bądź nawet najważniejszym) w państwie pierwszych Piastów, który to status utrzymał w okresie późniejszym, gdy stał się grodem kasztelańskim. Wedle Kroniki Galla Anonima w 1106, Bolesław Krzywousty zdobył i spalił gród po walce z bratem Zbigniewem^[1][2].

W 1155 za panowania Mieszka III Starego, na miejscu wcześniejszego kościoła zbudowano kamienną kolegiatę św. Pawła, a gród stał się jedną z głównych siedzib książęcych^[1][2]. Kolegiata miała pełnić rolę nekropoli władców księstwa i dlatego w świątyni pochowano samego księcia oraz zmarłego kilka lat wcześniej jego syna Mieszka Młodszego (zm. 1193). Pod koniec XII wieku na terenie grodu powstała z polecenia księcia Mieszka Starego murowana wieża, która była jednym z pierwszych tego typu obiektów na terenie Polski^[3]. Była to zapewne wieża ubezpieczająca bramę w obwodzie drewniano-ziemnych wałów, wchodząca w skład większego zespołu monumentalnych budowli na grodzie kaliskim, do których zaliczyć można kolegiatę św. Pawła wzniesioną w miejscu drewnianego kościoła z początku XI wieku oraz prawdopodobnie palatium^[4][5].

Śmierć Mieszka III Starego w 1202 zapoczątkowała początek walk o gród, który często zmieniał właścicieli^[1]. W 1233 książę śląski Henryk Brodaty, opanowując Wielkopolskę zdobył gród kaliski wykorzystując odsunięcie rzeki, a niszcząc go przypieczętował jego koniec na terenie Zawodzia^[1].

W 2007 gród częściowo zrekonstruowano, odtwarzając m.in. bramę wejściową z mostem, fragment dawnych umocnień obronnych, zabudowę mieszkalną, a także część przyziemną romańskiej kolegiaty tworząc Rezerwat Archeologiczny Zawodzie^[1].

Przypisy

1. WładysławW. Kościelniak WładysławW., Wędrówki po moim Kaliszu, Edytor, 2010, ISBN 978-83-60579-56-5 . Brak numerów stron w książce
2. AdamA. Cichy AdamA., Kalisz, Wydawnictwo Poznańskie, 1973 . Brak numerów stron w książce
3. Jak naprawdę wyglądały i funkcjonowały średniowieczne polskie zamki? [online], TwojaHistoria.pl [dostęp 2017-07-03] .
4. TomaszT. Ratajczak TomaszT., Od grodu do zamku. XIII-wieczne rezydencje piastowskie w Wielkopolsce / From a stronghold to a castle. 13th-century Piasts’ residences in Wielkopolska, [w:] Studia nad dawną Polską, Gniezno 2009 [online] [dostęp 2018-05-24]  (ang.).
5. T. Baranowski, Gród w Kaliszu – badania, odkrycia, interpretacje, [w:] Kalisz wczesnośredniowieczny, red. T. Baranowski, Kalisz 1998, s. 39–64

Linki zewnętrzne

• Zawodzie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 498 .