W około połowie przypadków udaje się zdiagnozować przyczynę choroby, podczas gdy przyczyna reszty pozostaje nieznana[4]. Do znanych czynników etiologicznych należą infekcje bakteryjne, niektóre leki, choroby autoimmunologiczne takie jak np. toczeń oraz ciąża[4]. W mechanizmie leżącym u podłoża plamicy biorą zazwyczaj udział przeciwciała hamujące enzym ADAMTS13[1]. Jego niedobór uniemożliwia efektywne rozkładanie dużych oligomerów czynnika von Willebranda (vWF) do mniejszych cząsteczek[1]. Rzadziej zakrzepowa plamica małopłytkowa dziedziczona jest od rodziców chorej osoby. Zwana jest ona wtedy zespołem Upshawa-Schulmana, a jej objawy są obecne już od urodzenia[5]. Diagnoza na ogół stawiana jest na podstawie objawów i badania krwi[1]. Może być ona dodatkowo poparta badaniem aktywności enzymu ADAMTS13, lub skierowanych przeciw niemu przeciwciał[1].
Choroba została opisana przez Eliego Moschcovitza w 1924 roku[4]. Mechanizm leżący u podstawy choroby został opisany w latach 80. i 90. XX w.[4]
Epidemiologia
Epizody TTP występują u około 1 osoby na 100 000[4], czyli u 4–6 mln ludzi rocznie[7]. Częściej chorują kobiety niż mężczyźni[4] (3:2) w wieku 30–40 lat. Około 10% przypadków zaczyna się w dzieciństwie[4]. Zwiększoną częstość występowania obserwuje się w ciąży i okresie poporodowym.
Patogeneza
Za objawy TTP odpowiedzialne są zakrzepy z płytek krwi i nieznacznej ilości włóknika powstające w naczyniach włosowatych i drobnych tętniczkach wszystkich narządów. Do tworzenia skrzepów dochodzi na skutek uszkodzenia śródbłonka oraz niedoboru mieloproteinazyADAMTS-13, która rozkłada „niezwykle wielkie multimery czynnika von Willebranda” (ULvWF – ultra large von Willebrand factor multimers) wiążące się z antygenami powierzchniowymi trombocytów powodując ich agregację. Wrodzony niedobór ADAMTS-13 mogący dziedziczyć się autosomalnie recesywnie (zespół Upshawa-Schulmana) jest charakterystyczny dla formy przewlekłej TTP z powtarzającymi się epizodami. Za ostre postacie choroby jest odpowiedzialne pojawiające się przeciwciało anty-ADAMTS-13 (wykrywa się je u 59–100% chorych z nabytym niedoborem ADAMTS-13).
Objawy
Choroba przeważnie rozpoczyna się nagle. Najczęstsze objawy to:
Leczenie zakrzepowej plamicy małopłytkowej polega obecnie na:
intensywnym przetaczaniu świeżo mrożonego osocza 40–60 ml/kg m.c. dziennie, wraz z plazmaferezą w celu suplementacji ADAMTS-13 oraz usunięcia przeciwciał anty-ADAMTS-13; schemat ten stosuje się aż do ustąpienia objawów neurologicznych, wyrównania liczby płytek krwi oraz normalizacji aktywności LDH,
rytuksymab u chorych z wysokim mianem przeciwciał anty-ADAMTS-13 (4–8 tyg.),
splenektomia dająca poprawę u części chorych powinna być wykonana po pierwszym epizodzie TTP,
koncentrat krwinek czerwonych podaje się w przypadku znacznej niedokrwistości,
przeciwwskazane jest podawanie heparyn oraz koncentratu krwinek płytkowych.
Pomimo leczenia śmiertelność u osób dorosłych dotkniętych TTP jest wysoka i wynosi około 20%. Przed wprowadzeniem terapii śmiertelność sięgała 90%. Ryzyko kolejnego epizodu TTP wynosi 30%. Do nawrotu najczęściej dochodzi w ciągu około 2 miesięcy od pierwszego epizodu.
Historia
Zakrzepowa plamica małopłytkowa została opisana po raz pierwszy w 1924 roku przez nowojorskiego lekarza Eliego Moschcowitza u jego 16-letniej pacjentki[8]. Moschcowitz nieprawidłowo przyczyny choroby upatrywał w działaniu toksyn.
↑Marie E.M.E.WoodMarie E.M.E., George K.G.K.PhilipsGeorge K.G.K., Hematology/oncology Secrets, Elsevier Health Sciences, 2003, ISBN 978-1-56053-516-4 [dostęp 2020-06-11](ang.). Brak numerów stron w książce
↑J.E. Sadler. Von Willebrand factor, ADAMTS13, and thrombotic thrombocytopenic purpura. „Blood”. 112 (1), s. 11–18, lipiec 2008. DOI: 10.1182/blood-2008-02-078170. PMID: 18574040.
↑Moschcowitz E. An acute febrile pleiochromic anemia with hyaline thrombosis of the terminal arterioles and capillaries: a hitherto undescribed disease. „Proc NY Pathol Soc”. 24, s. 21–24, 1924.
Bibliografia
Podstawy hematologii. Anna Dmoszyńska, Tadeusz Robak. Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2003, s. 408–410. ISBN 83-88063-94-4.
Choroby wewnętrzne, tom II. Andrzej Szczeklik (red.). Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005. ISBN 83-7430-069-8. Brak numerów stron w książce