Warmińskie seminarium jest najstarszym seminarium kształcącym przyszłych kapłanów na obecnym terenie Polski. Założone zostało w Braniewie (Collegium Hosianum), na mocy dokumentu erekcyjnego wydanego w Lidzbarku Warmińskim 21 sierpnia 1565 roku przez biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza w ramach realizacji uchwał soboru trydenckiego. Już w 1564 roku Hozjusz sprowadził do Braniewa jezuitów z misją założenia kolegium dla kształcenia kandydatów do kapłaństwa, jak i młodzieży świeckiej. Faktyczną działalność seminarium rozpoczęło 25 listopada 1567, kiedy to do seminarium przyjęto pierwszych dziesięciu alumnów (docelowo miało ich być dwudziestu czterech; szesnastu wytypowanych i utrzymywanych przez biskupa oraz ośmiu pod opieką kapituły katedralnej). W 1569 roku otwarto nowicjat, w 1578 roku Seminarium Papieskie i w 1582 roku bursę dla ubogich studentów. W Collegium Hosianum uczono matematyki, niemieckiego, dialektyki i śpiewu, a z czasem teologii, filozofii. Studenci przyjeżdżali na nauki z całego świata. Pod koniec XIX w. długość studiów teologii w seminarium duchownym przedłużono z sześciu do siedmiu semestrów, czyli 3,5 roku, w XX w. do pięciu lat, a od 1932 r. czas pobytu w seminarium przedłużono do 6 lat. Za rządów biskupa Maksymiliana Kallera w krótkim czasie wybudowano nowy gmach seminarium (uroczyste otwarcie 23 sierpnia 1932), ponieważ studiowało w nim wówczas około 100 kleryków (w 1937 – 140 alumnów)[2].
W Braniewie Warmińskie Seminarium Duchowne prowadziło swoją działalność nieprzerwanie niemal do końca II wojny światowej. W dniu 5 lutego 1945 w czasie nalotów (bądź 9 lutego wskutek ostrzału artylerii[3]) niemal nowy potężny gmach seminarium został zniszczony.
Po 1945 roku, w nowych warunkach politycznych i z uwagi na zmiany ludnościowe oraz przeniesienie centrum administracyjnego do Olsztyna, diecezja nie była w stanie od razu wznowić działalności seminarium. Dopiero 10 października 1949 seminarium duchowne zostało reaktywowane w Olsztynie, gdyż gmachu seminarium w Braniewie nie zdołano odbudować.
Olsztyńskie seminarium korzystało z budynków w różnych lokalizacjach:
budynek przy ul. Mariańskiej 3,
przykościelny budynek przy ul. Jagiellońskiej 47,
dawna plebania parafii Najświętszego Serca Pana Jezusowego przy ul. Kopernika 46a,
budynek przy Placu Bema 2 – od 1962 – po eksmisji przez władze komunistyczne z ul. Mariańskiej,
kolegiata w Dobrym Mieście – od stycznia 1982 – pierwszy rok studiów
nowy gmach seminarium w olsztyńskiej dzielnicy Redykajny, oddany do użytku w 1991 roku
W ramach seminarium funkcjonuje biblioteka, która w swoich zbiorach posiada (dane z 2015 r.) 330 inkunabułów, 1563 druki z XVI i ponad 7000 druków z XVII–XVIII w.[5].
↑Statystyka (zeszyt 4). W: Sławomir Wilewski: Posłani w pokoju Chrystusa. Tydzień modlitw o powołania do kapłaństwa i życia konsekrowanego (8–12 maja 2022). Radom: Krajowe Centrum Powołaniowe • Wydawnictwo Diecezji Radomskiej AVE, 2022, s. 4. ISBN 978-83-67205-01-6.